ທ່ານລັດຖະມົນຕີກະຊວງພາຍໃນ ຫວໍງວຽນຢ໋າບ - ຜູ້ເຂົ້າຮ່ວມ
ການປະກອບສ່ວນລິເລີ່ມແລະກໍ່ສ້າງການບໍລິຫານແບບປະຊາທິປະໄຕ,
ອຳນາດກົດໝາຍ, ເພື່ອຄວາມຜາສຸກຂອງປະຊາຊົນຫວຽດນາມ
ການປະກອບສ່ວນລິເລີ່ມແລະກໍ່ສ້າງການບໍລິຫານແບບປະຊາທິປະໄຕ,
ອຳນາດກົດໝາຍ, ເພື່ອຄວາມຜາສຸກຂອງປະຊາຊົນຫວຽດນາມ
ວກ. - ກ່ອນໜ້ານີ້ 110 ປີ, ບ້ານເກີດເມືອງນອນກວາງບິ່ງ ດ້ວຍລົດເຄັມອັນດູດດື່ມຂອງທະເລທີ່ກວ້າງໃຫຍ່ໄພສານ, ແສງຕາເວັນເຫຼື້ອມປະກາຍສ່ອງລົງໄປໃນຊາຍຫາດ ແລະ ມູນເຊື້ອອັນພິລະອາດຫານກ້າແກ່ນຂອງປະຊາຊົນ ເປັນບ່ອນເກີດຂອງພົນເອກ ຫວໍງວຽນຢ໋າບ - ລູກສິດທີ່ດີເດັ່ນຂອງປະທານ ໂຮ່ຈີມິນ, ພົນເອກຜູ້ເກັ່ງກ້າສາມາດຂອງກອງທັບ ແລະ ປະຊາຊົນຫວຽດນາມວິລະຊົນ, ລັດຖະມົນຕີຜູ້ທຳອິດຂອງກະຊວງພາຍໃນແຫ່ງສາທາລະນະລັດ ປະຊາທິປະໄຕຫວຽດນາມ (ປະຈຸບັນແມ່ນສາທາລະນະລັດສັງຄົມນິຍົມຫວຽດນາມ). ພົນເອກ ຫວໍງວຽນຢ໋າບ ກໍ່ເປັນຜູ້ທຳອິດທີ່ເຂົ້າຮ່ວມການວາງບັນດາກ້ອນດິນຈີ່ທຳອິດໃຫ້ແກ່ການກໍ່ສ້າງລະບົບການບໍລິຫານເພື່ອຄວາມຜາສຸກຂອງປະຊາຊົນຫວຽດນາມ.
ປະທານໂຮ່ຈິມິນ ແລະ ລັດຖະມົນຕີກະຊວງພາຍໃນ ຫວໍງວຽນຢ໋າບ (ແຖວໜ້າຈາກຊ້າຍໄປຂວາ) ໃນການສະເໜີຕົວລັດຖະບານປະຕິວັດຊົ່ວຄາວແຫ່ງສາທາລະນະລັດປະຊາທິປະໄຕຫວຽດນາມ, ເດືອນ ກັນຍາ 1945 _ພາບ: TTXVN
ກັບຄືນໄປໃນປະຫວັດສາດເມື່ອ 76 ປີກ່ອນ, ການລຸກຮືຂຶ້ນຢຶດອຳນາດໃນທົ່ວປະເທດຫວຽດນາມທີ່ໄດ້ຮັບຜົນສຳເລັດມີໄຊຢ່າງສົມບຸນ, ຢຶດເອົາອຳນາດການປົກຄອງມາມືປະຊາຊົນ. ໃນວັນທີ 28 ສິງຫາ 1945, ຕາມຄຳສະໜີຂອງປະທານ ໂຮ່ຈິມິນ, ຄະນະກຳມະການປົດປ່ອຍປະເທດຊາດຫວຽດນາມ ໄດ້ຮັບການປັບປຸງການຈັດຕັ້ງເປັນລັດຖະບານຊົ່ວຄາວແຫ່ງສາທາລະນະລັດປະຊາທິປະໄຕຫວຽດນາມ ດ້ວຍໂຄງປະກອບລວມມີ 13 ກະຊວງ, ເຊິ່ງຜູ້ເປັນຫົວໜ້າແມ່ນປະທານ ໂຮ່ຈິມິນ. ສະຫາຍ ຫວໍງວຽນຢ໋າບ ໄດ້ຮັບຄວາມເຊື່ອຖືຂອງປະທານໂຮ່ຈິມິນ ມອບໜ້າທີ່ສຳຄັນໃຫ້ເປັນລັດຖະມົນຕີກະຊວງພາຍໃນ ທັງເປັນເລຂາຄະນະພັກໃນລັດຖະບານ, ຮັບຜິດຊອບສະເພາະການທະຫານ, ນຳພາໂດຍກົງຕໍ່ກະຊວງພາຍໃນ ແລະ ວຽກງານການຈັດຕັ້ງອຳນາດການປົກຄອງ, ຮັກສາຄວາມໝັ້ນຄົງ, ກິດຈະການພາຍໃນໃນວັນເດືອນທຳອິດທີ່ປະເທດຫວຽດນາມໄດ້ຮັບເອກະລາດ. ທັນທີທີ່ຮັບໜ້າທີ່ສຳຄັນດັ່ງກ່າວ, ທ່ານລັດຖະມົນຕີກະຊວງພາຍໃນ ຫວໍງວຽນຢ໋າບ ໄດ້ລົງມືປະຕິບັດບັນດາໜ້າທີ່ສຳຄັນລະດັບຊາດເຊັ່ນ: ເຂົ້າຮ່ວມໃນການສ້າງສະຖາບັນການບໍລິຫານປະຊາທິປະໄຕແລະອຳນາດກົດໝາຍ, ກໍ່ສ້າງການຈັດຕັ້ງກົງຈັກລັດຈາກສູນກາງລົງຮອດທ້ອງຖິ່ນ ໂດຍຈຸດໝາຍອັນສູງສົ່ງເພື່ອໃຫ້ປະຊາຊົນມີຊີວິດການເປັນຢູ່ທີ່ອິ່ມໜຳສຳລານ, ມີເສລີພາບ ແລະ ມີຄວາມຜາສຸກ. ເພື່ອສົມກັບຄວາມໄວ້ວາງໃຈ ຄວາມເຊື່ອໝັ້ນ ແລະການມອບໝາຍຂອງປະທານ ໂຮ່ຈິມິນ, ລັດຖະມົນຕີ ຫວໍງວຽນຢ໋າບ ໄດ້ສຳເລັດຢ່າງດີເດັ່ນບັນດາໜ້າທີ່ທີ່ເບິ່ງຄືວ່າ “ບໍ່ສາມາດປະຕິບັດໄດ້” ໃນວັນເດືອນທຳອິດຂອງອຳນາດການປົກຄອງປະຊາທິປະໄຕປະຊາຊົນທີ່ຍັງໜຸ່ມໜ້ອຍ, ຢູ່ໃນສະຖານະການຄັບຂັນແບບ “ຮ້ອຍຫາບຫ້ອຍຈາກເສັ້ນຜົມ”.
ເຖິງວ່າທ່ານພຽງແຕ່ດຳລົງຕຳແໜ່ງລັດຖະມົນຕີກະຊວງພາຍໃນຄົນທຳອິດຂອງສາທາລະນະລັດປະຊາທິປະໄຕຫວຽດນາມເປັນເວລາກວ່າ 6 ເດືອນກໍ່ຕາມ (ແຕ່ວັນທີ 28 ສິງຫາ 1945 ເຖິງວັນທີ 2 ມີນາ 1946) ແຕ່ລັດຖະມົນຕີ ຫວໍງວຽນຢ໋າບ ກໍ່ໄດ້ມີຄຸນງາມຄວາມດີອັນໃຫຍ່ຫຼວງໃນການເຂົ້າຮ່ວມການກໍ່ສ້າງສະຖາບັນການບໍລິຫານ ການຈັດຕັ້ງກົງຈັກແຫ່ງລັດ ພາຍໃຕ້ການນຳພາຂອງປະທານ ໂຮ່ຈິມິນ. ໃນໄລຍະເວລາສັ້ນນີ້, ລັດຖະມົນຕີ ຫວໍງວຽນຢ໋າບ ໄດ້ແນະນຳໃຫ້ລັດຖະບານອອກດຳລັດກວ່າ 100 ສະບັບ, ໃນນັ້ນມີດຳລັດປະມານ 30 ສະບັບທີ່ລັດຖະມົນຕີລົງນາມເອງ, ທີ່ມີລັກສະນະທາງດ້ານກົດໝາຍການບໍລິຫານໃນຫຼາຍຂະແໜງການ, ຫຼາຍຂົງເຂດ. ດ້ວຍວຽກງານຈຳນວນຫຼວງຫຼາຍທີ່ລັດຖະມົນຕີ ຫວໍງວຽນຢ໋າບ ໄດ້ປະຕິບັດໃນໄລຍະເວລາສັ້ນດັ່ງກ່າວ, ສາມາດຢືນຢັນວ່າ, ພາຍໃຕ້ການຊີ້ນຳ, ນຳພາ, ໃຫ້ຄວາມເຊື່ອໝັ້ນແລະມອບໝາຍໜ້າທີ່ຂອງປະທານ ໂຮ່ຈິມິນ, ລັດຖະມົນຕີກະຊວງພາຍໃນ ຫວໍງວຽນຢ໋າບ ເປັນຜູ້ເຂົ້າຮ່ວມການວາງບັນດາດິນຈີ່ກ້ອນທຳອິດເພື່ອກໍ່ສ້າງລະບົບການບໍລິຫານເພື່ອຄວາມຜາສຸກຂອງປະຊາຊົນຫວຽດນາມ.
ທີໜຶ່ງ, ຈັດຕັ້ງການເລືອກຕັ້ງທົ່ວໄປເພື່ອເລືອກຕັ້ງສະພາແຫ່ງຊາດຊຸດທີ 1 ຢ່າງສຳເລັດຜົນ.
ບໍ່ຮອດໜຶ່ງອາທິດຫຼັງຈາກການສ້າງຕັ້ງປະເທດສາທາລະນະລັດປະຊາທິປະໄຕຫວຽດນາມ, ລັດຖະບານຊົ່ວຄາວໄດ້ອອກດຳລັດຈັດການເລືອກຕັ້ງທົ່ວໄປໃນທົ່ວປະເທດເພື່ອເລືອກຕັ້ງສະພາແຫ່ງຊາດ. ພົນເອກ ຫວໍງວຽນຢ໋າບ ໃຫ້ທັດສະນະວ່າ, ໃນປະຫວັດສາດຂອງບັນດາປະເທດທີ່ຫາກໍ່ຕໍ່ສູ້ຍາດເອົາເອກະລາດ, ບໍ່ເຄີຍມີດຳລັດວ່າດ້ວຍການເລືອກຕັ້ງທົ່ວໄປໃນທົ່ວປະເທດໃດທີ່ໄດ້ອອກໄວຄືແນວນັ້ນ. ກ່ອນອື່ນໝົດ, ນີ້ແມ່ນຄວາມເຊື່ອໝັ້ນຂອງພັກໃນນ້ຳໃຈຮັດຊາດ ແລະລະດັບຄວາມຕື່ນຕົວຂອງປະຊາຊົນ. ການເລືອກຕັ້ງທົ່ວໄປໃນທົ່ວປະເທດຈະເປັນຂະບວນການຂົນຂວາການເມືອງທີ່ກວ້າງຂວາງແລະເລິກເຊິ່ງ ເພື່ອໃຫ້ສະພາແຫ່ງຊາດທີ່ປະຊາຊົນເລືອກຕັ້ງຢ່າງເປັນທາງການ, ລັດຖະບານທີ່ໄດ້ຮັບການຈັດຕັ້ງຢ່າງເປັນທາງການຕາມຫຼັກປະຊາທິປະໄຕ ຈະມີອິດທິພົນຊື່ສຽງ ແລະ ກຳລັງແຮງພຽງພໍ ເພື່ອປຸກລະດົມຈິດໃຈແລະກຳລັງຂອງປະຊາຊົນ ເພື່ອຕໍ່ຕ້ານແລະສ້າງສາປະເທດຊາດ, ເພື່ອພົວພັນກັບຕ່າງປະເທດ(2). ນອກຈາກນັ້ນ, ກະຊວງພາຍໃນມີຄວາມຮັບຜິດຊອບໃນການຄົ້ນຄວ້າ, ກໍ່ສ້າງ ແລະ ປັບປຸງບູລະນະລະບົບອຳນາດການປົກຄອງແຫ່ງລັດ ແຕ່ຂັ້ນສູນກາງຈົນຮອດທ້ອງຖິ່ນ.
ໂດຍມີຄວາມຮັບຮູ້ຢ່າງເລິກເຊິ່ງກ່ຽວກັບທີ່ຕັ້ງແລະບົດບາດຂອງການເລືອກຕັ້ງທົ່ວໄປໃນທົ່ວປະເທດ, ໄດ້ຮັບຄວາມໄວ້ວາງໃຈແລະການມອບໝາຍຂອງປະທານ ໂຮ່ຈິມິນ, ລັດຖະມົນຕີກະຊວງພາຍໃນ ຫວໍງວຽນຢ໋າບ ໄດ້ລົງນາມປະກາດໃຊ້ດຳລັດສະບັບທີ 14, ລົງວັນທີ 8 ກັນຍາ 1945, ຂອງປະທານລັດຖະບານຊົ່ວຄາວແຫ່ງສາທາລະນະລັດປະຊາທິປະໄຕຫວຽດນາມ. ເນື້ອໃນຂອງດຳລັດລະບຸວ່າ: “1- ໃນໄລຍະເວລາສອງເດືອນນັບແຕ່ວັນລົງນາມດຳລັດສະບັບນີ້, ຈະດຳເນີນການເລືອກຕັ້ງທົ່ວໄປໃນທົ່ວປະເທດເພື່ອເລືອກຕັ້ງສະພາແຫ່ງຊາດ; 2- ພົນລະເມືອງຫວຽດນາມທຸກຄົນ, ທັງຊາຍແລະຍິງ ທີ່ມີອາຍຸແຕ່ 18 ປີຂຶ້ນໄປ, ລ້ວນແຕ່ມີສິດເລືອກຕັ້ງ ແລະ ສະໝັກຮັບເລືອກຕັ້ງ, ຍົກເວັ້ນຜູ້ທີ່ຖືດເພີກຖອນສິດພົນລະເມືອງ ແລະ ຜູ້ທີ່ມີຈິດໃຈຜິດປົກກະຕິ; 3- ຈຳນວນຜູ້ແທນສະພາແຫ່ງຊາດທີ່ໄດ້ກຳນົດໄວ້ແມ່ນ 300 ຄົນ; 4- ສະພາແຫ່ງຊາດຈະມີອຳນາດເຕັມໃນການກຳນົດລັດຖະທຳມະນູນໃຫ້ປະເທດສາທາລະນະລັດປະຊາທິປະໄຕຫວຽດນາມ; 5- ຈະຈັດຕັ້ງຄະນະກຳມະການຮ່າງກົດໝາຍການເລືອກຕັ້ງທົ່ວໄປ; 6- ໃນການຮ່າງລັດຖະທຳມະນູນເພື່ອຍື່ນສະເໜີຕໍ່ສະພາແຫ່ງຊາດ, ຈະຈັດຕັ້ງຄະນະກຳມະການການຮ່າງລັດຖະທຳມະນູນ 7 ຄົນຂຶ້ນ; 7- ລັດຖະມົນຕີກະຊວງພາຍໃນ ແລະ ລັດຖະມົນຕີກະຊວງໂຄສະນາເຜີຍແຜ່ ຮັບຜິດຊອບປະຕິບັດດຳລັດສະບັບນີ້”.
ດ້ວຍຖ້ອຍຄຳຖືກຕ້ອງຊັດເຈນ, ກະທັດຮັດ, ດຳລັດສະບັບເລກທີ 14 ໄດ້ວາງຮາກຖານໃຫ້ແກ່ການຈັດຕັ້ງຢ່າງສຳເລັດຜົນການເລືອກຕັ້ງທົ່ວໄປໃນທົ່ວປະເທດຄັ້ງທຳອິດໃນວັນທີ 6 ມັງກອນ 1946, ເລືອກຕັ້ງສະພາແຫ່ງຊາດຊຸດທີ I ຂອງປະເທດສາທາລະນະລັດປະຊາທິປະໄຕຫວຽດນາມ. ຜົນສຳເລັດຂອງການເລືອກຕັ້ງສະພາແຫ່ງຊາດຊຸດທຳອິດນີ້ແມ່ນຫຼັກຖານທີ່ມີຊີວິດຊີວາ, ຊັດແຈ້ງໃຫ້ແກ່ຄວາມສຸກອັນສູງສົ່ງ, ບໍ່ມີຂອບເຂດຂອງປະຊາຊົນຫວຽດນາມ - ຜູ້ທີ່ຈາກສະຖານະການທຸກຍາກລຳບາກແລະສູນເສຍເອກະລາດແຫ່ງຊາດ ໄດ້ “ລ້າງຕົມແລະລຸກຂຶ້ນຢືນຢ່າງສະຫງ່າຜ່າເຜີຍ”(3), ກາຍເປັນເຈົ້າຂອງປະເທດຢ່າງແທ້ຈິງ, ບໍ່ຈຳແນກຍິງຊາຍ, ຜູ້ມີອາຍຸແຕ່ 18 ປີຂຶ້ນໄປລ້ວນແຕ່ມີສິດເລືອກຕັ້ງ ແລະອອກສະໝັກຮັບເລືອກຕັ້ງເຂົ້າໃນສະພາແຫ່ງຊາດ.
ໃນກອງປະຊຸມຄັ້ງທຳອິດ (ວັນທີ 2 ມິຖຸນາ 1946), ສະພາແຫ່ງຊາດສະຊຸດທີ I ໄດ້ຮັບຮອງລັດຖະບານປະສົມຕໍ່ຕ້ານ ໂດຍໂຮ່ຈີມິນເປັນປະທານ, ຮັບຮອງຄະນະກຳມະການຕໍ່ຕ້ານ ໂດຍສະຫາຍ ຫວໍງວຽນຢ໋າບ ເປັນປະທານ, ຮັບຮ້ອງ ຄະນະກຳມະການຮ່າງລັດຖະທຳມະນູນ ລວມມີສະມາຊິກ 11 ຄົນ. ດ້ວຍການຮັບຮອງລັດຖະບານເປັນທາງການ ແລະ ບັນດາສະມາຊິກຂອງລັດຖະບານ, ສະພາແຫ່ງຊາດຊຸດທີ I ໄດ້ເປີດທາງໃຫ້ແກ່ການກໍ່ສ້າງພື້ນຖານການບໍລິຫານປະຊາທິປະໄຕ ເພື່ອປະຊາຊົນ - ພື້ນຖານເພື່ອເບິ່ງແຍງດູແລຊີວິດອັນອີ່ມໜຳສຳລານທາງດ້ານວັດຖຸ, ພຽງພໍທາງດ້ານຈິດໃຈ, ເພື່ອຄວາມຜາສຸດຂອງປະຊາຊົນຫວຽດນາມ. ໃນຂະບວນນັ້ນ, ທ່ານລັດຖະມົນຕີກະຊວງພາຍໃນ ຫວໍງວຽນຢ໋າບ ໄດ້ປະກອບສ່ວນທີ່ສຳຄັນ.
ພ້ອມກັນກັບການຈັດຕັ້ງການເລືອກຕັ້ງທົ່ວໄປໃນທົ່ວປະເທດ, ຄວາມຫຍຸ້ງຍາກໃຫຍ່ທີ່ສຸດໃນເວລານັ້ນ ເຊິ່ງລັດຖະມົນຕີ ຫວໍງວຽນຢ໋າບ ຕ້ອງເຮັດໃຫ້ຈົນໄດ້ຄື ຮຽກຮ້ອງຜູ້ມີຄວາມເກັ່ງກ້າສາມາດຊ່ວຍປະເທດ ຕາມການຊີ້ນຳຂອງປະທານ ໂຮ່ຈິມິນ. ໃນຖານະທີ່ເຄີຍເປັນຄູປະຫວັດສາດ, ເພິ່ນເຊື່ອມຊືມໄດ້ຄຳສັ່ງສອນຂອງບັນພະບຸລຸດທີ່ວ່າ: “ຄົນທີ່ມີຄຸນສົມບັດຄວາມສາມາດແມ່ນພະລັງອັນສຳຄັນຂອງຊາດ, ພະລັງອຸດົມສົມບູນເຮັດໃຫ້ປະເທດເຂັ້ມແຂງ ແລະຂະຫຍາຍຕົວຢ່າງບໍ່ຢຸດຢັ້ງ, ພະລັງຫຼຸດລົງທ່າຂອງປະເທດຈະລົດຜ່ອນອ່ອນເພຍລົງ. ດັ່ງນັ້ນ, ບັນດາກະສັດທີ່ມີຄວາມສາມາດໃນອະດີດ ຈຶ່ງບໍ່ໄດ້ລົດລະໃນການເບິ່ງແຍງດູແລ ແລະ ບຳລຸງຝຶກອົບຮົມຄົນເກັ່ງກ້າສາມາດ, ເພີ່ມພູນຄຸນສ້າງພະລັງຂອງຊາດ”(4). ດ້ວຍຄວາມມານະພະຍາຍາມຂອງເພິ່ນ, ພາຍຫຼັງການເລືອກຕັ້ງທົ່ວໄປໃນທົ່ວປະເທດ, ສະພາແຫ່ງຊາດໄດ້ເລືອກຕັ້ງລັດຖະບານເປັນທາງການ ດ້ວຍຖັນແຖວພະນັກງານທີ່ມີທັງຄຸນສົມບັດ ແລະ ຄວາມເກັ່ງກ້າສາມາດ, ໃນນັ້ນມີຜູ້ຊົງຄຸນວຸດທິ, ປັນຍາຊົນທີ່ດີເດັ່ນຫຼາຍຄົນ ທີ່ໄດ້ເຂົ້າຮ່ວມ. ການຈັດຕັ້ງປະຕິບັດການເລືອກຕັ້ງທົ່ວໄປໃນທົ່ວປະເທດ ເລືອກຕັ້ງສະພາແຫ່ງຊາດຊຸດທີ 1 ປະສົບຜົນສຳເລັດ ແມ່ນໄຊຊະນະຂອງພັກແລະລັດ ນຳໂດຍປະທານ ໂຮ່ຈີມິນ ແລະ ຂອງທົ່ວປວງຊົນຫວຽດນາມ, ໃນນັ້ນມີຄຸນງາມຄວາມດີຂອງທ່ານລັດຖະມົນຕີກະຊວງພາຍໃນ ຫວໍຫງວຽນຢ໋າບ. ເບິ່ງໃນແງ່ມູມນີ້, ເພິ່ມເປັນຜູ້ມີຄຸນງາມຄວາມດີອັນໃຫຍ່ຫຼວງໃນການເຂົ້າຮ່ວມການກໍ່ສ້າງພື້ນຖານບໍລິຫານເພື່ອຄວາມຜາສຸກຂອງປະຊາຊົນ.
ທີສອງ, ຮັບຜິດຊອບການຈັດຕັ້ງຄະນະກຳມະການຮ່າງລັດຖະທຳມະນູນ, ພາໃຫ້ເກີດມີລັດຖະທຳມະນູນປີ 1946.
ປີ 1919, ເມື່ອຍື່ນສະເໜີຂໍ້ເລັ່ງທວງ 8 ຂໍ້ຕໍ່ກອງປະຊຸມ ແວກໄຊ (Versailles) ເພື່ອຮຽກຮ້ອງສິດເສລີແລະປະຊາທິປະໄຕໃຫ້ແກ່ປະຊາຊົນຫວຽດນາມ, ຫງວຽນອ໋າຍກວັກ ໄດ້ກ່າວເຖິງບັນດາສິ່ງທີ່ກ່ຽວຂ້ອງເຖິງລັດຖະທຳມະນູນ ແລະ ອຳນາດກົດໝາຍ. ຫຼັງຈາກນັ້ນ, ປີ 1922, ໃນບົດກະວີ “ຫວຽດນາມນອບນ້ອມຮ້ອງຂໍ”, ເພິ່ມກໍ່ໄດ້ຢືນຢັນກ່ຽວກັບພາລະບົດບາດຂອງລັດຖະທຳມະນູນ ແລະ ກົດໝາຍດ້ວຍສອງຂໍ້: “ເຈັດ: ຂໍໃຫ້ປະກາດໃຊ້ລັດຖະທຳມະນູນ. ຮ້ອຍເລື່ອງພັນຫາຕ້ອງມີເທບແຫ່ງອຳນາດກົດໝາຍ”(5). ໃນວັນທີ 2 ກັນຍາ 1945, ໃນຕອນຕົ້ນຂອງປະກາດເອກະລາດ, ປະທານ ໂຮ່ຈິມິນ ໄດ້ອ້າງຄຳປະກາດອິດສະລະພາບຂອງອາເມລິກາໃນປີ 1776 ດ້ວຍຄວາມເຄົາລົບ: “ທຸກຄົນເກີດມາສະເໝີພາບກັນ. ພະຜູ້ສ້າງໂລກໄດ້ມອບໃຫ້ເຂົາເຈົ້າສິດຕ່າງໆທີ່ບໍ່ມີໃຜສາມາດລະເມີດໄດ້, ໃນບັນດາສິດນັ້ນ, ສິດມີຊີວິດ, ສິດເສລີພາບ ແລະ ສິດໃນການສະແຫວງຫາຄວາມຜາສຸກ”(6).
ສືບຕໍ່ຈິດໃຈເຄົາລົບ “ເທບແຫ່ງອຳນາດກົດໝາຍ” ກໍ່ຄືການປະຕິບັດດຳລັດສະບັບເລກທີ 14, ລັດຖະມົນຕີກະຊວງພາຍໃນ ຫວໍງວຽນຢ໋າບ ໄດ້ຮັບມອບໝາຍຈາກປະທານ ໂຮ່ຈີມິນ ໃຫ້ຈັດຕັ້ງຄະນະກຳມະການຮ່າງລັດຖະທຳມະນູນ. ໃນເວລາສັ້ນ, ດ້ວຍຄວາມຊ່ວຍເຫຼືອຂອງບັນດາຜູ້ຊ່ຽວຊານທີ່ເຕັມໄປດ້ວຍບົດຮຽນ, ລັດຖະມົນຕີກະຊວງພາຍໃນ ຫວໍງວຽນຢ໋າບ ແລະ ຄະນະກຳມະການຮ່າງລັດຖະທຳມະນູນ ໄດ້ສຳເລັດການຮ່າງລັດຖະທຳມະນູນ ແລະ ສະເໜີໃຫ້ສະພາແຫ່ງຊາດຊຸດທີ I ຮັບຮອງເອົາ ລັດຖະທຳມະນູນປີ 1946 - ກົດໝາຍພື້ນຖານທຳອິດແຫ່ງສາທາລະນະລັດປະຊາທິປະໄຕຫວຽດນາມ. ມາດຕາ 1 ຂອງລັດຖະທຳມະນູນປີ 1946 ນີ້ ໄດ້ກຳນົດວ່າ: “ປະເທດຫວຽດນາມເປັນປະເທດສາທາລະນະລັດປະຊາທິປະໄຕ. ສິດອຳນາດທັງໝົດຢູ່ພາຍໃນປະເທດແມ່ນຂອງປະຊາຊົນຫວຽດນາມທຸກຄົນ, ບໍ່ຈຳແນກເຊື້ອສາຍ, ຍິງຊາຍ, ຄົນຮັ່ງມີຫຼືຄົນທຸກຍາກ, ຊົນຊັ້ນ, ສາສະໜາ”.
ລັດຖະທຳມະນູນແມ່ນອົງປະກອບທີ່ຕິດພັນກັບສະຖາບັນປະຊາທິປະໄຕ, ເພາະວ່າສັງຄົມທີ່ບໍ່ມີລັດຖະທຳມະນູນ, ປະຊາຊົນຈະບໍ່ມີສິດເສລີພາບ, ປະຊາທິປະໄຕ ຫຼືສະແຫວງຫາຄວາມຜາສຸກ. ລັດຖະທຳມະນູນປີ 1946 ເປັນເອກະສານກົດໝາຍທຳອິດທີ່ປະກອບສ່ວນສຳຄັນເຂົ້າໃນການຕໍ່ສູ້ເພື່ອກໍ່ສ້າງ ແລະ ປົກປັກຮັກສາອຳນາດການປົກຄອງທີ່ຍັງໜຸ່ມໜ້ອຍ, ເປັນພື້ນຖານເພື່ອກໍ່ສ້າງລັດປະຊາທິປະໄຕອຳນາດກົດໝາຍ ທີ່ມີລະບົບການບໍລິຫານດຳເນີນງານຢ່າງສະດວກສະບາຍຈາກສູນກາງລົງຮອດທ້ອງຖິ່ນ. ລະບົບການບໍລິຫານທີ່ອີງໃສ່ປະຊາທິປະໄຕ ເພື່ອຄວາມຜາສຸກຂອງປະຊາຊົນ. ດ້ວຍຄຸນງາມຄວາມດີຫຼວງຫຼາຍໃນການປະກາດໃຊ້ລັດຖະທຳມະນູນປີ 1946, ລັດຖະມົນຕີກະຊວງພາຍໃນ ຫວໍງວຽນຢ໋າບ ໄດ້ປະກອບສ່ວນເຂົ້າໃນການຕັ້ງພື້ນຖານທຳອິດໃຫ້ແກ່ລະບົບການບໍລິຫານເພື່ອຄວາມຜາສຸກຂອງປະຊາຊົນ.
ທີສາມ, ເຊັນແລະປະກາດໃຊ້ດຳລັດສະບັບເລກທີ 07, ລົງວັນທີ 5 ກັນຍາ 1945.
ໂດຍເຂົ້າໃຈຄວາມທຸກຍາກລຳບາກກາກກຳຂອງປະຊາຊົນໃນສະໄໝລ່າເມືອງຂຶ້ນ ສັກດິນາ, ແລະ ຮູ້ວ່າປະຊາຊົນພຽງແຕ່ຮູ້ເຖິງອິດສະລະພາບແລະຄວາມສຸກໃນເມື່ອທີ່ເຂົາເຈົ້າມີເຂົ້າກິນ, ມີເຄື່ອງນຸ່ງອຸ່ນ, ດັ່ງນັ້ນ ນັບແຕ່ວັນທຳອິດຂອງການປະຕິວັດສຳເລັດຜົນ, ປະທານ ໂຮ່ຈິມິນ ໄດ້ສະເໜີບັນດາໜ້າທີ່ທີ່ລັດຖະບານຕ້ອງເຮັດໂດຍໄວ: “1- ເຮັດໃຫ້ປະຊາຊົນມີອາຫານເພື່ອກິນ. 2. ເຮັດໃຫ້ປະຊາຊົນມີເຄື່ອງນຸ່ງຫົ່ມ. 3. ເຮັດໃຫ້ປະຊາຊົນມີບ່ອນຢູ່...”(7); ຍ້ອນວ່າ “ຖ້າປະເທດມີເອກະລາດ ແຕ່ປະຊາຊົນບໍ່ມີຄວາມຜາສຸກ, ເອກະລາດນັ້ນກໍ່ບໍ່ມີຄວາມໝາຍຫຍັງເລີຍ”(8). ລັດຖະບານເພື່ອປະຊາຊົນແມ່ນລັດຖະບານທີ່ຕັ້ງແຕ່ການວາງແຜນ, ການສ້າງນະໂຍບາຍ ເຖິງການປະຕິບັດນະໂຍບາຍ ຕ້ອງເລີ່ມຈາກເປົ້າໝາຍເບິ່ງແຍງດູແລປະຊາຊົນ. “ນະໂຍບາຍຂອງພັກ ແລະ ລັດຖະບານແມ່ນຕ້ອງເອົາໃຈໃສ່ເຖິງຊີວິດການເປັນຢູ່ຂອງປະຊາຊົນ. ຖ້າປະຊາຊົນອຶດຢາກ, ພັກແລະລັດຖະບານເປັນຝ່າຍຜິດ; ຖ້າປະຊາຊົນບໍ່ມີເຄື່ອງນຸ່ງຫົ່ມ, ມັນເປັນຄວາມຜິດຂອງພັກແລະລັດຖະລານ; ຖ້າປະຊາຊົນບໍ່ຮູ້ໜັງສື, ພັກແລະລັດຖະບານກໍ່ມີຄວາມຜິດ; ຖ້າປະຊາຊົນເຈັບເປັນແມ່ນຄວາມຜິດຂອງພັກແລະລັດຖະບານ”(9). ການປະຕິບັດຂອງລະບົບການບໍລິຫານເພື່ອປະຊາຊົນຮຽກຮ້ອງວ່າ: ສິ່ງທີ່ເປັນປະໂຫຍດຕໍ່ປະຊາຊົນ, ພວກເຮົາຕ້ອງເຮັດດີທີ່ສຸດ, ສິ່ງທີ່ເປັນອັນຕະລາຍຕໍ່ປະຊາຊົນ, ພວກເຮົາຕ້ອງພະຍາຍມຫຼີກລ່ຽງ. ເປັນຜູ້ທີ່ເຂົ້າໃຈຢ່າງເລິກເຊິ່ງ ແລະມີຄວາມໄຫວພິບໃນການປະຕິບັດທັດສະນະຊີ້ນຳຂອງປະທານ ໂຮ່ຈິມິນ, ລັດຖະມົນຕີກະຊວງພາຍໃນ ຫວໍງວຽນຢ໋າບ ໄດ້ສຸມໃສ່ບັນຫາທີ່ຮີບຮ້ອນໃນເວລານີ້ແມ່ນຕ້ານ “ສັດຕູອຶດຫີວ”, ໝາຍຄວາມວ່າເບິ່ງແຍງດູແລຊີວິດການເປັນຢູ່ດ້ານວັດຖຸຂອງປະຊາຊົນ - ແງ່ມຸມໜຶ່ງທີ່ສ່ອງແສງຊີວິດທີ່ມີຄວາມຜາສຸກຂອງປະຊາຊົນ. ຕາງໜ້າປະທານ ໂຮ່ຈິມິນ, ເພິ່ມໄດ້ລົງນາມປະກາດໃຊ້ດຳລັດເລກທີ 7 ຂອງປະທານລັດຖະບານຊົ່ວຄາວ, ວັນທີ 5 ກັນຍາ 1945.
ດຳລັດເລກທີ 07 ໄດ້ປະກອບສ່ວນແກ້ໄຂຢ່າງທັນເວລາ ຄວາມຫຍຸ້ງຍາກໃນການຂົນສົ່ງ, ຄ້າຂາຍເຂົ້າເປືອກ, ເຂົ້າສານ, ຕ້ານການກັກຕຸນ ທ້ອນໂຮມສະບຽງຍາຫານ ໃນສະຖານະການຂອງການອຶດຢາກທີ່ຮຸນແຮງໃນເວລານັ້ນ. ດ້ວຍດຳລັດເລກທີ 07, ການຄ້າແລະການຂົນສົ່ງເຂົ້າເປືອກ, ເຂົ້າສານຢູ່ພາກເໜືອເປັນໄປຢ່າງເສລີ, ລັດຖະບານຕ້ອງການເຂົ້າເປືອກເຂົ້າສານຈະຊື້ໂດຍກົງຈາກພາກເອກະຊົນ. ສ່ວນສຳລັບຜູ້ທີ່ມີການກະທຳກັກຕຸນ, ທ້ອນໂຮມສະບຽງເຊິ່ງເປັນຜົນກະທົບທາງລົບເຖິງພື້ນຖານເສດຖະກິດ ຈະຖືກລົງໂທດຢ່າງໜັກໜ່ວງຕາມກົດໝາຍ ແລະ ຖືກຍຶດຊັບສິນ. ການທີ່ລັດຖະມົນຕີກະຊວງພາຍໃນ ຫວໍງວຽນຢ໋າບ ລົງນາມປະກາດໃຊ້ດຳລັດເລກທີ 07 ຢ່າງທັນເວລາ ແມ່ນວຽກງານທີ່ແທດຈິງແລະທັນການຂອງລັດຖະບານ, ໄດ້ສ່ອງແສງໃຫ້ເຫັນເຖິງຄວາມຈິງທີ່ວ່າ ລະບົບການບໍລິຫານປະຊາທິປະໄຕທີ່ໜຸ່ມນ້ອຍໃນໄລຍະຕົ້ນໄດ້ເອົາໃຈໃສ່ເຖິງຜົນປະໂຫຍດ ແລະ ຄວາມຕ້ອງການຂອງປະຊາຊົນຫວຽດນາມເປັນສຳຄັນກວ່າໝູ່, ມີຄວາມຮັບຮູ້ເພື່ອຄວາມຜາສຸກຂອງປະຊາຊົນເລີ່ມແຕ່ບັນດາສິ່ງທີ່ງ່າຍທີ່ສຸດເຊັ່ນ: ອາຫານ, ເຄື່ອງນຸ່ງຫົ່ມ.
ທີສີ່, ໄດ້ລົງນາມປະກາດໃຊ້ດຳລັດເລກທີ 17, ເລັກທີ 19 ແລະ ເລກທີ 20, ລົງວັນທີ 8 ກັນຍາ 1945.
ນອກຈາກການຮັບມືກັບ “ສັດຕູຄວາມອຶດຢາກ” ແລ້ວ ລັດຖະບານຍັງຕໍ່ສູ້ກັບ “ສັດຕູຄວາມໂງ່ຈ້າ” ຢ່າງດຸເດືອດອີກດ້ວຍ. ປະຊາຊົນ “ອີ່ມທ້ອງ” ແລ້ວ ແຕ່ຍັງ “ກືກໜັງສື” ເຊິ່ງໝາຍຄວາມວ່າເຂົາເຈົ້າຍັງທຸກຍາກທາງດ້ານວິວິດຈິດໃຈ, ບໍ່ສາມາດມີຄວາມສຸກຢ່າງແທ້ຈິງໄດ້. ໃນກອງປະຊຸມຄະນະລັດຖະບານຄັ້ງທຳອິດໃນວັນທີ 3 ກັນຍາ 1945, ປະທານ ໂຮ່ຈິີມິນ ໄດ້ວາງອອກ 6 ໜ້າວຽກທີ່ຮີບຮ້ອນ, ໃນນັ້ນ, ການຕໍ່ສູ້ຕ້ານການບໍ່ຮູ້ໜັງສືເປັນອັນດັບທີສອງ, ຫຼັງຈາກຕ້ານຄວາມອຶດຫີວ. ເພິ່ນເວົ້າວ່າ: “ຊາດທີ່ໂງ່ແມ່ນຊາດທີ່ອ່ອນແອ. ດັ່ງນັ້ນ, ຂ້າພະເຈົ້າສະເໜີໃຫ້ເປີດຂະບວນການຕ້ານການບໍ່ຮູ້ໜັງສື”(10). ເພື່ອເອົາໃຈໃສ່ຮັກສາຄວາມຜາສຸກຂອງປະຊາຊົນໃນໄລຍະຍາວ, ຈຳເປັນຕ້ອງເອົາໃຈໃສ່ລົບລ້າງຄວາມບໍ່ຮູ້ໜັງສື. ຕາງໜ້າປະທານລັດຖະບານຊົ່ວຄາວ, ລັດຖະມົນຕີກະຊວງພາຍໃນ ຫວໍງວຽນຢ໋າບ ໄດ້ລົງນາມປະກາດໃຊ້ດຳລັດເລກທີ 17, ລົງວັນທີ 8 ກັນຍາ 1945. ດຳລັດເລກທີ 17 ແມ່ນ “ການກະຕຸກຊຸກຍູ້” ຢ່າງແຂງແຮງເຮັດໃຫ້ມີຂະບວນການ “ປະຊາສຶກສາ” ທີ່ເກີດຂຶ້ນຢ່າງກວ້າງຂວາງ ຈາກຕົວເມືອງເຖິງຊົນນະບົດ; ຫ້ອງຮຽນໜັງສືໄດ້ຮັບການຈັດຂຶ້ນຢູ່ທຸກແຫ່ງ, ຄົນຮູ້ໜັງສືເຮັດວຽກເປັນຄູສອນບໍ່ຮັບເງິນເດືອນ, ຄົນໄປຮຽນເພື່ອພົ້ນຈາກສະຖານະການບໍ່ສາມາດຂຽນຊື່ຂອງຕົນເອງໄດ້.
ລັດຖະມົນຕີກະຊວງພາຍໃນ ຫວໍງວຽນຢ໋າບ ກໍ່ໄດ້ເຊັນປະກາດໃຊ້ດຳລັດເລກທີ 19, ລົງວັນທີ 8 ກັນຍາ 1945 ດ້ວຍເນື້ອໃນ 3 ຂໍ້, ໃນນັ້ນ, ຂໍ້ທີ II ກຳນົດ: “ພາຍໃນ 6 ເດືອນ, ທຸກບ້ານແລະທຸກເມືອງຕ້ອງມີຫ້ອງຮຽນທີ່ສາມາດສອນຄົນຢ່າງໜ້ອຍ 30 ຄົນ”. ລັດຖະມົນຕີ ຫວໍງວຽນຢ໋າບ ກໍ່ຍັງເຊັນປະກາດໃຊ້ດຳລັດເລກທີ 20 ວ່າດ້ວຍການຈັດຕັ້ງບັນດາຫ້ອງຮຽນປະຊາສຶກສາກາງຄືນໃຫ້ຊາວນາ ແລະ ກຳມະກອນ; ໃນນັ້ນກຳນົດວ່າ “ບັງຄັບຮຽນໜັງສືແຫ່ງຊາດໂດຍບໍ່ເສຍຄ່າໃຫ້ປະຊາຊົນທຸກຄົນ”. ຂະບວນການປະຊາສຶກສາໄດ້ບັນລຸຜົນສຳເລັດເກີນກວ່າຄວາມຄາດຫວັງ. ຕາມປຶ້ມ ຫວຽດນາມຕ້ານໄພກືກໜັງສື ຂອງສຳນັກພິມຈຳໜ່າຍສຶກສາທິການປີ 1980, ໃນເວລາພຽງໜຶ່ງປີ “ແຕ່ເດືອນສິງຫາ 1945 ຫາເດືອນສິງຫາ 1946), ຂະບວນການປະຊາສຶກສາໄດ້ລົບລ້າງຄວາມກືກໜັງສືໃຫ້ແກ່ 2,5 ລ້ານກວ່າຄົນ, ພັດທະນາຄູສອນໄດ້ເກືອບ 96.000 ຄົນ, ເປີດຫ້ອງຮຽນໄດ້ເກືອບ 75.000 ຫ້ອງ. ພາຍຫຼັງ 5 ປີ (ຮອດວັນທີ 30 ມິຖຸນາ 1950), ເກືອບ 12,2 ລ້ານຄົນໄດ້ຮູ້ໜັງສື; 10 ແຂວງກັບ 80 ເມືອງ, ຫຼາຍກວ່າ 1.400 ຕ່າແສງ ແລະ 7.200 ບ້ານທີ່ໄດ້ຮັບຮອງການລົບລ້າງຄວາມກືກໜັງສື.
ສາມາດຢືນຢັນໄດ້ວ່າ, ດຳລັດເລກທີ 17, ດຳລັດເລກທີ 19 ແລະ ດຳລັດເລກທີ 20 ຂອງປະທານລັດຖະບານຊົ່ວຄາວ, ລົງວັນທີ 8 ກັນຍາ 1945, ແມ່ນບັນດາເອກະສານກົດໝາຍການບໍລິຫານທີ່ສຳຄັນທີ່ສຸດ, ປະກອບສ່ວນບໍ່ໜ້ອຍເຂົ້າໃນການຊຸກຍູ້ການຕໍ່ສູ້ຕ້ານ “ສັດຕູຄວາມໂງ່ຈ້າ” ໃນເວລານັ້ນ, ພ້ອມທັງຕັ້ງຮາກຖານໃຫ້ແກ່ການປົວແປງແລະຍົກສູງຊີວິດວັດທະນະທຳ, ຈິດໃຈຂອງປະຊາຊົນທຸກຊົນຊັ້ນ. ນີ້ກໍ່ແມ່ນໜຶ່ງໃນບັນດາມາດຖານທີ່ສຳຄັນທີ່ສຸດຂອງລະບົບການບໍລິຫານທີ່ມີຜົນສັກສິດ ມີປະສິດທິຜົນ ເພື່ອຄວາມຜາສຸກຂອງປະຊາຊົນ.
ດ້ວຍຄວາມສາມາດອັນໂດດເດັ່ນ, ດ້ວຍກົນລະຍຸດທີ່ຊານສະຫຼາດ ແລະ ສຳຄັນທີ່ສຸດແມ່ນນ້ຳໃຈເພື່ອປະເທດ ເພື່ອປະຊາຊົນອັນໃສແຈ້ງ, ລັດຖະມົນຕີກະຊວງພາຍໃນ ຫວໍງວຽນຢ໋າບ ໄດ້ວາງບັນດາກ້ອນດິນຈີ່ທຳອິດເພື່ອກໍ່ສ້າງລະບົບກົດໝາຍການບໍລິຫານເພື່ອປະຊາຊົນ, ເປັນເຈົ້າການແນະນຳໃຫ້ລັດຖະບານ ແລະ ປະທານ ໂຮ່ຈິມິນ ອອກດຳລັດແລະເອກະສານການບໍລິຫານຫຼາຍສະບັບ..., ປະກອບສ່ວນເຮັດໃຫ້ວຽກງານການຈັດຕັ້ງ ແລະ ເຄື່ອນໄຫວຂອງກົງຈັກບໍລິຫານຄ່ອຍໆເຂົ້າສູ່ຄວາມໝັ້ນຄົງ, ເປັນລະບຽບຮຽບຮ້ອຍ, ຖືກຕ້ອງຕາມກົດໝາຍ ແລະ ອີງໃສ່ຂະບວນການບໍລິຫານຢ່າງເຂັ້ມງວດ; ຄ່ອຍໆຢືນຢັນໄດ້ປະສິດທິພາບແລະປະສິດທິຜົນການເຄື່ອນໄຫວຂອງລະບົບການບໍລິຫານເພື່ອຄວາມຜາສຸກຂອງປະຊາຊົນ. ສາມາດຢືນຢັນໄດ້ວ່າ, ສ່ວນປະກອບອັນໃຫຍ່ຫຼວງຂອງກະຊວງພາຍໃນແຫ່ງສາທາລະນະລັດປະຊາທິປະໄຕຫວຽດນາມໃນວັນເດືອນທຳອິດ ທີ່ບໍ່ສາມາດລືມໄດ້ ພາຍໃຕ້ການນຳພາໂດຍກົງຂອງລັດຖະມົນຕີ ຫວໍງວຽນຢ໋າບ ທີ່ໄດ້ຕັ້ງພື້ນຖານອັນໝັ້ນຄົງໃຫ້ແກ່ຂະບວນວິວັດການກໍ່ສ້າງລະບົບການບໍລິຫານປະຊາທິປະໄຕ, ອຳນາດກົດໝາຍ, ເພື່ອຄວາມຜາສຸກຂອງປະຊາຊົນຫວຽດນາມ. ປະຫວັດສາດອັນສະຫງ່າລາສີຂອງຂອງພັກກອມມູນິດຫວຽດນາມ, ປະຫວັດສາດຂອງຊາດແລະປະເທດຫວຽນາມທີ່ພິລະອາດຫານ ໄດ້ຈາລຶກໄວ້ຕະຫຼອດໄປ, ສືບຕໍ່ສືບທອດ ແລະ ເຊີດຊູບັນດາຄຸນຄ່າຂອງລະບົບການບໍລິຫານ ເພື່ອຄວາມຜາສຸກຂອງປະຊາຊົນໃນບັນດາໄລຍະທາງປະຕິວັດຕໍ່ໄປ.
ການສະເຫຼີມສະຫຼອງວັນຄ້າຍວັນເກີດຂອງພົນເອກ ຫວໍງວຽນຢ໋າບ ຄົບຮອບ 110 ປີ (25 ສິງຫາ 1911 - 25 ສິງຫາ 2021) ແມ່ນໂອກາດເພື່ອທົບທວນຊີວິດ, ພາລະກິດ ແລະ ບັນດາຄວາມອຸທິດອັນໃຫຍ່ຫຼວງຂອງພົນເອກ ທີ່ມີຕໍ່ຊາດ, ປະເທດຊາດ, ກອງທັບປະຊາຊົນຫວຽດນາມ ແລະ ໃນຖານະເປັນລັດຖະມົນຕີກະຊວງພາຍໃນທຳອິດ - ຜູ້ທີ່ເຂົ້າຮ່ວມໃນການຕັ້ງພື້ນຖານໃຫ້ແກ່ການກໍ່ສ້າງລະບົບການບໍລິຫານເພື່ອຄວາມຜາສຸກຂອງປະຊາຊົນຫວຽດນາມ./.
-----------------------------
(1) ເບິ່ງ: 101 ຊ່ວງເວລາກ່ຽວກັບພົນເອກ ຫວໍງວຽນຢ໋າບ, ສພຈ ຮ່າໂນ້ຍ, 2011, ໜ້າ 95.
(2) ເບິ່ງ: ຫວໍງວຽນຢ໋າບ: ວັນເດືອນປີທີ່ລືມບໍ່ໄດ້ (ບັນທຶກໂດຍຫຶວມາຍ) ສພຈ ກອງທັບປະຊາຊົນ, ຮ່າໂນ້ຍ, 1970, ໜ້າ 92.
(3) ເບິ່ງ: ບົດກະວີ “ປະເທດ” ໂດຍຫງວຽນດິ່ງທີ.
(4) ເບິ່ງ: ເທິນເຍິນຈຸງ, ບົດຄວາມທຳອິດໃນສິລາຈາລຶກ ຢູ່ວິຫານວັນນະກຳ - ກວັກຕື້ຢ໋າມ, ຮ່າໂນ້ຍ.
(5) ໂຮ່ຈີມິນ: ນິພົນຄົບຊຸດ, ສພຈ ການເມືອງແຫ່ງຊາດ ສື້ເຖິ້ດ, ຮ່າໂນ້ຍ, 2011, ເຫຼັ້ມ 1, ໜ້າ 473.
(6) ໂຮ່ຈີມິນ: ນິພົນຄົບຊຸດ, ປຶ້ມທີ່ໄດ້ແນະນຳ, ເຫຼັ້ມ 4, ໜ້າ 1.
(7), (8) ໂຮ່ຈີມິນ: ນິພົນຄົບຊຸດ, ປຶ້ມທີ່ໄດ້ແນະນຳ, ເຫຼັ້ມ 4, ໜ້າ 175, 64.
(9) ໂຮ່ຈີມິນ: ນິພົນຄົບຊຸດ, ປຶ້ມທີ່ໄດ້ແນະນຳ, ເຫຼັ້ມ 9, ໜ້າ 518.
(10) ໂຮ່ຈີມິນ: ນິພົນຄົບຊຸດ, ປຶ້ມທີ່ໄດ້ແນະນຳ, ເຫຼັ້ມ 4, ໜ້າ 7.
(11), (12), (13), (14) ເອກະສານກອງປະຊຸມໃຫຍ່ຜູ້ແທນທົ່ວປະເທດຄັ້ງທີ 13. ສພຈ ການເມືອງແຫ່ງຊາດ ສື້ເຖິ້ດ, ຮ່າໂນ້ຍ, 2021, ເຫຼັ້ມ 1, ໜ້າ 176-178, 203, 35, 216.
- ບົດນີ້ໄດ້ລົງພິມໃນວາລະສານກອມມູນິດສະບັບທີ 971 (ເດືອນສິງຫາ 2021)
