ມຸ່ງໄປສູ່ເປົ້າໝາຍກາຍເປັນປະເທດກຳລັງພັດທະນາ
ທີ່ມີອຸດສາຫະກໍາທັນສະໄໝແລະມີລາຍໄດ້ປານກາງສູງ ໃນປີ 2030
ທີ່ມີອຸດສາຫະກໍາທັນສະໄໝແລະມີລາຍໄດ້ປານກາງສູງ ໃນປີ 2030
ກຳມະການກົມການເມືອງ, ນາຍົກລັດຖະມົນຕີ ຟ້າມມິງຈິ໋ງ ຢ້ຽມຢາມໂຄງການໂຮງງານຜະລິດ ເຊີມິຄອນດັກເຕີ Hana Micron Vina 2 ໃນສວນອຸດສາຫະກຳເວິນຈູງ (ເມືອງຫວຽດອຽນ, ແຂວງບັກຢາງ) _ພາບ: VGP
ສະພາບການປະຕິບັດເປົ້າໝາຍການພັດທະນາປະເທດຊາດໃນປະຈຸບັນ
ບັນດາຜົນສໍາເລັດທີ່ບັນລຸໄດ້
ທີໜຶ່ງ, ຄວາມຮັບຮູ້ຂອງພັກກອມມູນິດຫວຽດນາມນັບມື້ນັບຄົບຖ້ວນແລະຈະແຈ້ງ ກ່ຽວກັບຮູບແບບການພັດທະນາ ດ້້ວຍເປົ້າໝາຍທີ່ຈະແຈ້ງ, ຍຸດໂທບາຍແລະຍຸດທະສາດທີ່ວາງອອກມາໄດ້ມີການປັບປຸງໃຫ້ສອດຄ່ອງກັບສະພາບການໃໝ່(2). ພິເສດ, ກອງປະຊຸມຄະນະບໍລິຫານງານສູນກາງພັກຄັ້ງທີ 6 ສະໄໝທີ XIII ໄດ້ອອກມະຕິໝາຍເລກ 29-NQ/TW, ວັນທີ 17 ພະຈິກ 2022, “ວ່າດ້ວຍການສືບຕໍ່ຍູ້ແຮງການຫັນປະເທດເປັນອຸສາຫະກຳ ແລະທັນສະໄໝເຖິງປີ 2030, ວິໄສທັດເຖິງປີ 2045”.
ທີສອງ, ຂະໜາດຂອງເສດຖະກິດນັບມື້ນັບຂະຫຍາຍຕົວ, ລາຍໄດ້ຕໍ່ຫົວ (GDP/ຄົນ) ແລະລາຍໄດ້ປະຊາຊາດ (GNI) ຕໍ່ຫົວໄດ້ເພີ່ມຂຶ້ນຢ່າງຕໍ່ເນື່ອງໃນຫຼາຍປີຜ່ານມາ ໂດຍເຂົ້າໃກ້ລະດັບຂອງປະເທດທີ່ມີລາຍໄດ້ປານກາງສູງ. ອັດຕາການເຕີບໂຕສະເຫຼ່ຍຂອງ GNI/ຄົນ ໃນໄລຍະປີ 2009-2022 ແມ່ນ 10,5%. ຕາມຂໍ້ມູນຂອງທະນາຄານໂລກ(3), ປີ 1991, GNI ຂອງຫວຽດນາມຕໍ່ຄົນມີພຽງ 110 USD/ຄົນ (ໃນກຸ່ມປະເທດທີ່ມີລາຍໄດ້ຕ່ຳທີ່ສຸດໃນໂລກ), ເພີ່ມຂຶ້ນເປັນ 1.120 USD/ຄົນ ໃນປີ 2009, ຊ່ວຍໃຫ້ຫວຽດນາມປ່ຽນຈາກປະເທດທີ່ມີລາຍໄດ້ຕ່ຳເຂົ້າສູ່ກຸ່ມປະເທດທີ່ມີລາຍໄດ້ປານກາງຕ່ຳ ແລະ ບັນລຸ 4.010 USD/ຄົນໃນປີ 2022 (ເພີ່ມຂຶ້ນ 3,58 ເທົ່າ ເມື່ອທຽບກັບປີ 2009 ແລະເພີ່ມຂຶ້ນ 36,5 ເທົ່າ ເມື່ອທຽບກັບປີ 1991), ຊ່ວຍໃຫ້ຊ່ອງຫວ່າງລາຍໄດ້ແຄບລົງຢ່າງໄວວາ ເມື່ອທຽບກັບກຸ່ມປະເທດທີ່ມີລາຍໄດ້ປານກາງສູງ.
ທີສາມ, ໂຄງປະກອບເສດຖະກິດແລະໂຄງປະກອບແຮງງານມີການປ່ຽນແປງໄປໃນທາງບວກ ເຊິ່ງໄດ້ເພີ່ມອັດຕາສ່ວນການມີສ່ວນຮ່ວມຂອງອຸດສາຫະກຳໃນ GDP ແລະ ຫຼຸດອັດຕາສ່ວນແຮງງານກະສິກຳ ໃນແຮງງານທາງສັງຄົມທັງໝົດ. ຂໍ້ມູນຂອງກົມໃຫຍ່ສະຖິຕິ (4) ໃຫ້ເຫັນວ່າ, ອັດຕາສ່ວນມູນຄ່າຜົນຜະລິດຂອງອຸດສາຫະກຳ-ການກໍ່ສ້າງໃນ GDP ເພີ່ມຂຶ້ນຈາກ 33,02% ໃນປີ 2010 ເປັນ 38,17% ໃນປີ 2022; ອັດຕາສ່ວນແຮງງານໃນພາກກະສິກຳຫຼຸດລົງຈາກ 73,2% ໃນປີ 1990 ເປັນ 27,5% ໃນປີ 2022. ຜະລິດຕະພາບແຮງງານໃນພາກກະສິກຳເພີ່ມຂຶ້ນຈາກ 16,22 ລ້ານຫວຽດນາມດົ່ງ/ຄົນງານ ໃນປີ 2010 ເປັນ 81,9 ລ້ານຫວຽດນາມດົ່ງ/ຄົນງານ ໃນປີ 2022 (ເພີ່ມຂຶ້ນຫຼາຍກວ່າ 5 ເທົ່າ ຫຼັງຈາກ 12 ປີ) ໂດຍອາໄສການປະຍຸກໃຊ້ເຕັກໂນໂລຊີຂັ້ນສູງໃນການກະເສດ, ພ້ອມກັນນັ້ນ ກໍພັດທະນາບັນດາຂະແໜງການອຸດສາຫະກຳ ແລະບໍລິການໃໝ່ ເພື່ອດຶງດູດແຮງງານຈາກກະສິກໍາ.
ທີສີ່, ຂະແໜງອຸດສາຫະກຳປຸງແຕ່ງແລະຜະລິດຂອງຫວຽດນາມມີການພັດທະນາຢ່າງຂັນແຂງພໍຄວນ ແລະໄດ້ປະກອບສ່ວນອັນຕັ້ງໜ້າ ເຂົ້າໃນການຍົກສູງຄວາມສາມາດ ໃນການແຂ່ງຂັນທາງອຸດສາຫະກຳ. ຕາມລາຍງານຂອງອົງການພັດທະນາອຸດສາຫະກຳແຫ່ງສະຫະປະຊາຊາດ (UNIDO) ໃນປີ 2022(5) ອຸດສາຫະກຳປຸງແຕ່ງແລະຜະລິດຂອງຫວຽດນາມໄດ້ປະກອບສ່ວນ 24,76% ໃນ GDP, ມູນຄ່າເພີ່ມສະເຫຼ່ຍຕໍ່ຫົວ (MVApc) ຂອງຫວຽດນາມເພີ່ມຂຶ້ນຈາກ 190 USD/ຄົນ ໃນປີ 2010 ເປັນ 829 USD/ຄົນ ໃນປີ 2020 (ເພີ່ມຂຶ້ນ 4,63 ເທົ່າໃນ 10 ປີ). ສິ່ງນີ້ຊ່ວຍໃຫ້ຫວຽດນາມຂຶ້ນສູ່ 30 ອັນດັບຕົ້ນຂອງໂລກ ໃນແງ່ຂອງຄວາມສາມາດໃນການແຂ່ງຂັນທາງອຸດສາຫະກຳ ຕາມການຄຳນວນດັດຊະນີລາຄາຜູ້ບໍລິໂພກ (CIP) ຂອງ UNIDO ໃນປີ 2023.
ທີຫ້າ, ລະດັບການພັດທະນາມະນຸດມີການປັບປຸງໃຫ້ດີຂຶ້ນຢ່າງເຫັນໄດ້ຊັດ. ໃນປີ 2019, ຫວຽດນາມເຂົ້າສູ່ກຸ່ມປະເທດທີ່ມີດັດຊະນີການພັດທະນາມະນຸດ (HDI) ສູງ. ຕາມຂໍ້ມູນທີ່ລວບລວມໂດຍໂຄງການພັດທະນາແຫ່ງສະຫະປະຊາຊາດ (UNDP)(6), ໃນປີ 1990, HDI ຂອງຫວຽດນາມບັນລຸພຽງ 0,477 ເຊິ່ງເປັນໜຶ່ງໃນປະເທດທີ່ມີດັດຊະນີການພັດທະນາມະນຸດຕ່ຳທີ່ສຸດໃນໂລກ, ຈາກນັ້ນກໍ່ຄ່ອຍໆກ້າວໜ້າ. ໃນປີ 2018, ດັດຊະນີ HDI ຂອງຫວຽດນາມບັນລຸ 0,697 ຄະແນນ; ເຖິງປີ 2019 ບັນລຸ 0,703, ເຂົ້າສູ່ກຸ່ມປະເທດທີ່ມີ ດັດຊະນີ HDI ສູງ; ໃນປີ 2020 ບັນລຸ 0,710 ຄະແນນ ແລະປີ 2022 ບັນລຸ 0,703 ຄະແນນ.
ທີຫົກ, ອັດຕາການຂະຫຍາຍຕົວຂອງຕັວເມືອງໄດ້ເພີ່ມຂຶ້ນໃນຫຼາຍປີທີ່ຜ່ານມາ. ຕາມຂໍ້ມູນຂອງກົມໃຫຍ່ສະຖິຕິ (7), ອັດຕາການຂະຫຍາຍຕົວເມືອງຂອງຫວຽດນາມເພີ່ມຂຶ້ນຈາກ 20,3% ໃນປີ 1990 ເປັນ 37,55% ໃນປີ 2022. ພິເສດແມ່ນ, ຂະບວນການຂະຫຍາຍຕົວເມືອງມີເປົ້າໝາຍທີ່ຈະພັດທະນາໃນທິດທາງທີ່ເປັນມິດຕໍ່ສິ່ງແວດລ້ອມຫຼາຍຂຶ້ນ ໂດຍປະຕິບັດຕາມຄຳໝັ້ນສັນຍາໃນການຫຼຸດການປ່ອຍອາຍພິດມີເທນລົງ 30% ແລະບັນລຸການປ່ອຍອາຍພິດກາກບອນສຸດທິເປັນ 0 ພາຍໃນປີ 2050.
|
ຕາຕະລາງທີ 1: ຜົນການປະຕິບັດບັນດາເປົ້າໝາຍການພັດທະນາປະເທດເມື່ອທຽບກັບຄາດໝາຍ |
|||
|
|
ເປົ້າໝາຍເຖິງປີ 2030 (ຕາມ |
ບັນລຸໄດ້ຢ່າງແທ້ຈິງໃນປີ 2022 |
ຊ່ອງຫວ່າງສູ່ເປົ້າ |
|
GDP/ຄົນ |
7.500 USD |
4.163,5 USD |
3.336,5 USD |
|
GNI/ຄົນ (PP Atlas, USD ປະຈຸບັນ) |
> 7.000 USD (ໃນກຸ່ມທີ່ມີລາຍໄດ້ປາງກາງສູງ) |
4.010 USD |
> 2.990 USD |
|
% ມູນຄ່າຜົນຜະລິດ |
> 40% |
> 38,7% |
> 1,3% |
|
% ຂອງອຸດສາຫະກໍາ |
> 30% |
> 24,76% |
> 5,3% |
|
MVApc (ມູນຄ່າເພີ່ມສະເຫຼ່ຍຕໍ່ຫົວ) |
> 2.000 USD |
872 USD |
> 1.100 USD |
|
ອັດຕາສ່ວນຂອງແຮງງານໃນກະສິກໍາ (%) |
< 20% |
27,5% |
> 7,5% |
|
HDI (ດັດຊະນີການພັດທະນາມະນຸດ) |
> 0,74 |
0,703 |
> 0,037 |
|
ອາຍຸຍືນສະເຫຼ່ຍ |
75 ປີ |
73,6 ປີ |
1,4 ປີ |
|
ອັດຕາການຂາຫຍາຍ |
ກວ່າ 40% |
37,55% |
> 12,5% |
|
ແຫຼ່ງຂໍ້ມູນ: ລວບລວມໂດຍທີມງານຄົ້ນຄ້ວາປີ 2023. |
|||
ຂໍ້ຈຳກັດບາງປະການ
ເມື່ອປຽບທຽບກັບເປົ້າໝາຍທີ່ຕັ້ງໄວ້, ຂະບວນການປະຕິບັດບັນດາເປົ້າໝາຍການພັດທະນາໃນເວລາທີ່ຜ່ານມາຂອງຫວຽດນາມ ຍັງເຜີຍໃຫ້ເຫັນຂໍ້ຈຳກັດ ແລະ ອຸປະສັກຫຼາຍປະການ ດັ່ງສະແດງໃນຕາຕະລາງທີ 1 ຂ້າງເທິງ.
ຕາມຕາຕະລາງທີ 1, ສາມາດເຫັນຄວາມທ້າທາຍແລະຂໍ້ຈຳກັດຈຳນວນໜຶ່ງຢ່າງຊັດເຈນ:
ທີໜຶ່ງ, ຊ່ອງຫວ່າງສູ່ເປົ້າໝາຍການເປັນປະເທດທີ່ມີລາຍໄດ້ປານກາງສູງ GDP/ຄົນ ບັນລຸ 7.500 ໂດລາສະຫະລັດ ແລະ GNI/ຄົນ ບັນລຸກວ່າ 7.000 ໂດລາສະຫະລັດ ພາຍໃນປີ 2030 ແມ່ນຄວາມທ້າທາຍບໍ່ນ້ອຍສຳລັບຫວຽດນາມໃນອີກ 6 ປີຂ້າງໜ້າ. ຊ່ອງຫວ່າງໃນການພະຍາຍາມເພີ່ມ GNI/ຄົນ ແມ່ນຫຼາຍກວ່າ 2.990 USD/ຄົນ (ທຽບເທົ່າກັບການເພີ່ມຂຶ້ນຂອງລາຍໄດ້ທີ່ຫວຽດນາມພະບາຍາມມາເປັນເວລາ 13 ປີ, ຕັ້ງແຕ່ປີ 2009 ເຖິງປີ 2022). ສິ່ງນີ້ຮຽກຮ້ອງໃຫ້ມີຄວາມກ້າວໜ້າໃນອະນາຄົດອັນໃກ້ນີ້.
ທີສອງ, ການປ່ຽນແປງຂອງໂຄງສ້າງແຮງງານໄປສູ່ການຫຼຸດຜ່ອນອັດຕາສ່ວນແຮງງານໃນກະສິກໍາ ອາດຈະບໍ່ເປັນໄປຕາມຄວາມຄາດຫວັງ ຖ້າຂາດຄວາມຕັດສິນໃຈ. ເຖິງປີ 2030, ເປົ້າໝາຍທີ່ຈະຫຼຸດສ່ວນແບ່ງແຮງງານໃນຂະແໜງກະສິກຳໃຫ້ເຫຼືອໜ້ອຍກວ່າ 20% ເປັນເລື່ອງຍາກຫຼາຍທີ່ຈະບັນລຸໄດ້ ເມື່ອມີຊ່ອງຫວ່າງຫຼາຍກວ່າ 7,5% ເນື່ອງຈາກມີຫຼາຍສິ່ງຫຼາຍຢ່າງທີ່ຕ້ອງໄດ້ເຮັດ, ລວມທັງການສົ່ງເສີມການປະຍຸກໃຊ້ວິທະຍາສາດ ແລະເຕັກໂນໂລຊີ ແລະ ເພີ່ມສະມັດຕະພາບແຮງງານໃນຂະແໜງການກະສິກຳ; ການພັດທະນາອຸດສາຫະກຳແລະບໍລິການ ເພື່ອສ້າງວຽກເຮັດງານທຳ, ສາມາດດູດເອົາແຮງງານທີ່ຍ້າຍມາຈາກພາກກະສິກໍາ; ການຝຶກອົບຮົມແຫຼ່ງຊັບພະຍາກອນມະນຸດ ມີຄວາມສາມາດສ້າງວຽກເຮັດງານທຳໃຫ້ແກ່ຕົນເອງໄດ້ ໂດຍຜ່ານການສ້າງວິສາຫະກິດ ຫຼືຊັບພະຍາກອນບຸກຄົນທີ່ມີຄວາມຮູ້ ແລະ ທັກສະພຽງພໍທີ່ຈະເຮັດວຽກໃນບັນດາວິສາຫະກິດອຸດສາຫະກຳ ແລະບໍລິການໃນສະພາບການໃໝ່. ຢ່າງໃດກໍຕາມ, ຖ້າພວກເຮົາຮັກສາ ແລະ ຊຸກຍູ້ອັດຕາການເຕີບໂຕ ແລະ ຫຼຸດຜ່ອນອັດຕາສ່ວນແຮງງານກະເສດຄືໃນເມື່ອກ່ອນ ກໍ່ສາມາດບັນລຸໄດ້ ເພາະວ່າ ນີ້ກໍ່ແມ່ນໄລຍະທີ່ຫວຽດນາມບັນລຸໄດ້ ໃນໄລຍະປີ 2018-2023.
ທີສາມ, ເຖິງວ່າດັດຊະນີການພັດທະນາມະນຸດ (HDI) ຂອງຫວຽດນາມຈະບັນລຸລະດັບສູງ (ສູງກວ່າ 0,7), ອາຍຸຍືນສະເຫຼ່ຍກໍ່ໃກ້ຄຽງກັບເປົ້າໝາຍທີ່ 75 ປີ, ແຕ່ກໍ່ຍັງບໍ່ໝັ້ນຄົງ ແລະບໍ່ຍືນຍົງແທ້ໆ. ຫວຽດນາມຍັງເປັນປະເທດທີ່ມີຄະແນນ HDI ຕ່ຳທີ່ສຸດໃນກຸ່ມປະເທດທີ່ມີ HDI ສູງ. ໃນປີ 2021, ຫວຽດນາມຢູ່ໃນອັນດັບທີ່ 115/191 ປະເທດແລະດິນແດນ(9), ເພີ່ມຂຶ້ນພຽງ 5 ອັນດັບຈາກປີ 2015 ຈົນເຖິງປະຈຸບັນ.
ທີສີ່, ຄວາມສາມາດໃນການບັນລຸເປົ້າໝາຍອັດຕາການຂະຫຍາຍຕົວເມືອງພາຍໃນປີ 2030 ຂ້ອນຂ້າງທ້າທາຍ. ເຖິງວ່າຈະມີອັດຕາການເຕີບໂຕສູງສຸດກໍ່ຕາມ, ແຕ່ອັດຕາການຂະຫຍາຍຕົວເມືອງຂອງຫວຽດນາມກໍ່ຍັງຕ່ຳກວ່າປະເທດອື່ນໆ ໃນພາກພື້ນ ແລະ ເປັນເລື່ອງຍາກຫຼາຍທີ່ຈະບັນລຸເປົ້າໝາຍການຂະຫຍາຍຕົວເມືອງສູງກວ່າ 50% ຄືກັບບັນດາປະເທດມີລາຍໄດ້ປານກາງສູງໃນປີ 2030.
ທີຫ້າ, ດັດຊະນີມູນຄ່າເພີ່ມຂອງອຸດສາຫະກຳປຸງແຕ່ງແລະຜະລິດຕໍ່ຫົວ (MVApc) ຍັງຫ່າງໄກຈາກເປົ້າໝາຍທີ່ຈະບັນລຸຫຼາຍກວ່າ 2.000 ໂດລາສະຫະລັດ ພາຍໃນປີ 2030. ຕາມຂໍ້ມູນຂອງ UNIDO, ເຖິງວ່າຄວາມສາມາດໃນການແຂ່ງຂັນທາງອຸດສາປະກຳຂອງຫວຽດນາມ (CIP) ຈະຢູ່ໃນ 30 ອັນດັບຕົ້ນຂອງໂລກ, ແຕ່ MVApc ຂອງຫວຽດນາມຍັງຕ່ຳຫຼາຍ. ປະຈຸບັນ, ຫວຽດນາມຍັງບໍ່ເຖິງລະດັບກຸ່ມປະເທດພື້ນຖານເສດຖະກິດອຸດສາຫະກຳເກີດໃໝ່ (ເມື່ອ MVA ຕໍ່ຫົວຄົນບັນລຸກວ່າ 1.000 ໂດລາສະຫະລັດ).
ນອກຈາກສາເຫດພາວະວິໄສ ຍ້ອນການປ່ຽນແປງສະພາບດິນຟ້າອາກາດແລະພະຍາດລະບາດແລ້ວ, ສະຖານະການທາງພູມສາດການເມືອງໂລກທີ່ສັບສົນຍັງນຳໄປສູ່ການຢຸດຊະງັກຂອງຕ່ອງໂສ້ການສະໜອງທົ່ວໂລກ ແລະ ພິເສດແມ່ນ ການພັດທະນາຢ່າງວ່ອງໄວຂອງວິທະຍາສາດແລະເຕັກໂນໂລຊີ, ຂະບວນການປະຕິບັດບັນດາເປົ້າໝາຍການພັດທະນາຂອງປະເທດຍັງມີຂໍ້ຈຳກັດບາງປະການຍ້ອນ ກຸ່ມສາເຫດທີ່ມາຈາກພາຍໃນພື້ນຖານເສດຖະກິດ-ສັງຄົມຂອງຫວຽດນາມ:
ທີໜຶ່ງ, ເຖິງວ່າ ຫວຽດນາມໄດ້ຫັນປ່ຽນຮູບແບບການເຕີບໂຕ ແລະ ປະຕິບັດການຫັນເປັນອຸດສາຫະກຳແລະທັນສະໄໝ ບົນພື້ນຖານວິທະຍາສາດ-ເຕັກໂນໂລຢີ ແລະການປ່ຽນແປງໃໝ່ປະດິດສ້າງກໍ່ຕາມ, ແຕ່ກໍ່ຍັງບໍ່ບັນລຸຄວາມຮັບຮູ້ຢ່າງເຕັມທີ່ ກ່ຽວກັບລະບົບນິເວດວິທະຍາສາດ-ເຕັກໂນໂລຊີ ແລະການປ່ຽນແປງໃໝ່ປະດິດສ້າງຂອງຊາດ, ໂຄງສ້າງພື້ນຖານສຳລັບການພັດທະນາວິທະຍາສາດ-ເຕັກໂນໂລຊີ ແລະ ການປ່ຽນແປງໃໝ່ປະດິດສ້າງ ຍັງຢູ່ໃນລະດັບຕ່ຳ, ຍັງບໍ່ທັນກາຍເປັນຮາກຖານສຳລັບການຫັນເປັນອຸດສາຫະກຳ ແລະ ທັນສະໄໝຂອງປະເທດ, ໃນຂະນະທີ່ວິທະຍາສາດແລະເຕັກໂນໂລຊີໃນໂລກພວມພັດທະນາຢ່າງວ່ອງໄວ, ເຄື່ອງຈັກ ແລະ ເຕັກໂນໂລຊີມີວົງຈອນຊີວິດສັ້ນ ແລະ ຫຼ້າສະໄໝໄດ້ງ່າຍ, ໂດຍສະເພາະແມ່ນ ເຕັກໂນໂລຊີຂໍ້ມູນຂ່າວສານ ແລະ ປັນຍາປະດິດ (AI). ດັ່ງນັ້ນ, ຖ້າ ຫວຽດນາມ ພັດທະນາວິທະຍາສາດ ແລະ ເຕັກໂນໂລຊີ ຕາມລຳດັບແລະໃນຮູບແບບດັ້ງເດີມ ກໍຈະບໍ່ເໝາະສົມອີກຕໍ່ໄປ, ຍາກທີ່ຈະຕາມລະດັບການພັດທະນາເຕັກໂນໂລຊີໃນໂລກ ແລະ ຈະບໍ່ສາມາດເສີມຂະຫຍາຍທ່າແຮງຂອງຕົນໄດ້. ຄວາມສາມາດປະດິດສ້າງຂອງຫວຽດນາມສະແດງອອກຜ່ານ ດັດຊະນີການປ່ຽນແປງໃໝ່ປະດິດສ້າງລະດັບໂລກ (GII) ທີ່ເຜີຍແຜ່ເປັນປະຈຳທຸກປີ ໂດຍອົງການຊັບສິນທາງປັນຍາໂລກ (WIPO) ມີທ່າອ່ຽງທີ່ຈະຫຼ້າຫຼັງກວ່າປະເທດອື່ນໆ. ຜົນການຈັດອັນດັບ GII ໃນຊຸມປີມໍ່ໆມານີ້ສະແດງໃຫ້ເຫັນວ່າ(10) ປີ 2019, ຫວຽດນາມຢູ່ໃນອັນດັບທີ 42/132 ປະເທດ, ແຕ່ໃນໄລຍະປີ 2020-2022, ເຮົາໄດ້ຫຼຸດລົງຢ່າງຕໍ່ເນື່ອງມາຢູ່ໃນອັນດັບທີ 48, ປີ 2023 ຢູ່ອັນດັບ 46, ເຊິ່ງໃນ 50 ອັນດັບຕົ້ນຂອງໂລກ. ໃນຂະນະນັ້ນ, ຊັບພະຍາກອນທຶນເພື່ອການພັດທະນາວິທະຍາສາດ-ເຕັກໂນໂລຊີ ແລະການປ່ຽນແປງໃໝ່ປະດິດສ້າງ ຍັງຂາດເຂີນຫຼາຍເມື່ອທຽບກັບຄວາມຕ້ອງການໃນການພັດທະນາ ແລະເມື່ອທຽບກັບປະເທດອື່ນໃນພາກພື້ນ.
ທີສອງ, ຂາດຊັບພະຍາກອນບຸກຄົນຄຸນນະພາບສູງ, ຄວາມສາມາດໃນການແຂ່ງຂັນດ້ານຄວາມສາມາດຂອງຫວຽດນາມຍັງຕ່ຳກວ່າປະເທດອື່ນໆ ໃນພາກພື້ນ. ຕາມລາຍງານດັດຊະນີຄວາມສາມາດໃນການແຂ່ງຂັນລະດັບໂລກ(11), ຫວຽດນາມຢູ່ໃນອັນດັບທີ 74/133 ປະເທດ ໃນຂະນະທີ່ຈີນຢູ່ໃນອັນດັບທີ 36, ສິງກະໂປຢູ່ໃນອັນດັບທີ 2. ອັດຕາສ່ວນຜູ້ສຳເລັດການສຶກສາລະດັບມະຫາວິທະຍາໄລຂອງຫວຽດນາມຕໍ່ປະຊາກອນ 10.000 ຄົນແມ່ນຕ່ຳເກີນໄປເມື່ອທຽບກັບປະເທດອື່ນໆໃນພາກພື້ນ ແລະທົ່ວໂລກ. ອັດຕາສ່ວນນັກຄົ້ນຄວ້າຂອງຫວຽດນາມຕໍ່ປະຊາກອນ 10.000 ຄົນກໍ່ຍັງຕ່ຳກວ່າປະເທດອື່ນໆໃນໂລກ. ຄຽງຂ້າງນັ້ນ, ຫວຽດນາມຍັງຂາດມະຫາວິທະຍາໄລອັນດັບສູງຂອງໂລກ ແລະ ບໍ່ມີຍຸດທະສາດການລົງທຶນທີ່ເປັນລະບົບ ເພື່ອດຶງດູດຜູ້ມີຄວາມສາມາດ.
ທີສາມ, ຄວາມສາມາດດ້ານວິທະຍາສາດແລະເຕັກໂນໂລຊີພາຍໃນ ຢູ່ໃນລະດັບຕ່ຳ ໂດຍຂຶ້ນຢູ່ກັບພາກການລົງທຶນໂດຍກົງຈາກຕ່າງປະເທດເປັນຢ່າງຫຼາຍ, ສິ່ງນີ້ສະແດງອອກຢູ່ໃນຈຳນວນການຈົດທະບຽນສິດທິບັດສ່ວນໃຫຍ່ມາຈາກຕ່າງປະເທດ. ຕາມລາຍງານຂອງກົມຂໍ້ມູນວິທະຍາສາດແລະເຕັກໂນໂລຊີແຫ່ງຊາດ(12) ໃນປີ 2021, ມີ 94,9% ຂອງຈຳນວນສິດທິບັດແລະສິດທິບັດພິເສດທັງໝົດໄດ້ມອບໃຫ້ຊາວຕ່າງປະເທດ ແລະ ວິສາຫະກິດຕ່າງປະເທດ, ມີພຽງ 5,1% ເທົ່ານັ້ນທີ່ມອບໃຫ້ຄົນຫວຽດນາມ ແລະ ວິສາຫະກິດຫວຽດນາມ. ລາຍງານນີ້ຍັງສະແດງໃຫ້ເຫັນວ່າ, 80% ຂອງຈຳນວນວິສາຫະກິດທີ່ລົງທຶນໂດຍກົງໃນຫວຽດນາມ ມີເຕັກໂນໂລຊີຊັ້ນກາງ, 15% ຂອງຈຳນວນວິສາຫະກິດມີເຕັກໂນໂລຊີຊັ້ນຕ່ຳ ແລະ ພຽງ 5% ຂອງຈຳນວນວິສາຫະກິດທີ່ລົງທຶນໂດຍກົງໃນຫວຽດນາມ ມີເຕັກໂນໂລຊີຊັ້ນສູງ, ປະສິດທິພາບການຖ່າຍທອດເຕັກໂນໂລຊີຈາກວິສາຫະກິດທີ່ລົງທຶນໂດຍກົງໃນຫວຽດນາມນັ້ນຕ່ຳຫຼາຍ ເມື່ອທຽບກັບປະເທດອື່ນໆໃນໂລກ ແລະມີທ່າອ່ຽງທີ່ຈະຫຼ້າຫຼັງ.
ທັດສະນະແລະທິດທາງການພັດທະນາໃນເວລາທີ່ຈະມາເຖິງ
ມະຕິໝາຍເລກ 29-NQ/TW ຂອງຄະນະບໍລິຫານງານສູນກາງພັກສະໄໝທີ XIII ກຳນົດວ່າ: ການຫັນເປັນອຸດສາຫະກຳແລະທັນສະໄໝແມ່ນຂະບວນການປະຕິບັດເປົ້າໝາຍການພັດທະນາປະເທດໃຫ້ເປັນປະເທດອຸດສາຫະກຳທັນສະໄໝ ທີ່ມີລາຍໄດ້ປານກາງສູງພາຍໃນປີ 2030 ແລະ ວິໄສທັດເຖິງປີ 2045 ຈະກາຍເປັນປະເທດທີ່ພັດທະນາແລ້ວ ແລະມີລາຍໄດ້ສູງໃນກຸ່ມປະເທດອຸດສາຫະກຳຊັ້ນນຳໃນອາຊີ. ເພື່ອໃຫ້ບັນລຸເປົ້າໝາຍຂ້າງເທິງ, ຈໍາເປັນຕ້ອງເອົາໃຈໃສ່ບັນຫາດັ່ງຕໍ່ໄປນີ້:
ທີໜຶ່ງ, ການພັດທະນາປະເທດ ແລະການດຳເນີນການຫັນເປັນອຸດສາຫະກຳແລະທັນສະໄໝ ຕ້ອງຕິດກັບຄວາມຮຽກຮ້ອງຕ້ອງການປັບປຸງຍົກສູງຄຸນນະພາບ, ປະສິດທິພາບ ແລະການພັດທະນາແບບຍືນຍົງ. ທັດສະນະນີ້ປະກອບດ້ວຍ 3 ດ້ານທີ່ມີການພົວພັນຜູກພັນ ແລະຈຳກັດເຊິ່ງກັນແລະກັນຄື: ຄວາມໄວ - ຄຸນນະພາບ ປະສິດທິພາບ - ການພັດທະນາທີ່ຍືນຍົງ. ໃນຍຸກປະຈຸບັນ, ການພັດທະນາທີ່ຍືນຍົງແມ່ນເປັນກະແສທີ່ຫຼີກລ້ຽງບໍ່ໄດ້. ໃນກໍລະນີໃດກໍ່ຕາມ, ເຮົາກໍບໍ່ຍອມຮັບເອົາ “ການແລກປ່ຽນສະພາບແວດລ້ອມເພື່ອການເຕີບໂຕທາງເສດຖະກິດ”, ພິເສດແມ່ນ ໃນສະພາບການປ່ຽນແປງຂອງດິນຟ້າອາກາດທີ່ບໍ່ອາດຄາດເດົາໄດ້ໃນປະຈຸບັນ.
ທີສອງ, ສຸມໃສ່ການລົງທຶນແລະພັດທະນາວິທະຍາສາດ-ເຕັກໂນໂນຊີ ແລະການປ່ຽນແປງໃໝ່ປະດິດສ້າງ ໃຫ້ເປັນກຳລັງການຜະລິດທີ່ສຳຄັນຢ່າງແທ້ຈິງ ເພື່ອເປັນຮາກຖານໃນການຊຸກຍູ້ການຫັນເປັນອຸດສາຫະກຳແລະທັນສະໄໝຂອງປະເທດ. ທັດສະນະທີ້ແມ່ນພື້ນຖານໃນການກຳນົດນະໂຍບາຍຮັບປະກັນເງື່ອນໄຂເພື່ອເສີມຂະຫຍາຍບົດບາດຂອງວິທະຍາສາດ-ເຕັກໂນໂລຊີ ແລະການປ່ຽນແປງໃໝ່ປະດິດສ້າງ ໃນຂະບວນການພັດທະນາແລະຍູ້ແຮງການຫັນເປັນອຸດສາຫະກຳແລະທັນສະໄໝຂອງປະເທດ. ດັ່ງນັ້ນ, ຈຶງຈຳເປັນຕ້ອງລວມສູນຊັບພະຍາກອນ, ປັບປຸງລະບົບນິເວດວິທະຍາສາດ-ເຕັກໂນໂລຊີ ແລະການປ່ຽນແປງໃໝ່ປະດິດສ້າງແຫ່ງຊາດ ໃຫ້ສົມບູນແບບເທື່ອລະກ້າວ, ຜ່ານນັ້ນ ສ້າງພື້ນຖານທີ່ໝັ້ນຄົງໃຫ້ແກ່ການພັດທະນາວິທະຍາສາດ-ເຕັກໂນໂລຊີ ແລະການປ່ຽນແປງໃໝ່ປະດິດສ້າງ.
ທີສາມ, ສຸມໃສ່ດຶງດູດ ແລະ ໃຊ້ປະໂຫຍດຈາກຊັບພະຍາກອນມະນຸດ, ໂດຍສະເພາະຊັບພະຍາກອນມະນຸດຄຸນນະພາບສູງ. ໃນສະພາບໂລກາພິວັດປະຈຸບັນທີ່ມີການປ່ຽນແປງທີ່ບໍ່ອາດຄາດຄິດໄດ້, ຊັບພະຍາກອນມະນຸດມີບົດບາດສຳຄັນກວ່າເກົ່າ ແລະ ກາຍເປັນທ່າໄດ້ປຽບດ້ານການແຂ່ງຂັນຂອງບັນດາປະເທດ. ດັ່ງນັ້ນ, ຈຶງຈຳເປັນຕ້ອງເອົາໃຈໃສ່ດຶງດູດ ແລະ ໃຊ້ປະໂຫຍດຈາກຊັບພະຍາກອນມະນຸດຢ່າງດີເພື່ອພັດທະນາ, ໂດຍສະເພາະ ບໍ່ພຽງແຕ່ສຸມໃສ່ປັບປຸງບັນດາປັດໄຈນໍາເຂົ້າຂອງແຫຼ່ງຊັບພະຍາກອນມະນຸດເຊັ່ນ: ຄວາມຮູ້ແລະທັກສະໃນການເຮັດວຽກໃນສະພາບການໃໝ່ເທົ່ານັ້ນ, ແຕ່ຍັງຕ້ອງເອົາໃຈໃສ່ເຖິງບັນດາປັດໄຈດ້ານສຸຂະພາບ, ຈິດຕະວິທະຍາ, ສະລິລະວິທະຍາຂອງມະນຸດ ແລະ ການພັດທະນາຢ່າງຮອບດ້ານຂອງຊາວຫວຽດນາມ. ສຸມໃສ່ລົງທຶນເພື່ອນຳມະຫາວິທະຍາໄລຈຳນວນໜຶ່ງຂຶ້ນສູ່ອັນດັບສູງໃນໂລກ ແລະ ປັບປຸງຍົກສູງທີ່ຕັ້ງຊັບພະຍາກອນມະນຸດຂອງຫວຽດນາມ ໃນການຈັດອັນດັບການແຂ່ງຂັນຜູ້ມີຄວາມສາມາດລະດັບໂລກ.
ທີສີ່, ຕ້ອງປະສົມປະສານຢ່າງກົມກຽວ ລະຫວ່າງການເສີມຂະຫຍາຍກຳລັງແຮງພາຍໃນຂອງປະເທດ ກັບການລະດົມຊັບພະຍາກອນພາຍນອກ ເພື່ອພັດທະນາປະເທດ. ທັດສະນະນີ້ແມ່ນພື້ນຖານ ໃນການກຳນົດນະໂຍບາຍລະດົມຊັບພະຍາກອນໃຫ້ແກ່ການຊຸກຍູ້ການຫັນເປັນອຸດສາຫະກຳແລະທັນສະໄໝຂອງປະເທດ ເພື່ອຮັບປະກັນຄວາມເປັນເຈົ້າຕົນເອງທາງເສດຖະກິດ ແລະສອດຄ່ອງກັບຄວາມຕ້ອງການເຊື່ອມໂຍງເຂົ້າກັບສາກົນຢ່າງເປັນເຈົ້າການແລະຕັ້ງໜ້າ. ຢ່າງໃດກໍຕາມ, ການຫັນປະເທດເປັນອຸດສາຫະກຳແລະທັນສະໄໝ ໃນເງື່ອນໄຂຂອງການສ້າງເສດຖະກິດແບບເປີດແລະເຊື່ອມໂຍງສາກົນທີ່ເລິກເຊິ່ງຍິ່ງຂຶ້ນ, ຈຳເປັນຕ້ອງໃຊ້ຊັບພະຍາກອນພາຍນອກໃຫ້ເກີດປະໂຫຍດສູງສຸດ ເພື່ອຊົດເຊີຍປັດໄຈພາຍໃນປະເທດທີ່ຂາດເຂີນ, ສ້າງເງື່ອນໄຂເພື່ອດູດຊຶມຄວາມສຳເລັດທາງວິທະຍາສາດແລະເຕັກໂນໂລຢີຂັ້ນສູງຢ່າງວ່ອງໄວ ເພື່ອປະຕິບັດຄວາມຮຽກຮ້ອງຕ້ອງການຫັນເປັນທັນສະໄໝຂອງປະເທດ. ຕ້ອງມີນະໂຍບາຍສ້າງສະພາບແວດລ້ອມທີ່ສະເໝີພາບ, ເປີດກວ້າງ ແລະ ໝັ້ນຄົງ ເພື່ອເສີມຂະຫຍາຍບົດບາດຂອງແຕ່ລະພາກສ່ວນເສດຖະກິດ, ປະກອບສ່ວນແທດຈິງເຂົ້າໃນການປະຕິບັດເປົ້າໝາຍຫັນເປັນອຸດສາຫະກຳ ແລະ ທັນສະໄໝຂອງປະເທດ.
ທີຫ້າ, ຂຸດຄົ້ນ ແລະ ນຳໃຊ້ແຫຼ່ງຊັບພະຍາກອນຢ່າງມີປະສິດທິຜົນ ໂດຍສຸມໃສ່ການພັດທະນາບົນພື້ນຖານການຂຸດຄົ້ນບັນດາທ່າໄດ້ປຽບປຽບທຽບຂອງແຕ່ລະເຂດ ແລະ ແຕ່ລະຂະແໜງການ, ສ້າງ “ຄວາມກ້າວໜ້າ” ເພື່ອໃຫ້ທັນກັບຄວາມທັນສະໄໝ ແລະ ຂະຫຍາຍການເຊື່ອມຕໍ່ພາກພື້ນ. ບົນພື້ນຖານການຕີລາຄາບັນດາແຫຼ່ງກຳລັງ, ກຳນົດຂໍ້ໄດ້ປຽບແບບປຽບທຽບຂອງພາກພື້ນແລະຂົງເຂດຢ່າງຖືກຕ້ອງ,… ເພື່ອກຳນົດພາກພື້ນແລະຂົງເຂດທີ່ຈະໄດ້ຮັບບຸລິມະສິດໃນການໃຊ້ຊັບພະຍາກອນ ເພື່ອສ້າງບາດກ້າວບຸກທະລຸໃນການພັດທະນາ, ເປັນຫົວລົດຈັກ ແລະ ແຮງຜັກດັນໃນການພັດທະນາພາກພື້ນແລະຂົງເຂດອື່ນໆ. ບົນຈິດໃຈນັ້ນ, ການຈັດພື້ນທີ່ທາງເສດຖະກິດຕາມອານາເຂດຕ້ອງສຸມໃສ່ການສ້າງ ແລະເສີມຂະຫຍາຍບົດບາດຂອງບັນດາເຂດເສດຖະກິດຫຼັກ ໃນຖານະຂົ້ວການເຕີບໂຕຂອງປະເທດ. ດ້ວຍທ່າໄດ້ປຽບດ້ານປະລິມານ ແລະ ຄຸນນະພາບ ຂອງຊັບພະຍາກອນມະນຸດ ແລະ ພື້ນຖານວັດຖຸເຕັກນິກ, ລະບົບໂຄງສ້າງພື້ນຖານ ແລະ ຄວາມໜ້າດຶງດູດໃຈສຳລັບນັກລົງທຶນພາຍໃນປະເທດ ແລະ ຕ່າງປະເທດ, ການພັດທະນາທີ່ກ້າວກະໂດດຂອງບັນດາເຂດເສດຖະກິດຫຼັກ ຈຶງມີຄວາມໝາຍສຳຄັນຢ່າງຍິ່ງ ໃນການປະຕິບັດໜ້າທີ່ຊຸກຍູ້ການຫັນເປັນອຸດສາຫະກຳ ແລະ ທັນສະໄໝຂອງປະເທດ. ການພັດທະນາທີ່ກ້າວກະໂດດຂອງບັນດາເຂດເສດຖະກິດຫຼັກ ຈະເສີມຂະຫຍາຍຜົນກະທົບແຜ່ກະຈາຍ ແລະສະໜັບສະໜູນເຂດອື່ນໆໃນການພັດທະນາ ບົນພື້ນຖານຂອງການສ້າງການເຊື່ອມໂຍງພາຍໃນເຂດແລະລະຫວ່າງເຂດ.
ການປັບໂຄງສ້າງເສດຖະກິດຈຳເປັນຕ້ອງກຳນົດຂະແໜງການຫຼັກ, ຜະລິດຕະພັນຫຼັກ-ປາຍຫອກ ຢ່າງຊັດເຈນ. ນັ້ນຄືບັນດາຂະແໜງການ, ບັນດາຜະລິດຕະພັນທີ່ມີບົດບາດກຸນແຈສຳຄັນໃນໂຄງປະກອບເສດຖະກິດ, ມີທ່າໄດ້ປຽບໃນການແຂ່ງຂັນທັງໃນຕະຫຼາດພາຍໃນປະເທດ ແລະຕ່າງປະເທດ, ມີທ່າແຮງເຕີບໂຕຢ່າງແຂງແຮງ ແລະໝັ້ນຄົງ ໃນໄລຍະຍາວ. ການກຳນົດຂະແໜງການຫຼັກ, ຜະລິດຕະພັນຫຼັກ-ປາຍຫອກ ຕ້ອງຕອບສະໜອງເງື່ອນໄຂພື້ນຖານດັ່ງຕໍ່ໄປນີ້: 1- ມີຂໍ້ໄດ້ປຽບປຽບທຽບແບບໄດນາມິກທີ່ໂດດເດັ່ນ, ເປັນພື້ນຖານໃນການສ້າງຄວາມໄດ້ປຽບດ້ານການແຂ່ງຂັນໃນຕະຫຼາດພາຍໃນປະເທດ ແລະ ຕ່າງປະເທດ; 2- ມີຄວາມສາມາດໃນການມີອິດທິພົນ/ຊຸກຍູ້ການພັດທະນາຂອງຂະແໜງການອື່ນໆ; 3- ກຳລັງການຜະລິດຂອງຕະຫຼາດພາຍໃນປະເທດ ແລະ ຕ່າງປະເທດ ມີຂະໜາດໃຫຍ່ພຽງພໍ ແລະ ໝັ້ນຄົງໃນໄລຍະຍາວ ເພື່ອເປັນພື້ນຖານໃຫ້ແກ່ການລົງທຶນພັດທະນາການຜະລິດທີ່ໝັ້ນຄົງ; 4- ມີຄວາມສາມາດເຂົ້າຮ່ວມຢ່າງເລິກເຊິ່ງ ແລະກວ້າງຂວາງ ໃນເຄືອຂ່າຍການຜະລິດ ແລະຕ່ອງໂສ້ຄຸນຄ່າລະດັບໂລກ; 5- ມີຄວາມສາມາດປະຍຸກໃຊ້ເຕັກໂນໂລຊີທັນສະໄໝ ເຂົ້າໃນການຜະລິດ ເພື່ອເພີ່ມສະມັດຕະພາບການຜະລິດ, ປັບປຸງຍົກສູງຄຸນນະພາບ, ຫຼຸດຕົ້ນທຶນ ແລະ ປັບປຸງຍົກສູງຄວາມສາມາດແຂ່ງຂັນໃນຕະຫຼາດ./.
-------------------------------
* ນີ້ແມ່ນສ່ວນໜຶ່ງຂອງຜົນການຄົ້ນຄວ້າໂຄງການ KX04.19/21-25 “ການຫັນເປັນອຸດສາຫະກຳ ແລະ ທັນສະໄໝ ບົນພື້ນຖານວິທະຍາສາດ ເຕັກໂນໂລຊີ ແລະ ການປ່ຽນແປງໃໝ່ປະດິດສ້າງ”
(1) ເອກະສານກອງປະຊຸມໃຫຍ່ຜູ້ແທນທົ່ວປະເທດຄັ້ງທີ XIII, ສພຈ. ການເມືອງແຫ່ງຊາດ ສື້ເຖິ້ດ, ຮ່າໂນ້ຍ, 2021, ເຫຼັ້ມ 1, ໜ້າ 217-218
(2) ເຊັ່ນ: ມະຕິໝາຍເລກ 27-NQ/TW, ລົງວັນທີ 6 ສິງຫາ 2008, ຂອງຄະນະບໍລິຫານງານສູນກາງພັກສະໄໝທີ X “ວ່າດ້ວຍການກໍ່ສ້າງຖັນແຖວປັນຍາຊົນ ໃນສະໄໝແຫ່ງການຍູ້ແຮງການຫັນປະເທດເປັນອຸສາຫະກຳ ແລະທັນສະໄໝ”; ມະຕິໝາຍເລກ 20-NQ/TW, ລົງວັນທີ 1 ພະຈິກ 2012, ຂອງກົມການເມືອງສູນກາງພັກ “ວ່າດ້ວຍການພັດທະນາວິທະຍາສາດແລະເຕັກໂນໂລຊີ ເພື່ອຮັບໃຊ້ພາລະກິດການຫັນປະເທດເປັນອຸສາຫະກຳແລະທັນສະໄໝ ໃນເງື່ອນໄຂເສດຖະກິດຕະຫຼາດຕາມທິດສັງຄົມນິຍົມ ແລະການເຊື່ອມໂຍງເຂົ້າກັບສາກົນ”; ມະຕິໝາຍເລກ 29-NQ/TW, ລົງວັນທີ 4 ພະຈິກ 2013, ຂອງຄະນະບໍລິຫານງານສູນກາງພັກສະໄໝທີ XI “ວ່າດ້ວຍການປ່ຽນແປງໃໝ່ການສຶກສາແລະຝຶກອົບຮົມ ຢ່າງເປັນພື້ນຖານແລະຮອບດ້ານ”; ມະຕິໝາຍເລກ 23-NQ/TW, ລົງວັນທີ 22 ມີນາ 2018, ຂອງກົມການເມືອງສູນກາງພັກ ວ່າດ້ວຍ “ທິດທາງສ້າງນະໂຍບາຍການພັດທະນາອຸດສາຫະກຳແຫ່ງຊາດເຖິງປີ 2030, ວິໄສທັດເຖິງປີ 2045”; ມະຕິໝາຍເລກ 52-NQ/TW, ລົງວັນທີ 27 ກັນຍາ 2019, ຂອງກົມການເມືອງສູນກາງພັກ “ວ່າດ້ວຍບາງແຜນນະໂຍບາຍແລະນະໂຍບາຍ ເພື່ອເຂົ້າຮ່ວມຢ່າງເປັນເຈົ້າການໃນການປະຕິວັດອຸດສາຫະກຳຄັ້ງທີສີ່”,...
(3) ທະນາຄານໂລກ: “ບັນດາຕົວຊີ້ວັດການພັດທະນາທົ່ວໄປ”, https://databank.worldbank.org/indicator/NY.GNP.PCAP.CD/1ff4a498/Popular-Indicators
(4) ກົມໃຫຍ່ສະຖິຕິ: ປື້ມສະຖິຕິປະຈຳປີ 2010 ແລະ 2022, https://www.gso.gov.vn/du-lieu-va-so-lieu-thong-ke 2010-2022
(5) UNIDO: ດັດຊະນີຄວາມສາມາດໃນການແຂ່ງຂັນທາງອຸດສາຫະກໍາ (CIP), https://stat.unido.org/cip/
(6) UNDP: “ຂໍ້ມູນດັດຊະນີການພັດທະນາມະນຸດ”, http://hdr.undp.org
(7) ກົມໃຫຍ່ສະຖິຕິ: ປື້ມສະຖິຕິປະຈຳປີ 2022, https://www.gso.gov.vn/du-lieu-va-so-lieu-thong-ke/2023/06/nien-giam-thong-ke-2022/
(8) GDP ຕໍ່ຫົວຄົນໃນລາຄາປະຈຸບັນຮອດປີ 2030 ຈະບັນລຸປະມານ 7.500 ໂດລາສະຫະລັດ; ສູ້ຊົນຍົກອັດຕາສ່ວນອຸດສາຫະກຳໃນ GDP ພາບໃນປີ 2030 ໃຫ້ໄດ້ຫຼາຍກວ່າ 40%; ມູນຄ່າເພີ່ມສະເຫຼ່ຍຂອງອຸດສາຫະກຳປຸງແຕ່ງແລະຜະລິດຕໍ່ຫົວຄົນບັນລຸກວ່າ 2.000 ໂດລາສະຫະລັດ, ອັດຕາສ່ວນອຸດສາຫະກຳປຸງແຕ່ງແລະຜະລິດບັນລຸປະມານ 30% ໃນ GDP; ອັດຕາການຂະຫຍາຍຕົວເມືອງບັນລຸກວ່າ 50%, ດັດຊະນີການພັດທະນາມະນຸດ (HDI) ຍັງຄົງຢູ່ໃນລະດັບ 0,74; ອາຍຸຍືນສະເລ່ຍບັນລຸ 75 ປີ, ອັດຕາສ່ວນແຮງງານກະສິກຳໃນຈຳນວນແຮງງານສັງຄົມ ຫຼຸດລົງຕ່ຳກວ່າ 20%,...
(9) UNDP: “ຂໍ້ມູນດັດຊະນີການພັດທະນາມະນຸດ”, ເອກະສານທີ່ໄດ້ແນະນຳ
(10) ເບິ່ງ: “ດັດຊະນີການປ່ຽນແປງໃໝ່ປະດິດສ້າງທົ່ວໂລກຜ່ານຊຸມປີ 2012-2022”, ປະຕູຂໍ້ມູນຂ່າວສານເອເລັກໂຕຣນິກຂອງກົມຊັບສິນທາງປັນຍາ, ວັນທີ 6 ກຸມພາ2023, https://ipvietnam.gov.vn/hoat-ong-shcn-quoc-te/-/asset_publisher/7xsjBfqhCDAV/content/chi-so-oi-moi-sang-tao-sang-tao-toan-cau-2022
(11) ໂຮງຮຽນຝຶກອົບຮົມທຸລະກິດ INSEAD (ຝຣັ່ງ), ກຸ່ມຈັດຫາງານຊັບພະຍາກອນບຸກຄົນ Adecco (ສະວິດເຊີແລນ) ແລະ ສະຖາບັນການເປັນຜູ້ນໍາແລະທຶນມະນຸດ ແຫ່ງສິງກະໂປ: ດັດຊະນີຄວາມສາມາດແຂ່ງຂັນທົ່ວໂລກ (GTCI), https://www.insead.edu/sites/default/files/assets/dept/fr/gtci/GTCI-2022-report.pdf, 2022
(12) ເບິ່ງ: ວິທະຍາສາດ, ເຕັກໂນໂລຊີ ແລະ ການປ່ຽນແປງໃໝ່ປະດິດສ້າງຫວຽດນາມ 2022, ປຶ້ມທີໄດ້ແນະນຳ
- ບົດນີ້ໄດ້ລົງພິມໃນວາລະສານກອມມູນິດ ສະບັບທີ 1033 (ເດືອນມີນາ 2024)
