ຜົນງານແລະຄວາມພະຍາຍາມຂອງຫວຽດນາມ
ໃນການຮັບບົດບາດປະທານ ອາຊຽນໃນປີ 2020
ໃນການຮັບບົດບາດປະທານ ອາຊຽນໃນປີ 2020
ວກ. - ເມື່ອທຽບກັບການເປັນປະທານອາຊຽນທີ່ຜ່ານມາ, ໃນປີ 2020, ຫວຽດນາມໄດ້ພະຍາຍາມທີ່ຈະຜ່ານຜ່າຄວາມຫຍຸ້ງຍາກລຳບາກ, ໂດຍສະເພາະໃນສະພາບການລະບາດຂອງໂຄວິດ-19, ປະສົບຄວາມສຳເລັດໃນການຈັດຕັ້ງກອງປະຊຸມສຸດຍອດອາຊຽນ ແລະ ບັນດາກອງປະຊຸມທີ່ກ່ຽວຂ້ອງ ໂດຍຄວາມຄິດລິເລີ່ມອອນໄລ. ບັນດາກອງປະຊຸມດັ່ງກ່າວທີ່ໄດ້ຈັດຕັ້ງຂຶ້ນໂດຍມີຜົນໂດດເດັ່ນທາງດ້ານເນື້ອໃນການຮ່ວມມືໃນການຮັບມືກັບການລະບາດຂອງໂຄວິດ-19 ແລະ ບາດກ້າວໃໝ່ຂອງອາຊຽນ ໃນບັນຫາທະເລຕາເວັນອອກ...
ເລຂາທິການໃຫຍ່ຄະນະບໍລິຫານງານສູນກາງພັກກອມມູນິດຫວຽດນາມ, ປະທານປະເທດ ສສ ຫວຽດນາມ ຫງວຽນຝູຈ້ອງ ກ່າວຕ້ອນຮັບໃນພິທີເປີດກອງປະຊຸມສຸດຍອດອາຊຽນ ຄັ້ງທີ 37, ວັນທີ 12 ພະຈິກ 2020 _ ພາບ: TTXVN
ຜົນງານບາງຢ່າງທີ່ບັນລຸໄດ້
ຜົນຂອງເຫດການທີ່ຫວຽດນາມເຂົ້າຮັບຕຳແໜ່ງປະທານອາຊຽນໃນປີ 2020 ຈົນເຖິງດຽວນີ້ ສະທ້ອນໃຫ້ເຫັນໂດຍທົ່ວໄປໃນຫຼາຍແງ່ມຸມ: ເຖິງວ່າການລະບາດຂອງໂຄວິດ-19 ໄດ້ສົ່ງຜົນກະທົບໃນທາງລົບຕໍ່ເສດຖະກິດ-ສັງຄົມຂອງບັນດາປະເທດສະມາຊິກອາຊຽນ ແຕ່ການປະຊຸມແລະກິດຈະກຳທີ່ສຳຄັນຕ່າງໆກໍ່ໄດ້ສຳເລັດລົງ. ອາຊຽນມີການຕອບສະໜອງຢ່າງທັນທ່ວງທີຕໍ່ການລະບາດຂອງໂຄວິດ-19 ສະແດງອອກຢູ່ໃນຮູບການຈັດຕັ້ງ ກໍ່ຄືຜົນສຳເລັດຂອງກອງປະຊຸມ. ສະມາຄົມໄດ້ກ້າວໄປສູ່ບັນຫາທະເລຕາເວັນອອກ.
ທີໜຶ່ງ, ໃນຕົ້ນປີ 2020, ເມື່ອຫວຽດນາມເຂົ້າຮັບຕຳແໜ່ງປະທານໝູນວຽນ ອາຊຽນຢ່າງເປັນທາງການ, ການແຜ່ລະບາດຂອງພະຍາດໂຄວິດ-19 ໄດ້ເພີ່ມຂຶ້ນໃນພາກພື້ນ. ການລະບາດຂອງພະຍາດໂຄວິດ-19 ໄດ້ສົ່ງຜົນກະທົບຢ່າງແຮງຕໍ່ໂຄງການປະຈຳປີຂອງອາຊຽນ. ບາງເຫດການຕ້ອງໄດ້ເລື່ອນເວລາຫຼືຍົກເລີກ ເພື່ອຫຼີກເວັ້ນຄວາມສ່ຽງຂອງການແຜ່ລະບາດຂອງພະຍາດໂຄວິດ-19(1), ເຊັ່ນ ກອງປະຊຸມເຈົ້າໜ້າທີ່ອາວຸໂສອາຊຽນ (SOM) ໄດ້ຖືກຍ້າຍຈາກເດືອນມີນາ 2020 ຫາເດືອນພຶດສະພາ 2020; ການສົນທະນາອາຊຽນ-ສະຫະລັດຄັ້ງທີ 33 ກໍ່ຕ້ອງເລື່ອນກຳນົດການຈາກມິຖຸນາ 2020 ເປັນສິງຫາ 2020; ກອງປະຊຸມສຸດຍອດອາຊຽນ-ສະຫະລັດທີ່ຈະຈັດຂຶ້ນໃນກາງເດືອນເດືອນມີນາ 2020 ໃນສະຫະລັດ ກໍ່ຖືກຍົກເລີກເຊັ່ນກັນ.
ຕໍ່ໜ້າຄວາມຫຍຸ້ງຍາກລຳບາກດັ່ງກ່າວ, ຄວາມຄິດລິເລີ່ມໃນການຈັດຕັ້ງກອງປະຊຸມໃນຮູບແບບອອນໄລຈຶ່ງໄດ້ຖືກເປີດຕົວ. ບັນດາກອງປະຊຸມໃນສາມລະດັບທີ່ແຕກຕ່າງກັນຄື ກອງປະຊຸມເຈົ້າໜ້າທີ່ອາວຸໂສ (senior official’s meeting), ກອງປະຊຸມລັດຖະມົນຕີ (ministerial meeting) ແລະກອງປະຊຸມສຸດຍອດ (summit) ທີ່ຈະຈັດຂຶ້ນທາງອອນໄລ. ໂດຍສະເພາະ, ສອງເຫດການທີ່ສຳຄັນທີ່ສຸດຂອງອາຊຽນໃນປີ 2020 ແມ່ນກອງປະຊຸມສຸດຍອດອາຊຽນ ຄັ້ງທີ 36 (ເດືອນມິຖຸນາ 2020), ກອງປະຊຸມສຸດຍອດອາຊຽນ ຄັ້ງທີ 37 (ເດືອນພະຈິກ 2020) ກອງປະຊຸມອື່ນໆທີ່ກ່ຽວຂ້ອງ ກໍ່ປະສົບຄວາມສຳເລັດທາງອອນໄລໃນເດືອນມິຖຸນາ ແລະ ພະຈິກ 2020.
ທີສອງ, ການປັບຕົວຂອງປະເທດຫວຽດນາມແລະບັນດາປະເທດສະມາຊິກອາຊຽນນັ້ນ ໄດ້ສະແດງອອກຢ່າງຈະແຈ້ງໃນເມື່ອມີກອງປະຊຸມອອນໄລຫຼາຍຄັ້ງໃນຫົວຂໍ້ການຮັບມືກັບການລະບາດຂອງໂຄວິດ-19. ຄະນະເຮັດວຽກຂອງສະພາປະສານງານອາຊຽນກ່ຽວກັບພາວະສຸກເສີນດ້ານສາທາລະນະສຸກ ໄດ້ປະຊຸມສອງຄັ້ງໃນວັນທີ 31 ມີນາ 2020 ແລະ ວັນທີ 22 ມິຖຸນາ 2020. ພາຍໃຕ້ຂອບການປະຊຸມລະດັບລັດຖຸມົນຕີລະຫວ່າງອາຊຽນແລະຄູ່ຮ່ວມມືຕ່າງໆ, ມີການປະຊຸມທາງວິດີໂອກ່ຽວກັບການລະບາດຂອງໂຄວິດ-19, ລວມມີກອງປະຊຸມລະດັບລັດຖະມົນຕີອາຊຽນ - ສະຫະພາບເອີຣົບ (ອີຢູ) ວ່າດ້ວຍການຮັບມືກັບການລະບາດຂອງໂຄວິດ-19 (ວັນທີ 20 ມີນາ 2020), ກອງປະຊຸມພິເສດລັດຖະມົນຕີການຕ່າງປະເທດອາຊຽນ - ອາເມຣີກາ (ວັນທີ 24 ມີນາ 2020). ບັນດາກອງປະຊຸມຂັ້ນສູງໃນຫົວຂໍ້ກ່ຽວກັບການລະບາດຂອງໂຄວິດ-19 ແມ່ນກອງປະຊຸມຂັ້ນສູງພິເສດອາຊຽນ ແລະ ກອງປະຊຸມຂັ້ນສູງພິເສດອາຊຽນ+3 ກ່ຽວກັບການຮັບມືກັບການລະບາດຂອງໂຄວິດ-19 (ວັນທີ 14 ເມສາ 2020). ຖະແຫຼງການຫຼາຍສະບັບທີ່ຕ່າງກັນກ່ຽວກັບການລະບາດຂອງໂຄວິດ-19 ໄດ້ຖືກປະກາດໃຊ້. ໃນກອງປະຊຸມສຸດຍອດຄັ້ງທີ 37, ອາຊຽນໄດ້ອອກຂອບຍຸດທະສາດກ່ຽວກັບພາວະສຸກເສີນດ້ານສາທາລະນະສຸກ, ຂອບການຟື້ນຕົວຮອບດ້ານຂອງອາຊຽນ ແລະແຜນການປະຕິບັດຂອບນີ້.
ນອກຈາກກອງປະຊຸມລະດັບຕ່າງໆໃນຫົວຂໍ້ກ່ຽວກັບການລະບາດຂອງໂຄວິດ-19 ແລ້ວ, ກອງປະຊຸມອາຊຽນຫຼາຍຄັ້ງຍັງໄດ້ໃຫ້ຄຳໝັ້ນສັນຍາຮ່ວມກັນ, ໃນນັ້ນມີຄວາມຄິດລິເລີ່ມ ແລະ ກົນໄກທີ່ສ້າງຕັ້ງຂຶ້ນ ເພື່ອຮັບມືກັບການລະບາດຂອງໂຄວິດ-19. ຕັ້ງແຕ່ເດືອນກຸມພາ 2020, ອາຊຽນໄດ້ອອກຖະແຫຼງການຂອງປະທານອາຊຽນວ່າດ້ວຍການຮັບມືລວມໝູ່ຂອງອາຊຽນຕໍ່ການລະບາດຂອງໂຄວິດ-19. ຖະແຫຼງການໄດ້ຢືນຢັນຄຳໝັ້ນສັນຍາຂອງບັນດາປະເທດອາຊຽນ ໃນຄວາມພະຍາຍາມຮັບມືລວມໝູ່ກັບການລະບາດຂອງໂຄວິດ-19, ເພີ່ມທະວີການຮ່ວມມືລະຫວ່າງອາຊຽນ ກັບຄູ່ຮ່ວມມືຕ່າງໆ ແລະ ອົງການອະນາໄມໂລກ (WHO), ຈັດຕັ້ງເຄືອຂ່າຍການສື່ສານລະຫວ່າງໜ່ວຍງານຂອງປະເທດຕ່າງໆ ແລະມອບໝາຍໃຫ້ສະພາປະສານງານອາຊຽນ (ACC) ສ້າງບົດລາຍງານ ແລະຂໍ້ສະເໜີສຳລັບກອງປະຊຸມສຸດຍອດອາຊຽນຄັ້ງທີ 36(2). ໃນກອງປະຊຸມສຸດຍອດອາຊຽນພິເສດກ່ຽວກັບການຮັບມືກັບການລະບາດຂອງໂຄວິດ-19 (ເດືອນເມສາ 2020), ບັນດາປະເທດສະມາຊິກອາຊຽນໄດ້ເຫັນດີເປັນເອກະພາບຊຸກຍູ້ການຮ່ວມມືຢ່າງແທ້ຈິງ ລະຫວ່າງໜ່ວຍງານດ້ານການປ້ອງກັນປະເທດຂອງອາຊຽນ ໃນການຈັດຂໍ້ມູນຂ່າວສານລະຫວ່າງປະເທດໃນພາກພື້ນ ແລະກັບພາຍນອກ, ໃນນັ້ນມີການເຝິກຊ້ອນຮັບມືເຫດການສຸກເສີນດ້ານສາທາລະນະສຸກ ທີ່ຈັດໂດຍສູນການແພດທະຫານອາຊຽນ (ACMM), ຊຸກຍູ້ການຮ່ວມມືທາງວິທະຍາສາດແລະເພີ່ມທະວີການເຊື່ອມໂຍງທາງວິຊາຊີບ ຂອງເຄືອຂ່າຍຜູ້ຊ່ຽວຊານດ້ານການປ້ອງກັນສານເຄມີ ຊີວະພາບ ແລະ ກຳມັນຕະພາບລັງສີໃນອາຊຽນ; ສົ່ງເສີມການພັດທະນາສາງສະໜອງອຸປະກອນການແພດໃນພາກພື້ນ, ກໍ່ຄືການນຳໃຊ້ຄັງຂອງອາຊຽນທີ່ກ່ຽວຂ້ອງ ເພື່ອຮອງຮັບຄວາມຕ້ອງການຂອງປະເທດສະມາຊິກອາຊຽນ ໃນພາວະສຸກເສີນດ້ານສາທາລະນະສຸກ; ພິຈາລະນາພັດທະນາຂັ້ນຕອນການປະຕິບັດງານມາດຕະຖານອາຊຽນ (SOP) ສຳລັບພາວະສຸກເສີນດ້ານສາທາລະນະສຸກ; ພິຈາລະນາຈັດຕັ້ັ້ງເຄືອຂ່າຍຜູ້ຊ່ຽວຊານກ່ຽວກັບພາວະສຸກເສີນດ້ານສາທາລະນະສຸກ ເພື່ອຮອງຮັບຄວາມຕ້ອງການໃນອະນາຄົດ, ເພີ່ມທະວີຄວາມສາມາດຂອງເຄືອຂ່າຍຮັບມືກັບເຫດສຸກເສີນທີ່ມີຢູ່ຂອງອາຊຽນ(3). ກອງປະຊຸມລັດຖະມົນຕີການຕ່າງປະເທດອາຊຽນ ຄັ້ງທີ 53 (AMM 53, ເດືອນກັນຍາ 2020) ໄດ້ເນັ້ນເຖິງຄວາມສຳຄັນຂອງວິທີການເຂົ້າເຖິງຮອບດ້ານຂອງອາຊຽນ ໃນການຮັບມືກັບການລະບາດຂອງໂຄວິດ-19, ໃນນັ້ນມີການເຂົ້າເຖິງໂດຍຜ່ານຂອບການຟື້ນຕົວຮອບດ້ານຂອງອາຊຽນ. ຕາມນັ້ນ, ປະຕິບັດໃຫ້ມີປະສິດທິຜົນການສະກັດກັ້ນ, ຄົ້ນພົບ, ຈຳກັດ ແລະ ຮັບມືກັບການລະບາດຂອງໂຄວິດ-19, ກໍ່ຄືການຈັດການກັບຄວາມທ້າທາຍຫຼາຍແງ່ມູມອັນຮ້າຍແຮງທີ່ເກີດຈາກໂລກລະບາດ. ຄວາມມຸ່ງໝັ້ນໃນການຮ່ວມມືເພື່ອຮັບມືກັບການລະບາດຂອງໂຄວິດ-19 ສືບຕໍ່ເປັນເນື້ອໃນສຳຄັນໃນຖະແຫຼງການໃນກອງປະຊຸມສຸດຍອດອາຊຽນຄັ້ງທີ 37 ແລະກອງປະຊຸມສຸດຍອດລະຫວ່າງອາຊຽນ ແລະຄູ່ຮ່ວມມືຕ່າງໆເຊັ່ນ ສະຫະປະຊາຊາດ, ອາເມລິກາ, ຍີ່ປຸ່ນ, ສສ ເກົາຫຼີ, ອິນເດຍ ແລະ ອົດສະຕຣາລີ.
ຄຳໝັ້ນສັນຍາຂອງບັນດາປະເທດສະມາຊິກອາຊຽນໄດ້ຮັບການປະຕິບັດ ໂດຍການນຳກົນໄກຮັບມືກັບການລະບາດຂອງໂຄວິດ-19. ໃນກອງປະຊຸມສຸດຍອດອາຊຽນ ຄັ້ງທີ 36 (ເດືອນມິຖຸນາ 2020) ອາຊຽນປະກາດຈັດຕັ້ງກອງທຶນອາຊຽນເພື່ອຮັບມືກັບການລະບາດຂອງໂຄວິດ-19 ໂດຍມີເປົ້າໝາຍເພື່ອສ້າງຂອບການຟື້ນຟູຮອບດ້ານຢ່າງແຂງແຮງ, ກວມລວມ, ປົກຄຸມ. ໃນກອງປະຊຸມຄັ້ງນີ້, ອາຊຽນຍັງໄດ້ເນັ້ນເຖິງຄວາມພະຍາຍາມໃນການຈັດຕັ້ງສາງອຸປະກອນການແພດພາກພື້ນ (RRMS) ແລະ ຂັ້ນຕອນການປະຕິບັດງານມາດຕະຖານ (SOP) ເພື່ອເສີມສ້າງຄວາມພ້ອມ ແລະ ຄວາມສາມາດຂອງອາຊຽນ ໃນການຮັບມືກັບໂລກລະບາດ ແລະ ພາວະສຸກເສີນດ້ານສາທາລະນະສຸກ ໃນອະນາຄົດ(4). ໃນກອງປະຊຸມສຸດຍອດອາຊຽນຄັ້ງທີ 37, ອາຊຽນປະກາດເງື່ອນໄຂອ້າງອີງສຳລັບກອງທຶນອາຊຽນເພື່ອການຮັບມືກັບການລະບາດຂອງໂຄວິດ-19 ແລະ ເງື່ອນໄຂອ້າງອີງສຳລັບສາງອຸປະກອນການແພດສຸກເສີນຂອງອາຊຽນ.
ຄຽງຄູ່ກັບຄວາມພະຍາຍາມພາຍໃນພາກພື້ນ, ຫວຽດນາມໃນຖານະປະທານອາຊຽນໃນປີ 2020 ຍັງໄດ້ຈັດກອງປະຊຸມອອນໄລກັບຄູ່ສົນທະນາຕ່າງໆເຊັ່ນ ອົດສະຕຣາລີ, ຈີນ, ອີຢູ, ລັດເຊຍ ແລະ ອາເມລິກາ ແນໃສ່ແລກປ່ຽນທັດສະນະ ແລະ ຊອກຫາກົນໄກການຮ່ວມມືເພື່ອຊ່ວຍໃຫ້ຫຼຸດຜ່ອນ, ຈຳກັດ ແລະ ຮັບມືກັບຜົນກະທົບຂອງການລະບາດຂອງໂຄວິດ-19, ລວມເຖິງການຮ່ວມມືໃນການຄົ້ນຄວ້າວິທະຍາສາດ, ພັດທະນາວັກຊີນແລະຢາ, ການສ້າງແລະຮັກສາຕ່ອງໂສ້ການສະໜອງທີ່ຍືດຫຍຸ່ນ, ເປີດກວ້າງ ແລະ ເຊື່ອມໂຍງກັນ ແລະການໃຊ້ກົນໄກລະດັບພາກພື້ນທີ່ນຳໂດຍອາຊຽນ ເພື່ອມີນະໂຍບາຍຊ່ວຍເຫຼືອ, ດູແລສຸຂະພາບທີ່ເນັ້ນປະຊາຊົນເປັນສູນກາງ ແນໃສ່ຮັບມືກັບການລະບາດຊອງໂຄວິດ-19 ແລະ ຊ່ວຍເຫຼືອການຟື້ນຟູເສດຖະກິດຢ່າງຍືນຍົງ(5).ໃນກອງປະຊຸມ AMM 53, ບັນດາລັດຖະມົນຕີອາຊຽນຍັງໃຫ້ຄຳໝັ້ນສັນຍາທີ່ຈະເພີ່ມທະວີການຮ່ວມມື ແລະ ແບ່ງປັນບົດຮຽນກັບບັນດາຄູ່ຮວມມືຂອງອາຊຽນ ໃນການຄົ້ນຄວ້າ, ການພັດທະນາ, ການຜະລິດ ແລະການຈັດຈຳໜ່າຍວັກຊີນ, ສະໜອງຄວາມສາມາດເຂົ້າເຖິງຢາປົວພະຍາດໂຄວິດ-19 ແລະພະຍາດອື່ນໆ ໃນລະຫວ່າງເຫດສຸກເສີນດ້ານສາທາລະນະສຸດໃນອະນາຄົດ.
ທີສາມ, ຄວາມກ້າວໜ້າໃນບັນຫາທະເລຕາເວັນອອກ. ຖະແຫຼງການຂອງປະທານກອງປະຊຸມສຸດຍອດອາຊຽນຄັ້ງທີ 36 ແລະ 37 ໄດ້ສະແດງໃຫ້ເຫັນຜົນໄດ້ຮັບທີ່ພົ້ນເດັ່ນ, ເຊັ່ນ: 1-ຈິດໃຈລວມໝູ່ໃນອາຊຽນໄດ້ຖືກຍົກສູງຂຶ້ນໃນບັນຫາທະເລຕາເວັນອອກ; 2- ອາຊຽນບັນລຸຄວາມເປັນເອກະພາບກ່ຽວກັບຂອບກົດໝາຍສຳລັບການສ້າງປະມວນຂໍ້ກຳນົດກ່ຽວກັບການປະພຶດຢູ່ທະເລຕາເວັນອອກ (COC), ກໍ່ຄືຂອບກົດໝາຍສຳລັບກຳນົດສະຖານະຂອງສິ່ງທີ່ຄົງຕົວໃນທະເລ, ສິດອະທິປະໄຕ, ສິດຕັດສິນ ແລະ ຜົນປະໂຫຍດທີ່ຖືກກົດໝາຍອື່ນໆໃນທະເລ.
ໃນບັນຫາທີໜຶ່ງ, ຫຼັງຈາກລັດຖະມົນຕີການຕ່າງປະເທດອາຊຽນຖະແຫຼງການສະເພາະກ່ຽວກັບທະເລຕາເວັນອອກ ໃນມຽນມາເມື່ອປີ 2014, ຈິດໃຈລວມໝູ່ຂອງອາຊຽນໄດ້ຮັບຜົນກະທົບສ່ວນໃດສ່ວນໜຶ່ງ ດັ່ງທີ່ສະແດງໄວ້ໃນເອກະສານຫຼາຍສະບັບຂອງສະມາຄົມປະຊາຊາດແຫ່ງອາຊີຕາເວັນອອກສ່ຽງໃຕ້ (ອາຊຽນ). ເຖິງວ່າຍັງສະແດງທັດສະນະຮ່ວມກັນຂອງສະມາຄົມ ແຕ່ກໍ່ເຫັນຈະແຈ້ງວ່າ ບັນດາກຸ່ມຄຳສັບຄື “ຜູ້ນຳບາງຄົນ”, “ລັດຖະມົນຕີບາງຄົນ” ປາກົດໃນຖະແຫຼງການຂອງປະທານ ແລະ ຖະແຫຼງການຂອງກອງປະຊຸມລະດັບລັດຖະມົນຕີການຕ່າງປະເທດ ເມື່ອເວົ້າເຖິງບັນຫາທະເລຕາເວັນອອກ ສະທ້ອນເຖິງຄວາມທ້າທາຍຕໍ່ຈິດໃຈສາມັກຄີຂອງອາຊຽນ. ຖະແຫຼງການລັດຖະມົນຕີການຕ່າງປະເທດອາຊຽນຄັ້ງທີ 48 (ປີ 2015) ເວົ້າເຖິງການບຸກເບີກແລະການກໍ່ສ້າງໂຄງສ້າງເກາະທຽມຂອງຈີນ ໃນທະເລຕາເວັນອອກ ລະບຸວ່າ: “ລັດຖະມົນຕີອາຊຽນຈຳນວນໜຶ່ງສະແດງຄວາມກັງວົນຢ່າງເລິກເຊິ່ງ” ເຖິງແມ່ນວ່າລັດຖະມົນຕີເຫຼົ່ານີ້ໄດ້ກ່າວຢ່າງຈະແຈ້ງວ່າ ກິດຈະກໍາເຫຼົ່ານີ້ “ໄດ້ກັດເຊາະຄວາມໄວ້ວາງໃຈ, ເພີ່ມຄວາມເຄັ່ງຕຶງ ແລະ ອາດຈະທໍາລາຍສັນຕິພາບ, ຄວາມໝັ້ນຄົງ ແລະ ສະຖຽນລະພາບ ໃນທະເລຕາເວັນອອກ”(6). ໃນປີດຽວກັນນີ້, ຂໍ້ຈຳກັດຂອງຫຼັກການສັນທາມະຕິສືບຕໍ່ສະແດງໃຫ້ເຫັນໃນ ຖະແຫຼງການຂອງປະທານກອງປະຊຸມສຸດຍອດອາຊຽນຄັ້ງທີ 27 “ແບ່ງປັນຄວາມກັງວົນຂອງຜູ້ນຳບາງຄົນ ກ່ຽວກັບການປາກົດຕົວຂອງຍຸດໂທປະກອນທາງທະຫານທີ່ເພີ່ມຂຶ້ນ ແລະ ຄວາມເປັນໄປໄດ້ ໃນການເພີ່ມກຳລັງທະຫານຂອງຖານທັບຕ່າງໆໃນທະເລຕາເວັນອອກ”(7). ສະພາບການທີ່ຄ້າຍຄືກັນຍັງດຳເນີນຕໍ່ໄປຈົນເຖິງກອງປະຊຸມສຸດຍອດອາຊຽນຄັ້ງທີ 35 ໃນປະເທດໄທ (ປີ 2019)(8). ແຕ່ວ່າ, ເຖິງກອງປະຊຸມສຸດຍອດອາຊຽນຄັ້ງທີ 36 ແລະ 37, ບັນດາປະເທດສະມາຊິກອາຊຽນບັນລຸສັນທາມະຕິໃນບັນຫາທະເລຕາເວັນອອກໂດຍໃຊ້ຄຳວ່າ “ພວກເຮົາ” ແທນຄຳວ່າ “ຜູ້ນຳຫຼາຍຄົນ” ເຊິ່ງມັກໃຊ້ໃນຖະແຫຼງການຂອງປະທານອາຊຽນຕັ້ງແຕ່ປີ 2015. ຄຳຖະແຫຼງຂອງປະທານອາຊຽນຢືນຢັນວ່າ: ພວກເຮົາ ໄດ້ປຶກສາຫາລືກ່ຽວກັບສະຖານະການໃນທະເລຕາເວັນອອກ ໂດຍສະແດງຄວາມກັງວົນກ່ຽວກັບກິດຈະກຳການບຸກເບີກ ແລະເຫດການອັນຕະລາຍທີ່ກັດເຊາະຄວາມໄວ້ວາງໃຈ, ເພີ່ມຄວາມເຄັ່ງຕຶງ ແລະ ອາດຈະທຳລາຍຄວາມສະຫງົບ ຄວາມໝັ້ນຄົງ ແລະ ສະຖຽນລະພາບໃນພາກພື້ນ”(9).
ໃນບັນຫາທີສອງ, ຈົນເຖິງກອງປະຊຸມສຸດຍອດອາຊຽນຄັ້ງທີ 36, ການຊອກຫາທັດສະນະຮ່ວມກັນພາຍໃນອາຊຽນກ່ຽວກັບກົນໄກການແກ້ໄຂຂໍ້ພິພາດຂອງ COC ເປັນການຍາກຫຼາຍ ເນື່ອງຈາກປະເທດສະມາຊິກອາຊຽນແຕ່ລະປະເທດໄດ້ສະແດງຄວາມເຫັນຂອງຕົນເອງໃນບັນຫານີ້, ໃນນັ້ນມີສະມາຊິກຈຳນວນໜ້ອຍຢາກໃຫ້ COC ເປັນກົນໄກພາຍໃຕ້ອະນຸສັນຍາສະຫະປະຊາຊາດວ່າດ້ວຍກົດໝາຍທະເລປີ 1982 (UNCLOS 1982)(10). ເຖິງກອງປະຊຸມສຸດຍອດອາຊຽນຄັ້ງທີ 35 ໃນປະເທດໄທ, ບັນດາປະເທດສະມາຊິກອາຊຽນມີເປົ້າໝາຍພຽງເພື່ອໃຫ້ບັນລຸ COC ທີ່ມີປະສິດທິຜົນ ແລະເປັນຮູບປະທຳເທົ່ານັ້ນ(11). ພຽງແຕ່ເຖິງກອງປະຊຸມສຸດຍອດອາຊຽນຄັ້ງທີ 36 ແລະ 37 ເທົ່ານັ້ນ, ນອກຈາກປະສິດທິຜົນແລະເນື້ອໃນແລ້ວ, ບັນດາປະເທດສະມາຊິກອາຊຽນໄດ້ເຫັນດີເປັນເອກະພາບວ່າ ປະມວນຂໍ້ກຳນົດດັ່ງກ່າວຄວນສອດຄ່ອງກັບກົດໝາຍສາກົນ, ລວມທັງອະນຸສັນຍາສະຫະປະຊາຊາດວ່າດ້ວຍກົດໝາຍທະເລປີ 1982(12). ບໍ່ພຽງແຕ່ຢູ່ພາຍໃນອາຊຽນເທົ່ານັ້ນ, ໃນບັນດາຖະແຫຼງການຂອງປະທານກອງປະຊຸມສຸດຍອດລະຫວ່າງອາຊຽນກັບຄູ່ຮ່ວມມືຕ່າງໆ, ເຊັ່ນ ອາເມລິກາ, ຈີນ, ຍີ່ປຸ່ນ, ສສ ເກົາຫຼີ, ອີນເດຍ, ອົດສະຕຣາລີ, ກໍ່ລ້ວນແຕ່ຢືນຢັນວ່າ ການກໍ່ສ້າງ COC ຈະຕ້ອງເໝາະສົມກັບ UNCLOS 1982. ຈຸດສຳຄັນທີ່ຕ້ອງເນັ້ນຄື ໃນຖະແຫຼງການຂອງປະທານອາຊຽນທັງສອງສະບັບ 36, 37, ບັນດາປະເທດອາຊຽນໄດ້ເຫັນດີເປັນເອກະພາບກັນວ່າ, UNCLOS 1982 ແມ່ນພື້ນຖານເພື່ອກຳນົດບົດບາດທີ່ຕັ້ງຂອງບັນດາສິ່ງທີ່ຄົງຕົວເປັນເອກະລາດໃນທະເລ, ສິດອະທິປະໄຕ, ສິດຕັດສິນ ແລະ ຜົນປະໂຫຍດທີ່ຖືກຕາມກົດໝາຍ ຂອງເຂດທະເລຕ່າງໆ.
ຜ່ານຜ່າຄວາມຫຍຸ້ງຍາກ, ພະຍາຍາມຢ່າງບໍ່ຢຸດຢັ້ງ
ເພື່ອການພັດທະນາຂອງ ອາຊຽນ
ຜົນງານທີ່ໂດດເດັ່ນຂອງອາຊຽນໃນປີທີ່ຫວຽດນາມເປັນປະທານອາຊຽນ ເຊິ່ງໄດ້ວາງຄວາມຮຽກຮ້ອງຕ້ອງການ ແລະ ຮຽກຮ້ອງໃຫ້ສະມາຄົມມີຄວາມພະຍາຍາມກວ່າອີກໃນຊຸມປີຕໍ່ໆໄປ.
ກ່ອນອື່ນໝົດ, ໃນປີ 2020, ອາຊຽນໄດ້ວາງຫຼາຍແຜນການ, ຂໍ້ຕົກລົງ, ຂອບການຮ່ວມມື, ຖະແຫຼງການ ແລະ ລຳດັບການດຳເນີນງານໃນຫຼາຍຂົງເຂດ ຕັ້ງແຕ່ການເມືອງ - ຄວາມໝັ້ນຄົງ, ເສດຖະກິດ, ວັດທະນະທຳ - ສັງຄົມ.... ເຖິງວ່ານີ້ຈະເປັນຄຳໝັ້ນສັນຍາທີ່ປະຕິບັດໃນຫຼາຍປີ ແຕ່ຮຽກຮ້ອງໃຫ້ອາຊຽນເວົ້າລວມ, ບຣູໄນເວົ້າສະເພາະຕ້ອງມີຄວາມພະຍາຍາມຫຼາຍຂຶ້ນໃນການບັນລຸຜົນສຳເລັດຕາມເປົ້າໝາຍເຫຼົ່ານີ້, ເຊິ່ງຈະເປັນເຄື່ອງໝາຍສຳຄັນສຳລັບປີປະທານອາຊຽນ 2021.
ທີສອງ, ຄວາມທ້າທາຍຈາກຜົນກະທົບດ້ານລົບຂອງການລະບາດຂອງໂຄວິດ-19 ທີ່ມີຕໍ່ເສດຖະກິດ - ສັງຄົມຂອງບັນດາປະເທດໃນກຸ່ມອາຊຽນ. ບັນດາພື້ນຖານເສດຖະກິດສຳຄັນຂອງອາຊຽນ, ເຊັ່ນ ອິນໂດເນເຊຍ, ໄທ, ມາເລເຊຍ, ສິງກະໂປ ແລະ ຟີລິບປີນ, ລ້ວນມີການເຕີບໂຕທາງລົບ ໃນສອງໄຕມາດຕົ້ນປີ 2020. ກຳປູເຈຍກໍ່ພົບຄວາມຫຍຸ້ງຍາກຫຼາຍຢ່າງ. ລາວແລະມຽນມາກໍ່ໄດ້ມີລະດັບຄວາມເຕີບໂຕທີ່ຊັກຊ້າ. ທາງດ້ານສັງຄົມ, ຄຳສັ່ງເວັ້ນໄລຍະຫ່າງທາງສັງຄົມ ພ້ອມກັບການຊ້າລົງຂອງເສດຖະກິດ ເຮັດໃຫ້ອັດຕາການວ່າງງານເພີ່ມຂຶ້ນ. ອົງການພັດທະນາແລະວາງແຜນແຫ່ງຊາດຂອງອິນໂດເນເຊຍ ເມື່ອຕົ້ນເດືອນກໍບະກົດ 2020 ປະເມີນອັດຕາການວ່າງງານໃນປີ 2020 ຈະຢູ່ທີ່ 9,2%(13). ໃນເດືອນພຶດສະພາ 2020 ເກືອບ 10% ຂອງຄົນງານໃນບາງກອກ (ປະເທດໄທ) ແລະແຂວງໃກ້ຄຽງບໍ່ມີວຽກເຮັດງານທຳ(14). ອັດຕາການວ່າງງານຂອງສິງກະໂປໃນໄຕມາດທີ II ຂອງປີ 2020 ແມ່ນ 2,9%, ລະດັບສູງສຸດໃນຮອບທົດສະວັດ(15). ໃນປະເທດຟີລິບປີນ ຕົວເລກນີ້ສູງຫຼາຍ ຢູ່ທີ່ 17,7% ໂດຍມີຜູ້ວ່າງງານ 7,3 ລ້ານຄົນໃນເດືອນເມສາ 2020(16); ໃນປະເທດມາເລເຊຍ ແມ່ນ 3,9% (ເດືອນມີນາ 2020), ສູງສຸດໃນ 10 ປີທີ່ຜ່ານມາ(17); ຢູ່ປະເທດລາວ ແມ່ນ 25% (ເດືອນພຶດສະພາ 2020); ມຽນມາມີໂຮງງານເກືອບ 5.700 ແຫ່ງທີ່ຕ້ອງປິດປະຕູ ສົ່ງຜົນໃຫ້ຄົນຫຼາຍແສນຄົນຖືກວ່າງງານ (ເດືອນມິຖຸນາ 2020)(18). ບັນດາຜົນກະທົບອັນຮ້າຍແຮງຂອງການລະບາດຂອງໂຄວິດ-19 ຮຽກຮ້ອງໃຫ້ບັນດາປະເທດສະມາຊິກອາຊຽນຕ້ອງສຸມໃສ່ຄວາມພະຍາຍາມຕ່າງໆ ເພື່ອຮັກສາສະຖຽນລະພາບຂອງສະຖານະການທາງເສດຖະກິດແລະສັງຄົມໃນປະເທດ, ມີເງື່ອນໄຂໜ້ອຍໜຶ່ງທີ່ຈະເອົາໃຈໃສ່ກັບການພັດທະນາຂອງອາຊຽນໃນເວລານີ້.
ທີສາມ, ໃນສະຖານະການຂອງການແຂ່ງຂັນອິດທິພົນທີ່ເພີ່ມຂຶ້ນ ລະຫວ່າງອາເມລິກາ ແລະ ຈີນ, ບັນດາປະເທດສະມາຊິກອາຊຽນກຳລັງປະເຊີນກັບຄວາມທ້າທາຍຫຼາຍຢ່າງ. ອາເມລິກາກຳລັງພະຍາຍາມເຕົ້າໂຮມກຳລັງໂດຍຜ່ານຍຸດທະສາດ “ມະຫາສະມຸດອິນໂດ - ປາຊີຟິກທີ່ເສລີພາບ ແລະ ເປີດກວ້າງ”, ກໍ່ຄືເພີ່ມທະວີການຮ່ວມມືສອງຝ່າຍກັບບາງປະເທດໃນພາກພື້ນ ແນໃສ່ຈຳກັດອິດທິພົນຂອງຈີນ. ກ່ຽວກັບຕົນເອງ, ດ້ວຍຄວາມຄິດລິເລີ່ມ “ແລວທາງ, ເສັ້ນທາງ”, ອິດທິພົນຂອງຈີນຕໍ່ຫຼາຍປະເທດ ອາຊີຕາເວັນອອກສ່ຽງໃຕ້ກໍ່ໄດ້ເພີ່ມຂຶ້ນພໍສົມຄວນ ໂດຍຜ່ານໂຄງການລົງທຶນພື້ນຖານໂຄງລ່າງເປັນຈຳນວນຫຼາຍ.
ຜ່ານບົດບາດເປັນປະທານອາຊຽນຫຼາຍຄັ້ງ, ຫວຽດນາມມີປະສົບການໃນການຮັບມືກັບສິ່ງທ້າທາຍທັງພາຍໃນອາຊຽນແລະພາຍນອກ. ແຕ່ວ່າ, ສະຖານະການພາກພື້ນກໍມີການປ່ຽນແປງພໍສົມຄວນ, ພິເສດແມ່ນ ຜົນກະທົບອັນຮ້າຍແຮງຈາກການແຜ່ລະບາດຂອງໂຄວິດ-19 ແລະການແຂ່ງຂັນອິດທິພົນລະຫວ່າງບັນດາປະເທດມະຫາອຳນາດທີ່ນັບມື້ນັບເພີ່ມຂຶ້ນ. ໃນສະຖານະການດັ່ງກ່າວ, ຫວຽດນາມຍາມໃດກໍ່ມານະພະຍາຍາມ ແລະປະກອບສ່ວນຢ່າງມີປະສິດທິຜົນແລະແທດຈິງ ເຂົ້າໃນການພັດທະນາຂອງອາຊຽນ.
ໜຶ່ງ, ໃນພາກປະຕິບັດຕົວຈິງ, ປະເທດທີ່ຮັບບົດບາດເປັນປະທານອາຊຽນຕໍ່ໄປ ມັກຈະປຶກສາຫາລືກັບປະເທດທີ່ຫາກໍ່ສຳເລັດບົດບາດນີ້. ຄາດວ່າການແຜ່ລະບາດຂອງໂຄວິດ-19 ຈະບໍ່ສິ້ນສຸດໃນປີ 2021. ເວົ້າຕາມແບບອື່ນ, ບຣູໄນອາດຈະຕ້ອງຈັດຕັ້ງກອງປະຊຸມໃນປີເປັນປະທານອາຊຽນ 2021 ໃນຮູບແບບອອນໄລ, ພ້ອມທັງຈະຕ້ອງປະເຊີນໜ້າກັບຄວາມທ້າທາຍດ້ານຊັບພະຍາກອນບຸກຄົນ ໃນການກຽມແລະຮັບໃຊ້ກອງປະຊຸມຫຼາຍຄັ້ງໃນປີ 2021. ໃນສະຖານະການດັ່ງກ່າວ, ຄຽງຄູ່ກັບບົດບາດຊ່ວຍເຫຼືອທີ່ມີປະສິດທິຜົນຂອງສຳນັກເລຂາອາຊຽນແລ້ວ, ຫວຽດນາມຕ້ອງກຽມຄວາມພ້ອມສະໜັບສະໜູນແລະໃຫ້ຄຳປຶກສາແກ່ບຣູໄນ ໃນເລື່ອງທີ່ບຣູໄນຕ້ອງການ.
ສອງ, ໃນສະພາບການແຂ່ງຂັນອິດທິພົນລະຫວ່າງປະເທດໃຫຍ່ໃນພາກພື້ນທີ່ນັບມື້ນັບສັບສົນນັ້ນ, ການສືບຕໍ່ຢືນຢັນບົດບາດເປັນສູນກາງຂອງອາຊຽນໃນສະຖາຜັດຕະຍະກຳລະດັບພາກພື້ນທີ່ກຳລັງພັດທະນາ ແມ່ນສິ່ງທີ່ຈຳເປັນ. ເລື່ອງນີ້ຈະຊ່ວຍໃຫ້ສະມາຄົມຫຼີກລ້ຽງຄວາມທ້າທາຍທີ່ຕ້ອງ “ເລືອກຂ້າງ”. ການຢືນຢັນພາລະບົດບາດສູນກາງຂອງອາຊຽນ ບໍ່ພຽງແຕ່ໃນບັນດາກົນໄກໂດຍອາຊຽນເປັນຜູ້ນຳພາ, ເຊັ່ນ ເວທີປາໄສພາກພື້ນອາຊຽນ (ARF), ກອງປະຊຸມສຸດຍອດອາຊີຕາເວັນອອກ (EAS) ຫຼື ກອງປະຊຸມລັດຖະມົນຕີປ້ອງກັນປະເທດອາຊຽນເປີດກວ້າງ (ADMM+) ເທົ່ານັ້ນ, ແຕ່ຍັງຢູ່ໃນກົນໄກທີ່ເປັນຮູບເປັນຮ່າງໃນພາກພື້ນອິນໂດ - ປາຊີຟິກທີ່ກວ້າງໃຫຍ່ ບົນພື້ນຖານຄວາມຄິດລິເລີ່ມຂອງຫວຽດນາມ ໃນປີການເປັນປະທານອາຊຽນປີ 2020.
ສາມ, ພາລະບົດບາດຂອງຫວຽດນາມໃນການສາມັກຄີອາຊຽນ ແລະ ສົ່ງເສີມຄູ່ຮ່ວມມືຕ່າງໆຂອງອາຊຽນໃນການບັນລຸຄວາມຮັບຮູ້ຮ່ວມກັນກ່ຽວກັບບັນຫາທະເລຕາເວັນອອກໃນປີ 2020 ນັ້ນຈະແຈ້ງທີ່ສຸດ. ນັ້ນກໍ່ແມ່ນຜົນສໍາເລັດອັນສໍາຄັນທີ່ສົມຄວນໄດ້ຮັບການຮັບຮູ້ຈາກອາຊຽນ. ດັ່ງນັ້ນ, ໃນປີ 2021 ແລະ ຊຸມປີຕໍ່ໄປ, ຫວຽດນາມຈຳເປັນຕ້ອງຊັກຊວນຢ່າງໜັກແໜ້ນໃຫ້ປະເທດສະມາຊິກອາຊຽນອື່ນ ແລະ ຄູ່ຮ່ວມມືຕ່າງໆຂອງອາຊຽນ ຮັກສາທັດສະນະທີ່ໄດ້ຕົກລົງກັນກ່ຽວກັບບັນຫາທະເລຕາເວັນອອກ ໃນຖະແຫຼງການປະທານອາຊຽນ 36, 37. ໃນບັນດາຖະແຫຼງການຂອງປະທານອາຊຽນ 36, 37 ກໍ່ຄືຖະແຫຼງການຂອງກອງປະຊຸມສຸດຍອດລະຫວ່າງອາຊຽນ ກັບຄູ່ຮ່ວມມືຕ່າງໆ ໃນເດືອນພະຈິກ 2020, ລວມທັງຢືນຢັນຄວາມຈຳເປັນໃນການແກ້ໄຂຂໍ້ພິພາດໂດຍສັນຕິ ຕາມຫຼັກການທີ່ເປັນທີ່ຍອມຮັບໂດຍທົ່ວໄປຂອງກົດໝາຍສາກົນ, ລວມມີ UNCLOS 1982; ຢືນຢັນ UNCLOS 1982 ເປັນພື້ນຖານເພື່ອກຳນົດສະຖານະຂອງບັນດາສິ່ງທີ່ຄົງຕົວເປັນເອກະລາດໃນທະເລ, ສິດອະທິປະໄຕ, ສິດຕັດສິນ ແລະ ຜົນປະໂຫຍດທີ່ຖືກກົດໝາຍໃນເຂດທະເລ; UNCLOS 1982 ກຳນົດຂອບກົດໝາຍສຳລັບກິດຈະກຳທັງໝົດໃນມະຫາສະມຸດແລະທະເລ; ເນັ້ນເຖິງຄວາມສຳຄັນຂອງການເຮັດໃຫ້ປອດທະຫານ ແລະ ການຄວບຄຸມຕົນເອງໃນການດຳເນີນການເຄື່ອນໄຫວທຸກຢ່າງໃນທະເລຕາເວັນອອກໂດຍຜູ້ອ້າງສິດ ແລະ ລັດອື່ນໆທັງໝົດ.
ເວົ້າລວມແລ້ວ, ເຖິງວ່າໄດ້ຜ່ານປີທີ່ເຕັມໄປດ້ວຍຄວາມທ້າທາຍກໍຕາມ, ແຕ່ຫວຽດນາມກໍ່ຍັງເຮັດໜ້າທີ່ປະທານອາຊຽນໄດ້ສຳເລັດດ້ວຍຄວາມພະຍາຍາມທີ່ສ້າງສັນ ແລະ ຍືດຫຍຸ່ນ. ກອງປະຊຸມໃຫຍ່ທັງໝົດປະສົບຄວາມສຳເລັດທາງອອນໄລເປັນຄັ້ງທຳອິດໃນຮອບກວ່າເຄິ່ງສະຕະວັດຂອງການດຳລົງຄົງຕົວຂອງອາຊຽນ. ອາຊຽນແລະບັນດາຄູ່ຮ່ວມມືໄດ້ໃຫ້ຄຳໝັ້ນສັນຍາຫຼາຍຢ່າງກ່ຽວກັບວິທີການຮັບມືກັບຜົນກະທົບຂອງການລະບາດຂອງໂຄວິດ-19... ໃນຖານະສະມາຊິກທີ່ຫ້າວຫັນ ຕັ້ງໜ້າເປັນເຈົ້າການ ແລະ ມີຄວາມຮັບຜິດຊອບ, ຫວຽດນາມຈະສືບຕໍ່ພ້ອມກັນກັບສະມາຊິກອື່ນໆ ເພື່ອຊ່ວຍໃຫ້ອາຊຽນ ສືບຕໍ່ຢືນຢັນບົດບາດເປັນສູນກາງໃນສະຖາປັດຕະຍະກຳລະດັບພາກພື້ນທີ່ເປີດກວ້າງ, ໂປ່ງໃສ, ກວມລວມ ແລະ ອີງຕາມກົດລະບຽບ; ປະກອບສ່ວນເຂົ້າໃນສັນຕິພາບ, ຄວາມໝັ້ນຄົງ, ສະຖຽມລະພາບຂອງພາກພື້ນ; ປັບປຸງການເຊື່ອມໂຍງເສດຖະກິດ, ເຊື່ອມໂຍງພາກພື້ນ, ເສີມສ້າງເອກະລັກຂອງອາຊຽນ, ຍົກສູງຄວາມສາມາດສ້າງຄວາມເຂັ້ມແຂງດ້ວຍຕົນເອງ ແລະ ຄວາມສາມາດຮັບມືກັບການປ່ຽນແປງຢ່າງໄວວາຂອງສະພາບການພາກພື້ນ ແລະ ທົ່ວໂລກ./.
----------------
(1) ASEAN: ASEAN National Calendar 2020, July 15, 2020
(2) ASEAN: Chairman’s Statement on ASEAN Collective Response to the Outbreak of Coronavirus Disease 2019, February 15, 2020
(3) ASEAN: Declaration of the Special ASEAN Summit on Coronavirus Disease 2019 (COVID-19), April 14, 2020
(4) ASEAN: Chairman’s Statement of the 36th ASEAN Summit: Cohesive and Responsive ASEAN, June 26, 2020
(5) ASEAN: Chairman’s Statement of the 36th ASEAN Summit, Tlđd
(6) ASEAN: Joint Communiqué 48th ASEAN Foreign Ministers Meeting, Kuala Lumpur, August 4, 2020
(7) ASEAN: Chairman’s Statement of the 27th ASEAN Summit, Kuala Lumpur, November 21, 2015
(8) ASEAN: Chairman’s Statement of the 35th ASEAN Summit: Advancing Partnership for Sustainability, Bangkok/Nonthaburi, November 3, 2019
(9) ASEAN: Chairman’s Statement of the 36th ASEAN Summit, Tlđd; ASEAN: Chairman’s Statement of the 36th ASEAN Summit, Hanoi,12 November 2020
(10) Carl Thayer: A Closer Look at the ASEAN - China Single Draft South China Sea Code of Conduct, The Diplomat, August 3, 2018
(11) ASEAN: Chairman’s Statement of the 35th
ASEAN Summit: Advancing Partnership for Sustainability, Bangkok/Nonthaburi, November 3, 2019
(12) ASEAN: Chairman’s Statement of the 36th ASEAN Summit, Tlđd; ASEAN: Chairman’s Statement of the 36th ASEAN Summit, Tlđd; Chairman’s Statement of the 36th ASEAN Summit, Tlđd
(13) Luthfi T. Dzulfikar: How the COVID-19 pandemic will leave more young people unemployed in Indonesia, The Jakarta Post, July 5, 2020
(14) The Nation Thailand: Thai unemployment at nearly 10 per cent’ due to Covid-19, June 5, 2020
(15) Rachel Phua: Singapore jobless rate hits 2.9%, highest in more than a decade; retrenchments double, Channelnewsasia, July 29, 2020
(16) Philippine Statistics Authority: Employment Situation in April 2020, June 5, 2020
(17) D Kanyakumari: Malaysia’s unemployment rate at highest in a decade: Statistics department,Channelnewsasia, May 8, 2020
(18) Reliefweb: IOM Myanmar COVID-19 Response Situation Report 9, July 6, 2020
- ບົດນີ້ໄດ້ລົງພິມໃນວາລະສານກອມມູນິດສະບັບທີ 957 (ເດືອນທັນວາ 2021)
