ຄວາມໄວ້ວາງໃຈໃນການພົວພັນລະຫວ່າງປະເທດ
ແລະການສ້າງຄວາມໄວ້ວາງໃຈໃນສະພາບການໃໝ່
ແລະການສ້າງຄວາມໄວ້ວາງໃຈໃນສະພາບການໃໝ່
ວກ. - ພາຍຫຼັງການແຜ່ລະບາດຂອງໂຄວິດ-19 ແລະການປະທະກັນລະຫວ່າງລັດເຊຍ-ຢູເຄຣນ, ໂລກປະເຊີນກັບສິ່ງທ້າທາຍທີ່ສຳຄັນສອງປະການຄື: ການແຍກຕົວ ແລະການຢຸດຊະງັກຂອງຕ່ອງໂສ້ການສະໜອງທົ່ວໂລກ. ເພື່ອຮັບປະກັນຄວາມເປັນເອກະລາດແລະການເປັນເຈົ້າຕົນເອງ, ປະເທດຕ່າງໆຈຳເປັນຕ້ອງເປັນເຈົ້າເຕັກໂນໂລຊີທີ່ຈຳເປັນຫຼາຍປະການ ສຳລັບຄວາມປອດໄພທາງສັງຄົມ ແລະ ຄວາມໝັ້ນຄົງຂອງຊາດ. ຢ່າງໃດກໍຕາມ, ເພື່ອເຂົ້າເຖິງເຕັກໂນໂລຊີທີ່ຈຳເປັນໄດ້ນັ້ນ ຈະຕ້ອງໄດ້ຮັບຄວາມໄວ້ວາງໃຈລະຫວ່າງປະເທດໃນລະດັບສູງ. ດັ່ງນັ້ນ, ບັນດາປະເທດ, ໃນນັ້ນມີຫວຽດນາມ, ຈຳເປັນຕ້ອງມີວິທີການໃໝ່ໃນການເສີມສ້າງຄວາມໄວ້ວາງໃຈກັບຄູ່ຮ່ວມມື, ໂດຍສະເພາະ ຄູ່ຮ່ວມມືອັນດັບໜຶ່ງຂອງໂລກໃນດ້ານເຕັກໂນໂລຊີ.
ບາງບັນຫາທາງທິດສະດີ
ແນວຄວາມຄິດເລື່ອງ “ຄວາມໄວ້ວາງໃຈ”
ການຄົ້ນຄວ້າກ່ຽວກັບ “ຄວາມໄວ້ວາງໃຈ” ໃນການພົວພັນລະຫວ່າງປະເທດໄດ້ຮັບການພັດທະນາເປັນສາຍການຄົ້ນຄວ້າແຍກຕ່າງຫາກ. ນັກວິຊາການທົ່ວໂລກ ຈາກສາຂາທິດສະດີສັດຈະນິຍົມ, ສະຖາບັນນິຍົມ, ສະຖາປັດຕະຍະກຳນິຍົມ ແລະອື່ນໆ ໄດ້ຄົ້ນຄວ້າ ບັນຫານີ້ຢ່າງເລິກເຊິ່ງແລ້ວ.
ຢູ່ຫວຽດນາມ, ສືບທອດບັນດາການຄົ້ນຄວ້າສາກົນ, ນັກວິຊາການບາງຄົນໄດ້ໃຫ້ຄຳແນະນຳກ່ຽວກັບວິທີການ ແລະ ກຸ່ມມາດຕະການທີ່ຫວຽດນາມຕ້ອງໃຊ້ ເພື່ອສ້າງ ແລະ ເພີ່ມທະວີຄວາມໄວ້ວາງໃຈກັບຄູ່ຮ່ວມມື. ເມື່ອເວົ້າເຖິງຄຸນລັກສະນະຂອງຄວາມໄວ້ວາງໃຈ, ນັກວິຊາການບາງຄົນເຊື່ອວ່າ ນັ້ນແມ່ນ “ທັດສະນະຄະຕິທີ່ຈະມອບຜົນປະໂຫຍດຂອງຕົນເອງໃຫ້ຄົນອື່ນ”, ແມ່ນຄວາມຄາດຫວັງວ່າອີກຝ່າຍຈະກະທຳການ “ຕອບແທນ” ແລະອື່ນໆ(1). ສາເຫດຂອງຄວາມບໍ່ໄວ້ວາງໃຈ ລວມມີ ຄຳເວົ້າທີ່ບໍ່ໄປຄຽງຄູ່ກັນກັບການກະທຳ, ການຂາດຄວາມໂປ່ງໃຈໃນນະໂຍບາຍແລະການດຳເນີນການ, ການຂາດກົນໄກເພື່ອຮັບປະກັນການປະຕິບັດຕາມຄຳໝັ້ນສັນຍາຢ່າງຈິງຈັງ…(2). ຢ່າງໃດກໍຕາມ, ຍັງບໍ່ທັນມີການຄົ້ນຄວ້າໃດທີ່ສະເໜີແນວຄວາມຄິດເລື່ອງ “ຄວາມໄວ້ວາງໃຈ”.
ດັ່ງນັ້ນ, “ຄວາມໄວ້ວາງໃຈ” ໃນການພົວພັນລະຫວ່າງປະເທດແມ່ນຫຍັງ? ຕາມພົດຈະນານຸກົມພາສາຫວຽດນາມ, ຄວາມໄວ້ວາງໃຈແມ່ນ “ການຝາກຄວາມຫວັງໄວ້ໃນຄົນໃດຄົນໜຶ່ງ ຫຼືສິ່ງໃດສິ່ງໜຶ່ງ”(3); ແມ່ນ “ຄວາມໝັ້ນໃຈໃນສົມມຸດຕິຖານທີ່ຂະນະນີ້ຜູ້ຄົນບໍ່ສາມາດພິສູດໄດ້ດ້ວຍການທົດລອງ”(4). ຕາມພົດຈະນານຸກົມພາສາອັງກິດ ຄວາມໄວ້ວາງໃຈແມ່ນ “ຄວາມເຊື່ອໝັ້ນໃນຄວາມຊື່ສັດ, ຄວາມດີຂອງບຸກຄົນ ອົງການຈັດຕັ້ງ ຫຼືບາງສິ່ງບາງຢ່າງ”(5). ການໝູນໃຊ້ແນວຄວາມຄິດເຫຼົ່ານີ້ເຂົ້າໃນການພົວພັນສາກົນ ສາມາດເຂົ້າໃຈໄດ້ວ່າ ຄວາມໄວ້ວາງໃຈ (ໃນຄູ່ຮ່ວມມື) ແມ່ນຄວາມຫວັງ (ຄວາມເຊື່ອໝັ້ນ) ວ່າຄູ່ຮ່ວມມືຈະເຮັດສິ່ງທີ່ທ່ານຕ້ອງການ ແລະ ຄູ່ຮ່ວມມືມີຄວາມສາມາດພຽງພໍເຮັດສິ່ງທີ່ທ່ານຕ້ອງການ.
ຄວາມໄວ້ວາງໃຈມີລັກສະນະ “ຕັ້ງໜ້າ” ຢູ່ໃນປະເພດຂອງການຮ່ວມມື; ປະເພດຂອງ “ຄວາມຄາດຫວັງ” ທີ່ອີກຝ່າຍຈະ “ຕອບແທນ” ພຶດຕິກຳຂອງທ່ານ ບໍ່ຢູ່ໃນແນວຄວາມຄິດນີ້. ຖ້າບໍ່ມີຄວາມໄວ້ວາງໃຈ ຈະບໍ່ມີການຮ່ວມມື(6). ປະເທດຕ່າງໆຈະພິຈາລະນາຄວາມໄວ້້ວາງໃຈກ່ອນຕັດສິນໃຈຮ່ວມມື ແລະ ໄດ້ຮັບຜົນກະທົບຈາກຄຳຕອບຂອງຄູ່ຮ່ວມມືຕໍ່ການຕັດສິນໃຈນັ້ນ. ກ່ອນທີ່ຈະຕັດສິນໃຈຮ່ວມມືກັບຄູ່ຮ່ວມມື, ປະເທດຕ່າງໆຈະພິຈາລະນາລະດັບຄວາມໄວ້ວາງໃຈສູງຫຼືຕ່ຳ. ຄວາມໄວ້ວາງໃຈໃນລະດັບສູງ ຈະກຳນົດການຮ່ວມມືມີໄລຍະຍາວ. ລະດັບຄວາມໄວ້ວາງໃຈທີ່ຕ່ຳ ຈະກຳນົດການຮ່ວມມືທີ່ຈຳກັດ ແລະຕາມລະດູການ. ການຕອບສະໜອງຂອງຄູ່ຮ່ວມມືຕໍ່ການຕັດສິນໃຈນັ້ນ ຈະເພີ່ມຫຼືຫຼູດຄວາມໄວ້ວາງໃຈໃນຕົວຄູ່ຮ່ວມມື. ຖ້າລະດັບການຕອບສະໜອງເທົ່າກັບ ຫຼືສູງກວ່າລະດັບທີ່ຄາດໄວ້ ຄວາມໄວ້ວາງໃຈກໍ່ຈະເພີ່ມຂຶ້ນ ແລະ ກົງກັນຂ້າມ.
ບັນດາປັດໃຈທີ່ສົ່ງຜົນກະທົບຕໍ່ “ຄວາມໄວ້ວາງໃຈ”
ຄວາມໄວ້ວາງໃຈແມ່ນຄວາມຄາດຫວັງທີ່ໄດ້ຮັບອິດທິພົນຈາກຫຼາຍປັດໄຈ ທີ່ສຳຄັນທີ່ສຸດຄື ປະວັດສາດ, ວັດທະນະທຳ ແລະ ການຄິດໄລ່ຜົນປະໂຫຍດ. ໃນສາມປັດໄຈນີ້, ການຄິດໄລ່ຜົນປະໂຫຍດຖືເປັນປັດໄຈຊີ້ຂາດ.
ຄວາມຂັດແຍ້ງທີ່ເກີດຈາກປະຫວັດສາດມັກກໍ່ໃຫ້ເກີດຄວາມສົງໃສ ແລະ ຂັດຂວາງການສ້າງຄວາມໄວ້ວາງໃຈລະຫວ່າງບັນດາປະເທດ. ຢ່າງໃດກໍຕາມ, ຖ້າການຄິດໄລ່ຜົນປະໂຫຍດໃຫ້ເຫັນຄວາມສາມາດມີຜົນປະໂຫຍດທີ່ແນ່ນອນ ຄູ່ສັນຍາຍັງອາດສາມາດໄວ້ວາງໃຈເຊິ່ງກັນແລະກັນ ແລະ ຮ່ວມມືກັນໄດ້. ປະຫວັດຄວາມເປັນມາຂອງການຟື້ນຟູແລະການພັດທະນາການພົວພັນຫວຽດນາມ - ສະຫະລັດອາເມລິກາຕັ້ງແຕ່ປີ 1975 ເປັນຂໍ້ພິສູດທີ່ຈະແຈ້ງເຖິງຂໍ້ໂຕ້ແຍ້ງນີ້. ເລີ່ມຈາກຄວາມຄາດຫວັງວ່າ ຄູ່ຮ່ວມມືຂອງຕົນຈະຕອບແທນ “ຄວາມປາຖະໜາດີ” ຂອງຕົນໃນການຮ່ວມມືກັນແກ້ໄຂບັນຫາດ້ານມະນຸດສະທຳຫຼັງສົງຄາມ, ສອງຝ່າຍໄດ້ຮ່ວມມືໃນບັນຫາການຄົ້ນຫາຊາວອາເມລິກາທີ່ສູນຫາຍໃນປະຕິບັດການລະຫວ່າງສົງຄາມ (MIA), ຕາມມາຄື ການຄ່ອຍໆເພີ່ມການແລກປ່ຽນ, ການຮ່ວມມື,… ແລະໃນຂະບວນການນີ້ ຄວາມໄວ້ວາງໃຈລະຫວ່າງສອງປະເທດກໍ່ໄດ້ຍົກສູງຂຶ້ນເທື່ອລະກ້າວ.
ຄວາມແຕກຕ່າງທາງດ້ານວັດທະນະທຳ, ໂດຍສະເພາະລະບົບຄຸນຄ່າ, ກໍ່ເປັນສາເຫດທີ່ເຮັດໃຫ້ປະເທດຕ່າງໆ ມີຄວາມສົງໃສຊິ່ງກັນແລະກັນ. ຢ່າງໃດກໍຕາມ, ຖ້າການຄິດໄລ່ຜົນປະໂຫຍດໃຫ້ເຫັນວ່າ ມີພື້ນຖານໃຫ້ຄູ່ຮ່ວມມືດຳເນີນການຕາມທີ່ຄາດໄວ້, ປະເທດຕ່າງໆກໍ່ອາດຈະໄວ້ວາງໃຈເຊິ່ງແລະກັນ ແລະ ຮ່ວມມືກັນໄດ້. ສະຫະລັດອາເມລິກາ ແລະ ອາຣັບບີ ຊາອຸດິດ ບໍ່ມີວັດທະນະທຳແລະລະບົບຄຸນຄ່າທີ່ຄ້າຍຄືກັບ, ແຕ່ຍັງໄດ້ສົ່ງເສີມການຮ່ວມມືຍຸດທະສາດໃນດ້ານຄວາມໝັ້ນຄົງແລະການທະຫານ, ຍ້ອນສອງປະເທດມີຜົນປະໂຫຍດທີ່ຄ້າຍຄືກັນພໍສົມຄວາມ ຢູ່ພາກພື້ນຕາເວັນອອກກາງ, ອາຟຣີກາເໜືອ. ເຊັ່ນດຽວກັນ, ຜົນປະໂຫຍດແມ່ນປັດໄຈຕັດສິນໃຈທີ່ຈີນເລືອກ ຈີບູຕີ ເຊິ່ງເປັນປະເທດໃນພາກພື້ນອາຟຣິກາຕາເວັນອອກ (ເຂົາຄວາຍແຫ່ງອາຟຣິກາ) ເປັນສະຖານທີ່ໃນການຈັດຕັ້ງຖານທັບທະຫານແຫ່ງທຳອິດຂອງຕົນໃນໂລກ.
ເມື່ອຄິດໄລ່ຜົນປະໂຫຍດໃນການພົວພັນກັບຄູ່ຮ່ວມມື, ມີສາມປັດໄຈຕົ້ນຕໍ່ທີ່ເຄີຍໄດ້ນຳເອົາມາພິຈາລະນາ, ນັ້ນແມ່ນ: 1- ລະດັບຄວາມເໝາະກັນທາງດ້ານຜົນປະໂຫຍດ; 2- ປະຫວັດຄວາມສຳພັນຂອງຄູ່ຮ່ວມມື; 3- ການມີຢູ່ຂອງປັດໄຈທີ່ຮັບປະກັນວ່າ ຄູ່ຮ່ວມມືຈະປະຕິບັດຕາມທີ່ໄດ້ສັນຍາໄວ້(7). ລະດັບຄວາມເໝາະກັນທາງດ້ານຜົນປະໂຫຍດແມ່ນປັດໄຈສຳຄັນ ເພື່ອໃຫ້ປະເທດຕ່າງໆເຊື່ອໝັ້ນວ່າ ຄູ່ຮ່ວມມືຂອງຕົນຈະມີການກະທຳທີ່ເໝາະສົມກັບຜົນປະໂຫຍດຂອງຕົນ (ຢ່າງໜ້ອຍກໍ່ໃນຂອບເຂດທີ່ຜົນປະໂຫຍດຂອງທັງສອງຝ່າຍເກີດຂຶ້ນພ້ອມກັນ). ຄວາມເໝາະກັນທີ່ເລິກຊິ່ງ ກວ້າງຂວາງຫຼາຍຂຶ້ນ (ຍິ່ງສຳຄັນ) ລະດັບຄວາມໄວ້ວາງໃຈກໍຈະສູງຍິ່ງຂຶ້ນ. ກ່ຽວກັບປະຫວັດຄວາມເປັນມາຂອງການພົວພັນ, ຖ້າຄູ່ຮ່ວມມືຍາມໃດກໍ່ຮັກສາ “ຄວາມເຊື່ອຖື” ແລະ ປະຕິບັດຕາມຄຳໝັ້ນສັນຍາຢ່າງເຂັ້ມງວດສະເໝີ ກໍ່ມີເຫດຜົນໃຫ້ເຊື່ອໄດ້ວ່າ ຄູ່ຮ່ວມມືຈະເຮັດຄືແນວນັ້ນໃນປະຈຸບັນ.
ປັດໄຈພື້ນຖານໃນການໄວ້ວາງໃຈວ່າ ຄູ່ຮ່ວມມືຈະປະພຶດຕົນຕາມທີ່ໄດ້ສັນຍາໄວ້, ລວມເຖິງຄ່າໃຊ້ຈ່າຍໃນການຜິດສັນຍາ, ລະດັບຄວາມໂປ່ງໃສໃນນະໂຍບາຍແລະການກະທຳ, ກົນໄກພາຍໃນຂອງຄູ່ຮ່ວມມື ແລະ ກົນໄກລະຫວ່າງປະເທດທີ່ບັງຄັບໃຫ້ຄູ່ຮ່ວມມືປະຕິບັດຕາມພັນທຳກໍລະນີຂອງຕົນ. ໃນການພົວພັນຮ່ວມມື, ບັນດາປະເທດລ້ວນແຕ່ຢາກໄດ້ຮັບຜົນປະໂຫຍດສູງສຸດ, ຄວາມໄວ້ວາງໃຈຈະຖືກກຳນົດບົນພື້ນຖານຄວາມຮັບຮູ້ວ່າ ຄູ່ຮ່ວມມືຈະສູນເສຍບໍ່ຫຼາຍກໍ່ໜ້ອຍ ຖ້າພວກເຂົາຜິດສັນຍາ. ລະດັບຄວາມໂປ່ງໃສໃນນະໂຍບາຍແລະພຶດຕິກຳກໍ່ເປັນປັດໄຈທີ່ສຳຄັນ ໃນການສ້້າງຄວາມໄວ້ວາງໃຈ. ຄວາມໂປ່ງໃສຈະຊ່ວຍຫຼຸດຄວາມກັງວົນກ່ຽວກັບ “ການສົມຮູ້ຮ່ວມຄິດ”. ຄວາມໂປ່ງໃສກໍ່ສ້າງແຮງກົດດັນໃຫ້ຄູ່ຮ່ວມມືຕ້ອງປະຕິບັດຕາມຄຳໝັ້ນສັນຍາຂອງຕົນ. ການດຳລົງຢູ່ແລະປະສິດທິຜົນຂອງກົນໄກພາຍໃນຄູ່ຮ່ວມມື ເຊັ່ນ “ການກວດກາແລະຖ່ວງດຸນ” ໃນຫຼາຍປະເທດ ກໍ່ແມ່ນພື້ນຖານໃນການປະເມີນລະດັບຄວາມໄວ້ວາງໃຈ ເນື່ອງຈາກມັນສ້າງແຮງກົດດັນພາຍໃນ ໃຫ້ລັດຖະບານຕ້ອງປະຕິບັດບັນດາຄຳໝັ້ນສັນຍາໃນການພົວພັນສາກົນ. ກົນໄກສາກົນລວມທັງກົດໝາຍ ແລະ ກົດລະບຽບຂອງອົງການສາກົນທີ່ຄູ່ຮ່ວມມືເປັນສະມາຊິກ ກໍເປັນພື້ນຖານເພື່ອກຳນົດຄວາມໄວ້ວາງໃຈ. ຖ້າຄູ່ຮ່ວມມືເປັນສະມາຊິກຂອງອົງການສາກົນທີ່ມີຊື່ສຽງຫຼາຍແຫ່ງ ດັ່ງນັ້ນ ເນື່ອງຈາກພວກເຂົາຜູກພັນຕາມກົດໝາຍແລະກົດລະບຽບຂອງອົງການສາກົນ ພວກເຂົາຈະຕ້ອງປະຕິບັດຕາມສິ່ງທີ່ໄດ້ໃຫ້ຄຳໝັ້ນສັນຍາຢ່າງຈິງຈັງ. ຄຽງຄູ່ການສ້າງເປັນພື້ນຖານຂອງຄວາມໄວ້ວາງໃຈ, ບັນດາກົນໄກພາຍໃນຄູ່ຮ່ວມມື ແລະ ບັນດາກົນໄກສາກົນ ຍັງສ້າງຄວາມຊິນເຄີຍໃນການປະຕິບັດຄຳໝັ້ນສັນຍາສາກົນຢ່າງເຄັ່ງຄັດ.
ລະດັບຄວາມໄວ້ວາງໃຈ: ການເຂົ້າເຖິງຈາກຜົນປະໂຫຍດ
ກ່ຽວກັບການກຳນົດລະດັບຄວາມໄວ້ວາງໃຈ, ນັກວິຊາການຕ່າງປະເທດຫຼາຍຄົນ(8) ແລະຫວຽດນາມ(9) ໄດ້ສະເໜີຕົວຊີ້ວັດສາມຕົວ ເພື່ອກຳນົດລະດັບຄວາມໄວ້ວາງໃຈເຊິ່ງກັນແລະກັນ: 1- ຈຳນວນບັນຫາທີ່ເຫຼືອຢູ່ໃນປະຫວັດສາດແລະປະຈຸບັນ; 2- ລະດັບຄວາມຄ້າຍຄືກັນດ້ານຜົນປະໂຫຍດ; 3- ຈຳນວນແລະປະສິດທິຜົນຂອງເຄື່ອງມືແລະກົນໄກ ໃນການຕິດຕາມແລະປະເມີນພຶດຕິກຳ; ກົດລະບຽບ, ກົດໝາຍ ແລະ ສະຖາບັນຫຼາຍຝ່າຍເພື່ອຄວບຄຸມພຶດຕິກຳ (ຂອງຄູ່ຮ່ວມມື).
ສາມາດເຫັນໄດ້ວ່າ, ເຖິງວ່າຄວາມຂັດແຍ້ງ ແລະ ຄວາມສົງໃສທີ່ເກີດຂຶ້ນຈາກປະຫວັດສາດ, ວັດທະນະທຳ, ລະບົບຄຸນຄ່າ ແລະອື່ນໆ ຈະເປັນອຸປະສັກຕໍ່ການສ້າງຄວາມໄວ້ວາງໃຈ(10), ແຕ່ບໍ່ໄດ້ຂະຈັດຄວາມສາມາດໃນການສ້າງຄວາມໄວ້ວາງໃຈ, ບໍ່ຕັດສິນການສ້າງແລະປັບປຸງຄວາມໄວ້ວາງໃຈ. ບົນພື້ນຖານບັນດາປັດໄຈທີ່ສົ່ງຜົນກະທົບຕໍ່ຄວາມໄວ້ວາງໃຈ ສາມາດກຳນົດເງື່ອນໄຂທີ່ກ່ຽວຂ້ອງກັບລະດັບຄວາມໄວ້ວາງໃຈ ແລະ ລະດັບການຮ່ວມມືທີ່ທຽບເທົ່າກັບລະດັບດັ່ງກ່າວໄດ້ດັ່ງນີ້:
ລະດັບສູງ (ເຊື່ອໃຈຫຼາຍ): ຖ້າເຫັນວ່າຄູ່ຮ່ວມມືມີຜົນປະໂຫຍດພື້ນຖານ ໄລຍະຍາວທັບຊ້ອນກັບເຮົາ; ຄູ່ຮ່ວມມືມີປະຫວັດການປະພຶດກຳທີ່ດີ ແລະ ປະຕິບັດຕາມຄຳໝັ້ນສັນຍາຕໍ່ເຮົາ (ແລະຕໍ່ຄູ່ຮ່ວມມືອື່ນ) ຢ່າງເຄັ່ງຄັດ; ຄູ່ຮ່ວມມືທີ່ມີນະໂຍບາຍແລະຄວາມໂປ່ງໃສທາງພຶດຕິກຳໃນລະດັບສູງ; ພາຍໃນຄູ່ຮ່ວມມືມີບັນດາກົນໄກຕິດຕາມກວດກາການປະຕິບັດຢ່າງມີປະສິດທິຜົນ; ຄູ່ຮ່ວມມືແມ່ນສະມາຊິກຂອງບັນດາອົງການຈັດຕັ້ງສາກົນທີ່ມີຊື່ສຽງ. ໃນລະດັບນີ້, ອາດສາມາດກ້າວໄປສູ່ພັນທະມິດທາງທະຫານ, ການຮ່ວມມືໃນການຜະລິດອາວຸດ, ການຊື້ຂາຍແລະຖ່າຍທອດເຕັກໂນໂລຊີຂັ້ນສູງ, ເຕັກໂນໂລຊີແບບໃຊ້ຄູ່, ເຕັກໂນໂລຊີຫຼັກ.
ລະດັບກາງ (ຄວາມໄວ້ວາງໃຈປົກກະຕິ): ຖ້າເຫັນວ່າຄູ່ຮ່ວມມືມີຜົນປະໂຫຍດທັບຊ້ອນກັບເຮົາ; ຄູ່ຮ່ວມມືມີປະຫວັດພຶດຕິກຳທີ່ດີພໍຄວນ ແລະ ປະຕິບັດຕາມຄຳໝັ້ນສັນຍາຕໍ່ເຮົາ (ແລະຕໍ່ຄູ່ຮ່ວມມືອື່ນ) ຢ່າງເຄັ່ງຄັດພໍຄວນ; ຄູ່ຮ່ວມມືມີນະໂຍບາຍ ແລະ ຄວາມໂປ່ງໃສດ້ານພຶຕິກຳໃນລະດັບສູງພໍສົມຄວນ; ພາຍໃນຄູ່ຮ່ວມມືມີກົນໄກຕິດຕາມກວດກາການປະຕິບັດທີ່ມີປະສິດທິຜົນພໍສົມຄວນ; ຄູ່ຮ່ວມມືແມ່ນສະມາຊິກຂອງບັນດາອົງການຈັດຕັ້ງສາກົນທີ່ມີຊື່ສຽງ. ໃນລະດັບນີ້, ອາດຈະມີການຮ່ວມມືດ້ານຄວາມໝັ້ນຄົງ ການຮ່ວມມືທາງທະຫານ, ການຊື້ຂາຍ, ການຖ່າຍທອດເຕັກໂນໂລຊີຕາມປົກກະຕິ.
ລະດັບຕ່ຳ (ເຊື່ອໃຈໜ້ອຍ): ຖ້າເຫັນວ່າ ຄູ່ຮ່ວມມືບໍ່ມີຜົນປະໂຫຍດທັບຊ້ອນກັບເຮົາຫຼາຍ; ບາງຄັ້ງຄູ່ຮ່ວມມືບໍ່ປະຕິບັດຕາມຄຳໝັ້ນສັນຍາທີ່ມີຕໍ່ເຮົາຢ່າງເຄັ່ງຄັດ (ແລະຕໍ່ຄູ່ຮ່ວມມືອື່ນ); ຄູ່ຮ່ວມມືບໍ່ໄດ້ເຮັດໃຫ້ນະໂຍບາຍ ແລະ ພຶດຕິກໍາຂອງພວກເຂົາໂປ່ງໃສ; ພາຍໃນຄູ່ຮ່ວມມືບໍ່ມີກົນໄກຕິດຕາມກວດກາພຶດຕິກຳທີ່ມີປະສິດທິຜົນ; ຄູ່ຮ່ວມງານບໍ່ແມ່ນສະມາຊິກຂອງອົງການຈັດຕັ້ງສາກົນທີ່ມີຊື່ສຽງຫຼາຍແຫ່ງ. ໃນລະດັບນີ້, ອາດຈະມີການຮ່ວມມືດ້ານຄວາມໝັ້ນຄົງ ແລະ ການແບ່ງປັນຂໍ້ມູນຂ່າວສານ, ແຕ່ເປັນເລື່ອງຍາກທີ່ຈະດຳເນີນການຊື້ຂາຍ ແລະ ຖ່າຍທອດເຕັກໂນໂລຊີຊັ້ນສູງ ຕະຫຼອດຈົນການຊື້ຂາຍ ແລະ ຖ່າຍທອດເຕັກໂນໂລຊີການປ້ອງກັນປະເທດ ແລະ ເຕັກໂນໂລຊີແບບໃຊ້ສອງທາງ.
ດ້ວຍການກໍານົດລະດັບຂ້າງເທິງ, ສາມາດເຂົ້າໃຈໄດ້ວ່າ “ຄວາມໄວ້ວາງໃຈທາງຍຸດທະສາດ” ແມ່ນລະດັບຄວາມໄວ້ວາງໃຈສູງສຸດ ເຊິ່ງເກີດຂຶ້ນເມື່ອປະເທດຕ່າງໆຮັບຮູ້ວ່າ ຄູ່ຮ່ວມມືມີຜົນປະໂຫຍດຍຸດທະສາດທັບຊ້ອນກັບພວກເຂົາ; ປະຫວັດສາດພິສູດໃຫ້ເຫັນວ່າ ຄູ່ຮ່ວມມືຍາມໃດກໍ່ເຄົາລົບຄຳໝັ້ນສັນຍາຂອງຕົນ; ພາຍໃນຄູ່ຮ່ວມມືມີກົນໄກຄວບຄຸມການປະຕິບັດທີ່ມີປະສິດທິຜົນ ແລະ ຄູ່ຮ່ວມມືເປັນສະມາຊິກຂອງບັນດາອົງການສາກົນທີ່ມີຊື່ສຽງ.
ໃນຄວາມເປັນຈິງ, ບໍ່ມີຄວາມໄວ້ວາງໃຈໂດຍສິ້ນເຊີງລະຫວ່າງບັນດາປະເທດຍ້ອນບໍ່ມີຄວາມທັບຊ້ອນທາງດ້ານຜົນປະໂຫຍດທີ່ສົມບູນແລະຖາວອນ. ອັງກິດແລະອາເມລິກາ ແມ່ນພັນລະມິດທີ່ໃກ້ຊິດກັນ ໂດຍມີການໃຊ້ວັດທະນະທຳ ແລະ ລະບົບຄຸນຄ່າຮ່ວມກັນເກືອບທັງໝົດ, ແຕ່ບໍ່ມີຄວາມໄວ້ວາງໃຈຢ່າງສົມບູນລະຫວ່າງທັງສອງຝ່າຍ. ຫຼັກຖານຫຼາຍຢ່າງສະແດງໃຫ້ເຫັນວ່າ ອັງກິດແລະອາເມລິກາ ບໍ່ໄວ້ວາງໃຈກັນໃນບັນຫາລະຫວ່າງ ອິດສະຣາແອນ ແລະ ປາແລັດສະຕິນ, ໂດຍສະເພາະໃນສະໄໝ ໂດນັນ ທຣຳ ເປັນປະທານາທິບໍດີແຫ່ງສະຫະລັດອາເມລິກາ(11). ແລະກໍ່ບໍ່ຄ່ອຍມີການສູນເສຍຄວາມໄວ້ວາງໃຈລະຫວ່າງປະເທດໂດຍສິ້ນເຊີງ.
ປະທານາທິບໍດີອາເມຣິກາ ຈອນ ບາຍແດນ ພົບປະກັບນາຍົກລັດຖະມົນຕີອັງກິດ ຣິຊີ ຊູນາກ ນອກວາລະກອງປະຊຸມຂັ້ນສູງຂອງບັນດາການນຳ ຈີ 20 ທີ່ບາລີ ປະເທດອິນໂດເນເຊຍ, ວັນທີ 16 ພະຈິກ 2022 _ພາບ: REUTERS
ມາດຕະການສ້າງຄວາມໄວ້ວາງໃຈ
ປັດໄຈທີ່ສົ່ງຜົນກະທົບຕໍ່ຄວາມໄວ້ວາງໃຈ ແລະ ເງື່ອນໄຂທີ່ກ່ຽວຂ້ອງກັບຄວາມໄວ້ວາງໃຈແຕ່ລະລະດັບ ເປັນພື້ນຖານໃນການກຳນົດມາດຕະການສ້າງຄວາມໄວ້ວາງໃຈ. ຖ້າທ່ານຕ້ອງການໃຫ້ຄູ່ຮ່ວມມືຂອງທ່ານເຊືຶ່ອວ່າ ທ່ານຢູ່ໃນລະດັບໃດ ທ່ານຕ້ອງມີຄຸນສົມບັດກົງຕາມເງື່ອນໄຂທີ່ກ່ຽວຂ້ອງກັບລະດັບນັ້ນ. ມີສອງກຸ່ມມາດຕະການສ້າງຄວາມໄວ້ວາງໃຈ. ກຸ່ມທໍາອິດແມ່ນ ມາດຕະການທີ່ພວກເຮົາປະຕິບັດຕົວເອງ ແລະ ກຸ່ມທີສອງແມ່ນມາດຕະການທີ່ພວກເຮົາປະຕິບັດກັບຄູ່ຮ່ວມມືຂອງພວກເຮົາແລະຄູ່ຮ່ວມມືອື່ນໆ(12).
ມາດຕະການໃນກຸ່ມທີ່ໜຶ່ງລວມມີ ການສ້າງແລະເພີ່ມລະດັບຜົນປະໂຫຍດທີ່ເຊື່ອມໂຍງກັບຄູ່ຮ່ວມມື; ຮັກສາ “ຄວາມໄວ້ວາງໃຈ” ໃນການພົວພັນກັບຄູ່ຮ່ວມມື (ແລະຄູ່ຮ່ວມມືອື່ນໆ); ການສ້າງ (ແລະສະແດງໃຫ້ຄູ່ຮ່ວມມືເຫັນໄດ້) ກົນໄກຕິດຕາມກວດກາພຶດຕິກຳພາຍໃນຂອງຕົນເອງ; ເຂົ້າຮ່ວມແລະປະຕິບັດຕາມກົດໝາຍແລະກົດລະບຽບຂອງອົງການຈັດຕັ້ງສາກົນທີ່ເຮົາເປັນສະມາຊິກຢ່າງເຂັ້ມງວດ.
ມາດຕະການໃນກຸ່ມທີ່ສອງລວມມີ ການສ້າງຜົນປະໂຫຍດພື້ນຖານໄລຍະຍາວໃຫ້ແກ່ກັນ; ຫຼຸດຂະໜາດແລະລົບລ້າງປັດໄຈທີ່ສ້າງຄວາມສົງໃສ; ພ້ອມກັນເຂົ້າຮ່ວມ ແລະ ຮ່ວມມືຢ່າງແໜ້ນແຟ້ນໃນບັນດາອົງການຈັດຕັ້ງສາກົນທີ່ມີຊື່ສຽງ.
ສະຖານະການໃໝ່ ແລະ ຄວາມຕ້ອງການໃໝ່
ກ່ຽວກັບຄວາມໄວ້ວາງໃຈໃນການພົວພັນສາກົນ
ໂລກກຳລັງປ່ຽນໄປສູ່ສະຖານະການໃໝ່. ໃນດ້ານການພົວພັນສາກົນ, ສະຖານະການໃໝ່ມີລັກສະນະສຳຄັນ 2 ປະການຄື ການແຂ່ງຂັນແລະຄວາມເຄັ່ງຕຶງລະຫວ່າງບັນດາປະເທດໃຫຍ່ ແລະ ຄວາມສ່ຽງທີ່ຈະເກີດການຢຸດຊະງັກຂອງຕ່ອງໂສ້ການຜະລິດ ແລະ ການແຈກຢາຍສິນຄ້າທົ່ວໂລກ.
ໃນດ້ານການແຂ່ງຂັນ, ອາດສາມາດເຫັນໄດ້ວ່າ ລະດັບການແຂ່ງຂັນລະຫວ່າງປະເທດໃຫຍ່ໃນຫຼາຍດ້ານ ໄດ້ເຄັ່ງຕຶງກວ່າໄລຍະສົງຄາມເຢັນ; ຂອບເຂດການແຂ່ງຂັນຮອບດ້ານ ຕັ້ງແຕ່ເສດຖະກິດ, ການເງິນ-ເງິນຕາ, ຈົນເຖິງວິທະຍາສາດ-ເຕັກໂນໂລຊີ, ຂໍ້ມູນຂ່າວສານ…(13). ນັບຕັ້ງແຕ່ສົງຄາມເຢັນສິ້ນສຸດລົງ, ບັນຫາການຂວ້ຳບາດບໍ່ເຄີຍໄດ້ຮັບຄວາມນິຍົມຄືໃນທຸກມື້ນີ້. ຫຼັງຈາກລັດເຊຍດຳເນີນ “ປະຕິບັດການພິເສດທາງທະຫານ” ກັບຢູເຄຣນ (ເດືອນກຸມພາ 2022), ອາເມລິກາ ແລະອີກກວ່າ 30 ປະເທດ ໄດ້ບັງຄັບໃຊ້ມາດຕະການຂວ້ຳບາດຕໍ່ລັດເຊຍໄປພ້ອມໆກັນ. ມາເຖິງປະຈຸບັນ ຈຳນວນການຂວ້ຳບາດທີ່ບັງຄັບໃຊ້ກັບບຸກຄົນ ແລະ ອົງການຂອງລັດເຊຍມີຈຳນວນຫຼາຍກວ່າ 13.000 ຄັ້ງ, ເຮັດໃຫ້ລັດເຊຍກາຍເປັນປະເທດທີ່ຖືກຂວ້ຳບາດຫຼາຍທີ່ສຸດໃນໂລກ, ລື່ນກາຍປະເທດທີສອງແມ່ນອີຣ່ານ ໂດຍຖືກຂວ້ຳບາດຫຼາຍກວ່າ 4.000 ຄັ້ງ(14). ດ້ວຍທ່າອຽງການປ່ຽນແປງປະຈຸບັນຂອງການປະທະກັນລະຫວ່າງ ລັດເຊຍ-ຢູເຄຣນ ຈຶງມີທ່າອ່ຽງວ່າຈຳນວນການຂວ້ຳບາດທີ່ບັງຄັບໃຊ້ຕໍ່ລັດເຊຍຈະເພີ່ມຂຶ້ນຕໍ່ໄປ. ສຳລັບຈີນ, ອາເມລິກາແລະບັນດາປະເທດຕາເວັນຕົກ ຍັງໄດ້ບັງຄັບໃຊ້ມາດຕະການຂວ້ຳບາດຫຼາຍຮ້ອຍຄັ້ງ. ການຂວ້ຳບາດສ່ວນໃຫຍ່ກ່ຽວຂ້ອງກັບໄຕ້ຫວັນ, ຊິນຈຽງ, ທິເບດ ແລະ ຮົ່ງກົງ (ຈີນ). ໃນວັນທີ 7 ຕຸລາ 2022, ອາເມລິກາໄດ້ສັ່ງຫ້າມສົ່ງອອກ ຊີບ ແລະ ອຸປະກອນເຊມີຄອນດັກເຕີ ເພື່ອຈຳກັດຄວາມສາມາດຂອງຈີນໃນການຊື້ ແລະ ຜະລິດຊີບລະດັບໄຮເອນດ໌. ໃນສະຖານະການທີ່ວ່າ ຂະແໜງການຜະລິດເຊມີຄອນດັກເຕີເກືອບທັງໝົດ ຕ້ອງເພິ່ງພາອາເມລິກາ ແລະ ປະເທດທີ່ກ່ຽວຂ້ອງອາເມລິກາ ໃນການອອກແບບ, ການຜະລິດ ແລະ ການປະດິດສ້າງເຄື່ອງຈັກແລະເຄື່ອງມື ໃນການຜະລິດຊີບ, ຄຳສັ່ງຂວ້ຳບາດນີ້ຈະສົ່ງຜົນກະທົບຮ້າຍແຮງຕໍ່ຍຸດທະສາດຄວາມເປັນເຈົ້າຕົນເອງທາງເຕັກໂນໂລຊີຂອງຈີນ. ເພື່ອຕອບໂຕ້, ລັດເຊຍ ແລະ ຈີນໄດ້ບັງຄັບໃຊ້ມາດຕະການຂວ້ຳບາດຕໍ່ບຸກຄົນ ແລະ ອົງການຈຳນວນໜຶ່ງ ຂອງອາເມລິກາ ແລະ ຕາເວັນຕົກ. ຜົນຮ້າຍຕາມມາທີ່ຫຼີກລ້ຽງບໍ່ໄດ້ຂອງການຂວ້ຳບາດແມ່ນ ທ່າອຽງຂອງການແບ່ງແຍກລະຫວ່າງອາເມລິກາແລະຕາເວັນຕົກໃນດ້ານໜຶ່ງ ແລະ ລັດເຊຍແລະຈີນໃນອີກດ້ານໜຶ່ງ ໃນທຸກຂົງເຂດ, ຕັ້ງແຕ່ການເງິນ-ເງິນຕາ, ການຄ້າ-ການລົງທຶນ ຈົນເຖິງວິທະຍາຍສາດ-ເຕັກໂນໂລຊີ.
ກ່ຽວກັບການຢຸດຊະງັກຂອງຕ່ອງໂສ້ການຜະລິດ ແລະ ການແຈກຢາຍສິນຄ້າທົ່ວໂລກ, ການແຜ່ລະບາດຂອງໂຄວິດ-19 ຖືເປັນສັນຍາເຕືອນສຳລັບປະເທດໃຫຍ່ ແລະ ນ້ອຍທຸກປະເທດ ກ່ຽວກັບຄວາມສ່ຽງທີ່ມັກເກີດການຢຸດຊະງັກຂອງຕ່ອງໂສ້ການສະໜອງທົ່ວໂລກ. ປັດໄຈສຳຄັນໜຶ່ງທີ່ນຳໄປສູ່ການຢຸດຊະງັກຂອງຕ່ອງໂສ້ການສະໜອງທົ່ວໂລກແມ່ນ ລາຄາຄ່າຂົນສົ່ງທາງທະເລເພີ່ມຂຶ້ນຢ່າງກະທັນຫັນ. ການຂົນສົ່ງທາງທະເລກວມເອົາປະມານ 90% ຂອງການຂົນສົ່ງສິນຄ້າທົ່ວໂລກ. ຍ້ອນການແຜ່ລະບາດຂອງໂຄວິດ-19, ລາຄາຄ່າຂົນສົ່ງຕູ້ຄອນເທນເນີຈາກ 1.362 ໂດລາສະຫະລັດ (ໃນເດືອນພະຈິກ 2019) ເພີ່ມຂຶ້ນເປັນ 9.628 ໂດລາສະຫະລັດ (ໃນເດືອນກຸມພາ 2022). ເສັ້ນທາງການຂົນສົ່ງທາງທະເລທີ່ແພງທີ່ສຸດເຊັ່ນ ຈີນ/ອາຊີຕາເວັນອອກ ໄປຝັ່ງຕາເວັນອອກຂອງອາເມລິກາເໜືອ ເພີ່ມຂຶ້ນ 16.893 ໂດລາສະຫະລັດ; ຈີນ/ອາຊີຕາເວັນອອກ ໄປຝັ່ງຕາເວັນຕົກຂອງອາເມລິກາເໜືອ ເພີ່ມຂຶ້ນເປັນ 15.218 ໂດລາສະຫະລັດ(15). ລາຄາຄ່າຂົນສົ່ງສິນຄ້າທີ່ເພີ່ມຂຶ້ນ 10 ເທົ່ານັ້ນ ສົ່ງຜົນກະທົບຢ່າງແຮງຕໍ່ການເຄື່ອນໄຫວຂອງຕ່ອງໂສ້ການສະໜອງທົ່ວໂລກ. ຢ່າງໃດກໍຕາມ, ມາດຕະການປິດລ້ອມຂອງບັນດາປະເທດ ຈຶ່ງເຮັດໃຫ້ເກີດການຢຸດຊະງັກຂອງຕ່ອງໂສ້ການສະໜອງທົ່ວໂລກໂດຍສິ້ນເຊີງ. ຫຼາຍປະເທດໄດ້ໃຊ້ມາດຕະການປິດລ້ອມໃນລະດັບທີ່ແຕກຕ່າງກັນ ລວມເຖິງສູນກາງການຜະລິດທີ່ສຳຄັນຂອງໂລກສ່ວນໃຫຍ່ເຊັ່ນ ຈີນ, ອາເມລິກາ, ອິນເດຍ, ອິນໂດເນເຊຍ, ຫວຽດນາມ.
ຫຼັງການແຜ່ລະບາດຂອງໂຄວິດ-19, ໂດຍສະເພາະ ເມື່ອການປະທະກັນລະຫວ່າງລັດເຊຍ-ຢູເຄຣນເກີດຂຶ້ນ, ບັນດາປະເທດໃຫຍ່ກໍ່ແຕກແຍກ ແລະ ແຂ່ງຂັນກັນຢ່າງດຸເດືອກ ແລະ ໂລກກໍ່ໄດ້ຮັບຜົນກະທົບດ້ານລົບຫຼວງຫຼາຍຈາກບັນຫາເຫຼົ່ານີ້. ໃນລະດັບຊາດ, ຄວາມຄິດເຫັນຂອງສາທາລະນະຊົນ ໄດ້ເອົາໃຈໃສ່ເຖິງຄວາມເປັນອິດສະລະ ແລະ ຄວາມເປັນເຈົ້າຕົນເອງທາງດ້ານຍຸດທະສາດຫຼາຍຂຶ້ນ. ແນວຄວາມຄິດເຫຼົ່ານີ້ບໍ່ໃໝ່, ແຕ່ຈຸດໃໝ່ແມ່ນ ວິທີການຮັບປະກັນຄວາມເປັນອິດສະລະ ແລະຄວາມເປັນເຈົ້າຕົນເອງທາງດ້ານຍຸດທະສາດ. ໃນໂລກຍຸກໂລກາພິວັດ, ຄວາມເປັນເຈົ້າຕົນເອງສົມບູນໝາຍເຖິງການປິດປະຕູ, ການຜະລິດສິນຄ້າແລະບໍລິການທັງໝົດໃຫ້ຕົນເອງດ້ວຍຕົນເອງ ນັ້ນເປັນໄປບໍ່ໄດ້ ແລະ ບໍ່ຕ້ອງການສໍາລັບທຸປະເທດ, ນັບທັງອາເມລິກາ ເຊິ່ງເປັນປະເທດທີ່ມີກຳລັງແຮງສັງລວມແຫ່ງຊາດອັນດັບໜຶ່ງຂອງໂລກ ແລະ ມີທີ່ຕັ້ງພູມສາດ-ຍຸດທະສາດທີ່ພິເສດທີ່ສຸດ. ດັ່ງນັ້ນ,ປະເທດສ່ວນໃຫຍ່ຮັບຮອງຄວາມເປັນເຈົ້າຕົນເອງດ້ວຍສອງວິທີ: ການຜະລິດສິນຄ້າແລະບໍລິການທີ່ຈຳເປັນດ້ວຍຕົນເອງ; ພ້ອມກັນນັ້ນ, ສ້າງແລະຮັກສາຊ່ອງທາງການຈັດຫາສິນຄ້າແລະບໍລິການທີ່ຈຳເປັນຢ່າງຍືນຍົງ ຜ່ານເຄືອຂ່າຍພັນທະມິດ, ເພື່ອນມິດ ແລະ ຄູ່ຮ່ວມມື. ຍຸດທະສາດນີ້ໄດ້ນຳຄວາມສຳເລັດສູ່ຫຼາຍປະເທດ ໂດຍສະເພາະປະເທດຂະໜາດກາງແລະຂະໜາດນ້ອຍ ໃນສະຖານະການໂລກາພິວັດ ແລະ ການພັດທະນາລະດັບພາກພື້ນ ໂດຍສະເພາະ ຕັ້ງແຕ່ຫຼັງສົງຄາມເຢັນຈົນເຖິງກ່ອນການແຜ່ລະບາດຂອງໂຄວິດ-19. ການແຜ່ລະບາດຂອງໂຄວິດ-19 ແລະ ຜົນທີ່ຕາມມາຂອງການປະທະກັນລະຫວ່າງ ລັດເຊຍ - ຢູເຄຣນ ໄດ້ໃຫ້ເຫັນວ່າ ຖ້າຕ່ອງໂສ້ການສະໜອງຢຸດຊະງັກ ພັນທະມິດ, ເພື່ອນມິດ ຫຼືຄູ່ຮ່ວມມື ຈະບໍ່ສາມາດຊ່ວຍເຫຼືອປະເທດຕ່າງໆໃຫ້ສາມາດເປັນເຈົ້າຕົນເອງໄດ້, ແລະວ່າ ບັນດາປະເທດຈະຕ້ອງເປັນເຈົ້າຕົນເອງ ໃນສະພາບການທີ່ການຢຸດຊະງັກຂອງຕ່ອງໂສ້ການສະໜອງທົ່ວໂລກສາມາດເກີດຂຶ້ນໄດ້ທຸກເວລາ.
ໃນການເພິ່ງພາຕົນເອງເມື່ອປະເຊີນກັບການຢຸດຊະງັກໃນຕ່ອງໂສ້ການສະໜອງທົ່ວໂລກ, ປະເທດຕ່າງໆຈຳເປັນຕ້ອງສາມາດຮັບຮອງສິນຄ້າພື້ນຖານຂອງຕົນເອງເຊັ່ນ ສະບຽງອາຫານ, ພະລັງງານ, ຢາປົວພະຍາດ ແລະ ຜະລິດຕະພັນທີ່ຈຳເປັນດ້ານການປ້ອງກັນປະເທດ ແລະ ປ້ອງກັນຄວາມໝັ້ນຄົງ,… ດັ່ງນັ້ນ, ເຕັກໂນໂລຊີມີບົດບາດສຳຄັນທີ່ສຸດ. ໃນວັນທີ 23 ກັນຍາ 2022, ໃນການເປັນປະທານກອງປະຊຸມ “ການພັດທະນາຕະຫຼາດວິທະຍາສາດແລະເຕັກໂນໂລຊີ ຢ່າງຄົບຊຸດ, ມີປະສິດທິຜົນ, ທັນສະໄໝ ແລະ ເຊື່ອມໂຍງ” ທ່ານນາຍົກລັດຖະມົນຕີ ຟ້າມ ມິງ ຈິ້ງ ໄດ້ກ່າວເຖິງນະໂຍບາຍສົ່ງເສີມໃຫ້ວິສາຫະກິດນຳເຂົ້າເຕັກໂນໂລຊີຫຼັກໂດຍມີຈຸດປະສົງ “ເພື່ອຖອດລະຫັດ, ຮັບເອົາ ແລະເປັນເຈົ້າ, ເພື່ອຍູ້ແຮງການປ່ຽນແປງໃໝ່ເຕັກໂນໂລຊີຂອງວິສາຫະກິດ”(16). ການຕັດສິນໃຈທາງການເມືອງ ແລະ ການໃຊ້ຈ່າຍງົບປະມານຂອງລັດ ເພື່ອນຳເຂົ້າເຕັກໂນໂລຊີຂັ້ນສູງເປັນປັດໄຈທີ່ສຳຄັນທີ່ສຸດ ໃນການເປັນເຈົ້າຂອງແລະການຮຽນຮູ້ເຕັກໂນໂລຊີທີ່ຈຳເປັນ. ຢ່າງໃດກໍຕາມ, ການທີ່ຄູ່ຮ່ວມມືຈະຂາຍແລະຖ່າຍທອດເຕັກໂນໂລຊີໃຫ້ແກ່ປະເທດຫຼືບໍ່ນັ້ນ ຂຶ້ນຢູ່ກັບຫຼາຍປັດໄຈ ລວມທັງຄວາມໄວ້ວາງໃຈ. ເມື່ອທ່າອຽງການແຂ່ງຂັນ, ການປະເຊີນໜ້າລະຫວ່າງອາເມລິກາແລະພັນທະມິດໃນດ້ານໜຶ່ງ ກັບລັດເຊຍແລະຈີນໃນອີກດ້ານໜຶ່ງ ນັບມື້ນັບເພີ່ມຂຶ້ນ, ອາເມລິກາແລະພັນລະມິດຈຶ່ງຍົກລະດັບມາດຕະການທີ່ເຂັ້ມງວດຂຶ້ນ ເພື່ອຄວບຄຸມການສົ່ງອອກເຕັກໂນໂລຊີ”(17); ລັດເຊຍແລະຈີນກໍ່ມີການກະທຳທີ່ຄ້າຍຄືກັນ. ເພື່ອໃຫ້ສາມາດນຳເຂົ້າເຕັກໂນໂລຊີໄດ້, ບັນດາປະເທດຈຳເປັນຕ້ອງໄດ້ຮັບຄວາມໄວ້ວາງໃຈ (ໃນລະດັບສູງ) ຈາກຄູ່ຮ່ວມມືຂອງຕົນ. ໃນບັນດາປັດໄຈທີ່ສົ່ງຜົນຕໍ່ຄວາມໄວ້ວາງໃຈ, ປັດໄຈສຳຄັນແມ່ນຕ້ອງເຮັດໃຫ້ຄູ່ຮ່ວມມືເຊື່ອວ່າ ມີຄວາມທັບຊ້ອນທາງດ້ານຜົນປະໂຫຍດຍຸດທະສາດໄລຍະຍາວລະຫວ່າງສອງຝ່າຍ, ບໍ່ໃຊ້ເຕັກໂນໂລຊີຂອງຄູ່ຮ່ວມມືເພື່ອຕ້ານຄືນເຂົາ; ບໍ່ຖ່າຍໂອນເຕັກໂນໂລຊີໄປໃຫ້ຄູ່ຮ່ວມມືອື່ນໂດຍບໍ່ມີການຍິນຍອມເຫັນດີຂອງພວກເຂົາ; ໃນເວລາດຽວກັນ, ມີຄວາມສາມາດພຽງພໍເພື່ອຮັບປະກັນເຕັກໂນໂລຢີຂອງພວກເຂົາບໍ່ໄດ້ຖືກລັກ.
ທິດທາງສ້າງຄວາມໄວ້ວາງໃຈໃນສະຖານະການໃໝ່
ນັບແຕ່ດຳເນີນການປ່ຽນແປງໃໝ່ປະເທດ, ຫວຽດນາມໄດ້ຜັນຂະຫຍາຍແນວທາງການຕ່າງປະເທດແບບເປີດ, ຫຼາຍຮູບຫຼາຍແບບ, ຫຼາຍກ້ຳຫຼາຍຝ່າຍ ແລະ ເຊື່ອມໂຍງສາກົນ, ເປັນເພື່ອນ ເປັນຄູ່ຮ່ວມມືທີ່ໄວ້ວາງໃຈໄດ້ ຂອງປະຊາຄົມສາກົນ; ພ້ອມທັງ, ປະຕິບັດຫຼາຍມາດຕະການສ້າງຄວາມໄວ້ວາງໃຈກັບຄູ່ຮ່ວມມືຕ່າງໆ. ໂດຍສະເພາະ ຫວຽດນາມໄດ້: 1- ຄ່ອຍໆສ້າງແລະເພີ່ມລະດັບຜົນປະໂຫຍດເຊື່ອມໂຍງກັບຄູ່ຮ່ວມມືຕ່າງໆ, ໂດຍສະເພາະຄູ່ຮ່ວມມືໃຫຍ່ ແລະ ຄູ່ຮ່ວມມືທີ່ມີຄວາມສຳຄັນຕໍ່ຜົນປະໂຫຍດດ້ານຄວາມໝັ້ນຄົງ ແລະ ການພັດທະນາ; 2- ຄວາມໂປ່ງໃສຂອງນະໂຍບາຍ, ການວາງແຜນກຳນົດ ແລະ ການຜັນຂະຫຍາຍນະໂຍບາຍ, ໃນນັ້ນມີການປະກາດປື້ມປົກຂາວການປ້ອງກັນຊາດ, ປື້ມປົກຂຽວການທູດ, ຫຼັກການ “ສີ່ຂໍ້ບໍ່ເຮັດ” (ບໍ່ເຂົ້າຮ່ວມພັນລະມິດການທະຫານ, ບໍ່ເຊື່ອມໂຍງກັບປະເທດນີ້ເພື່ອຕໍ່ຕ້ານປະເທດອື່ນ, ບໍ່ອະນຸຍາດໃຫ້ຕ່າງປະເທດຕັ້ງຖານທັບ ຫຼືໃຊ້ດິນແດນຫວຽດນາມ ເພື່ອຕ້ານກັບປະເທດອື່ນ, ບໍ່ໃຊ້ກຳລັງ ຫຼືຂູ່ວ່າຈະໃຊ້ກຳລັງໃນການພົວພັນສາກົນ); 3- ເຂົ້າຮ່ວມໃນອົງການຈັດຕັ້ງສາກົນທີ່ສຳຄັນສ່ວນໃຫຍ່ ແລະ ປະຕິບັດຕາມຄຳໝັ້ນສັນຍາສາກົນຢ່າງເຄັ່ງຄັດ. ບັນດາມາດຕະການນີ້ໄດ້ປະກອບສ່ວນຢ່າງຕັ້ງໜ້າ ໃນການເຮັດໃຫ້ຄູ່ຮ່ວມມືໄວ້ວາງໃຈຫວຽດນາມຫຼາຍຂຶ້ນເລື້ອຍໆ. ໂດຍສະເພາະຫວຽດນາມມີການຮ່ວມມືທີ່ເລິກເຊິ່ງພໍສົມຄວນທາງດ້ານວິທະຍາສາດ-ເຕັກໂນໂລຊີກັບຄູ່ຮ່ວມມືຈຳນວນໜຶ່ງ, ພ້ອມທັງໄດ້ຮັບການ “ຖ່າຍທອດ” ແລະ ເປັນເຈົ້າຂອງເຕັກໂນໂລຊີການຜະລິດອາວຸດຈຳນວນໜຶ່ງ(18). ຢ່າງໃດກໍຕາມ, ເພື່ອໃຫ້ຄູ່ຮ່ວມມືຂາຍ ຫຼືຖ່າຍໂອນເຕັກໂນໂລຊີທີ່ຈຳເປັນ (ສູງ) ໃນສະຖານະການໂລກທີ່ຖືກແບ່ງແຍກ ແລະ ຄວາມສ່ຽງຂອງການຢຸດຊະງັກຂອງຕ່ອງໂສ້ການສະໜອງທົ່ວໂລກ, ຫວຽດນາມຈະຕ້ອງເຂົ້າເຖິງມາດຕະການສ້າງຄວາມໄວ້ວາງໃຈໃນລະດັບທີ່ຕ່າງກັນ. ຄຽງຄູ່ກັນການສືບຕໍ່ປະຕິບັດມາດຕະການສ້າງຄວາມໄວ້ວາງໃຈ ດ້ວຍຈິດໃຈເປັນເຈົ້າການແລະຕັ້ງໜ້າກວ່າອີກ, ຫວຽດນາມຍັງຈຳເປັນຕ້ອງ:
ທີໜຶ່ງ, ເລືອກຄູ່ຮ່ວມມືຈຳນວນໜຶ່ງທີ່ມີເຕັກໂນໂລຊີຊັ້ນນຳທີ່ຫວຽດນາມຕ້ອງການ ແລະ ສາມາດຂາຍຫຼືຖ່າຍທອດເຕັກໂນໂລຊີໃຫ້ຫວຽດນາມໄດ້; ສຸມໃສ່ການຕີລາຄາລະດັບຄວາມໄວ້ວາງໃຈຂອງຄູ່ຮ່ວມມືຕໍ່ຫວຽດນາມ; ກຳນົດແລະໃຊ້ມາດຕະການທີ່ຈຳເປັນຕ້ອງຜັນຂະຫຍາຍ ເພື່ອຫຼຸດປັດໄຈທີ່ໜ້າສົງໃສ ແລະ ເພີ່ມປັດໄຈທີ່ເຮັດໃຫ້ຄູ່ຮ່ວມມືໄວ້ວາງໃຈຫວຽດນາມໃນລະດັບສູງ. ໃນລະຫວ່າງຂະບວນການນີ້, ຫວຽດນາມຈຳເປັນຕ້ອງເລືອກຄູ່ຮ່ວມມືທີ່ມີທ່າແຮງຫຼາຍທີ່ສຸດ ແລະມີເຕັກໂນໂລຊີທີ່ທັນສະໄໝທີ່ສຸດ ທີ່ຫວຽດນາມຈຳເປັນຕ້ອງຊື້ ຫຼືຖ່າຍໂອນ ເພື່ອຮັບປະກັນຜະລິດຕະພັນທີ່ຈຳເປັນເມື່ອເກີດການຢຸດຊະງັກຂອງຕ່ອງໂສ້ການສະໜອງທົ່ວໂລກ.
ທີສອງ, ມີນະໂຍບາຍຊີ້ຂາດເພື່ອເພີ່ມລະດັບການເຊື່ອມໂຍງຜົນປະໂຫຍດຍຸດທະສາດກັບຄູ່ຮ່ວມມືຕ່າງໆ ໂດຍຜ່ານການຍົກລະດັບການພົວພັນ, ເພີ່ມທະວີການແລກປ່ຽນທີ່ແທ້ຈິງໃນລະດັບສູງ, ສ້າງການເຊື່ອມໂຍງຜົນປະໂຫຍດໄລຍະຍາວຢູ່ຫວຽດນາມທາງດ້ານເສດຖະກິດແລະການລົງທຶນ, ຜ່ານໂຄງການລົງທຶນຂະໜາດໃຫຍ່, ອາຍຸໂຄງການທີ່ຍາວນານ…; ພ້ອມກັນນັ້ນ, ເພີ່ມການລົງທຶນເຂົ້າໃນປະເທດຄູ່ຮ່ວມມື ເພື່ອໃຫ້ຄູ່ຮ່ວມມືເຫັນລະດັບຜົນປະໂຫຍດທີ່ເພີ່ມຂຶ້ນຈາກທັງສອງຝ່າຍໄດ້ຊັດເຈນ.
ທີສາມ, ສົ່ງເສີມການພົວພັນກັບຄູ່ຮ່ວມທີ່ໃກ້ຊິດ ແລະ ລວບລວມກອງກຳລັງຄູ່ຮ່ວມມື ເພື່ອເຂົ້າຮ່ວມແລະຊຸກຍູ້ໃນລະດັບພາກພື້ນແລະລະດັບໂລກ. ສິ່ງເຫຼົ່ານີ້ແມ່ນມາດຕະການທາງອອ້ມ, ແຕ່ມີຜົນກະທົບຫຼາຍເຖິງຄວາມໄວ້ວາງໃຈຂອງຄູ່ຮ່ວມມືຕໍ່ຫວຽດນາມ. ລະຫວ່າງຄູ່ຮ່ວມມື ແລະ ໃນລວມກຳລັງດັ່ງກ່າວ ພວກເຂົາແບ່ງປັນກົດແລະເກນຮ່ວມກັນ. ການມີສ່ວນຮ່ວມຂອງຫວຽດນາມ ແລະ ການປະຕິບັດຕາມຄຳໝັ້ນສັນຍາກັບຄູ່ຮ່ວມມືຢ່າງເຂັ້ມງວດ ແລະ “ກົດຂອງເກມ” ທົ່ວໄປຈະປະກອບສ່ວນສຳຄັນໃນການເພີ່ມຄວາມໄວ້ວາງໃຈຂອງຄູ່ຮວ່ມມືຕໍ່ຫວຽດນາມ.
ທີສີ່, ເພີ່ມທະວີຄວາມສາມາດຂອງຫວຽດນາມ. ກຳລັງແຮງສັງລວມຂອງຫວຽດນາມ ນັບມື້ນັບເພີ່ມຂຶ້ນ, ຄູ່ຮ່ວມມືຕ່າງໆຈະໃຫ້ຄວາມສຳຄັນກັບຜົນປະໂຫຍດຂອງຄູ່ຮ່ວມມືໃນຫວຽດນາມ. ມີພຽງຄວາມສາມາດບົ່ມຊ້ອນເທົ່ານັ້ນທີ່ສາມາດສ້າງຄວາມທັບຊ້ອນ ເຊື່ອມໂຍງຜົນປະໂຫຍດໄລຍະຍາວ ແລະ ປະຕິບັດຕາມຄຳໝັ້ນສັນຍາຢ່າງເຂັ້ມງວດ. ດັ່ງນັ້ນ, ເມື່ອຫວຽດນາມມີຄວາມສາມາບົ່ມຊ້ອນທີ່ແຂງແຮງ ຄູ່ຮ່ວມມືຈະເຊື່ອໝັ້ນວ່າຫວຽດນາມສາມາດຮັບປະກັນເຕັກໂນໂລຊີທີ່ບໍ່ຖືກຂີ້ລັກ; ສາມາດໃຊ້ເຕັກໂນໂລຊີທີ່ຄູ່ຮ່ວມມືຈະຂາຍຫຼືຖ່າຍໂອມາໃຫ້ຫວຽດນາມໄດ້ຢ່າງດິແລະເພື່ອຈຸດປະສົງທີ່ຖືກຕ້ອງ.
ຄວາມໄວ້ວາງໃຈໃນການພົວພັນສາກົນແມ່ນແນວຄວາມຄິດທີ່ຄາດເດົາໄດ້ບໍ່ງ່າຍ, ແຕ່ມີຄວາມສຳຄັນທີ່ສຸດ, ຍ້ອນວ່າຖ້າບໍ່ມີຄວາມໄວ້ວາງໃຈກໍ່ຈະເກີດການຮ່ວມມືໄດ້ຍາກ. ມີຫຼາຍປັດໄຈທີ່ກະທົບເຖິງຄວາມໄວ້ວາງໃຈ (ແລະຄວາມສົງໃສ), ແຕ່ສິ່ງທີ່ສຳຄັນທີ່ສຸດແມ່ນລະດັບຂອງຜົນປະໂຫຍດທີ່ທັບຊ້ອນກັນ. ເມື່ອລະດັບຜົນປະໂຫຍດທັບຊ້ອນມີຂະໜາດພຽງພໍ ແລະ ເລິກເຊິ່ງພຽງພໍ ເຖິງວ່າຈະມີບັນຫາທີ່ກໍ່ໃຫ້ເກີດຂໍ້ສົງໃສກັນແຕ່ປະເທດຕ່າງໆກໍ່ຍັງມີຄວາມໄວ້ວາງໃຈເຊິ່ງກັນແລະກັນ ແລະ ໃຫ້ການຮ່ວມມືເຊິ່ງກັນແລະກັນ. ໂດຍສະເພາະ, ເມື່ອລະດັບຂອງການທັບຊ້ອນກັນໃນຜົນປະໂຫຍດຍຸດທະສາດທີ່ໃຫຍ່ພຽງພໍ, ທັງສອງຝ່າຍຈະສາມສາດດຳເນີນການຊື້ຂາຍ ແລະ ຖ່າຍໂອນເຕັກໂນໂລຊີຂັ້ນສູງ ແລະ ເຕັກໂນໂລຊີແບບໃຊ້ສອງທາງໄດ້ ເຊິ່ງເປັນປັດໄຈຈຳເປັນເພື່ອຮັບປະກັນຄວາມເປັນເຈົ້າຕົນເອງໃນສະພາບການທີ່ຕ້ອງປະເຊີນກັບຄວາມສ່ຽງຂອງການຢຸດຊະງັກຂອງຕ່ອງໂສ້ການສະໜອງທົ່ງໂລກ. ໃນລະດັບທີ່ແຕກຕ່າງກັນ, ມາຮອດປະຈຸບັນ, ບັນດາຄູ່ຮ່ວມມືໃຫ້ຄວາມໄວ້ວາງໃຈໃນຫວຽດນາມ. ແຕ່, ບັນດາຄູ່ຮ່ວມມືທີ່ເປັນເຈົ້າຂອງເຕັກໂນໂລຊີຊັ້ນນຳຂອງໂລກໄວ້ວາງໃຈຫວຽດນາມຫຼາຍພໍທີ່ຈະດຳເນີນການຈັດຊື້ຂາຍ ແລະ ຖ່າຍທອດເຕັກໂນໂລຊີຫຼືບໍ່ນັ້ນ ຍັງເປັນຄໍາຖາມທີ່ຍາກທີ່ຈະຕອບໄດ້ຢ່າງພໍໃຈ. ດັ່ງນັ້ນ, ເພື່ອເພີ່ມທະວີຄວາມໄວ້ວາງໃຈກັບບັນດາຄູ່ຮ່ວມມືດັ່ງກ່າວ, ຫວຽດນາມຈຳເປັນຕ້ອງສືບຕໍ່ປະຕິບັດມາດຕະການສ້າງຄວາມໄວ້ວາງໃຈ, ແຕ່ໃນລະດັບໃໝ່ ທີ່ເລືອກສັນແລະເດັດຂາດກວ່າອີກ.
--------------------------
(1) ເບິ່ງ: ຫວູ ເລ ຖາຍ ຮວ່າງ: “ຄວາມໄວ້ວາງໃຈ ແລະ “ການພົວພັນທີ່ໄວ້ວາງໃຈເຊິ່ງກັນແລະກັນ” ໃນການພົວພັນສາກົນ”, ວາລະສານຄົ້ນຄວ້າສາກົນ, ສະບັບທີ 75, ເດືອນທັນວາ 2008, ໜ້າ 96-103.
(2) ເບິ່ງ: ດັ້ງ ດິ່ງ ກວູ໋ຍ - ຫງວຽນ ຫວູ ຕູ່ງ: “ຄວາມໄວ້ວາງໃຈໃນການພົວພັນສາກົນ ແລະ ທິດທາງຍຸດທະສາດກ່ຽວກັບການກໍ່ສ້າງຄວາມໄວ້ວາງໃຈຂອງຫວຽດນາມ”, ວາລະສານຄົ້ນຄວ້າສາກົນ, ສະບັບທີ 76, ເດືອນມີນາ 2009, ໜ້າ 105-122.
(3) ພົດຈະນານຸກົມພາສາຫວຽດນາມ, ສພຈ. ພົດຈະນານຸກົມສາຣານຸກົມ, ຮ່າໂນ້ຍ, 2012
(4) ພົດຈະນານຸກົມປັດຊະຍາ, ສພຈ. ວັດທະນະທຳ ຂໍ້ມູນຂ່າວສານ, ຮ່າໂນ້ຍ, 2002.
(5) Cambridge International Dictionary of English, Cambridge University Press, 1995
(6) ເບິ່ງ: David A. Baldwin: “The Concept of Security” (ແປໂດຍຫຍໍ້: ຄວາມສຳນຶກກ່ຽວກັບຄວາມສະຫງົບ), Review of International Studies, Vol. 23, 1997, ໜ້າ 5-26
(7) ເບິ່ງ: ຫວູ ເລ ຖາຍ ຮວ່າງ: “ຄວາມໄວ້ວາງໃຈ ແລະ “ການພົວພັນທີ່ໄວ້ວາງໃຈເຊິ່ງກັນແລະກັນ” ໃນການພົວພັນສາກົນ” ເອກະສານທີໄດ້ແນະນຳ. ດັ້ງ ດິ່ງ ກວູ໋ຍ - ຫງວຽນ ຫວູ ຕູ່ງ: “ຄວາມໄວ້ວາງໃຈໃນການພົວພັນສາກົນ ແລະ ທິດທາງຍຸດທະສາດກ່ຽວກັບການກໍ່ສ້າງຄວາມໄວ້ວາງໃຈຂອງຫວຽດນາມ” ເອກະສານທີ່ໄດ້ແນະນຳ.
(8) ເບິ່ງ: Aaron M. Hoffman: “A Conceptualization of Trust in International Relations” (ແປໂດຍຫຍໍ້: ຄວາມສຳນຶກກ່ຽວກັບຄວາມໄວ້ວາງໃຈ ໃນການພົວພັນສາກົນ), European Journal of International Relations, Vol. 8, No. 3 (2002), ໜ້າ 384-393
(9), (10) ເບິ່ງ: ຫວູ ເລ ຖາຍ ຮວ່າງ: “ຄວາມໄວ້ວາງໃຈ ແລະ “ການພົວພັນທີ່ໄວ້ວາງໃຈເຊິ່ງກັນແລະກັນ” ໃນການພົວພັນສາກົນ” ເອກະສານທີໄດ້ແນະນຳ.
(11) ເບິ່ງ: Holly Ellyatt: “Is the US - UK ‘special relationship’ still special?” (ແປໂດຍຫຍໍ້: “ການພົວພັນພິເສດ” ອາເມລິລິກາ - ອັງກິດ ຍັງພິເສດ? CNBC, ວັນທີ 12-7-2018, https://www.cnbc.com/2018/07/11/is-the-us-uk-special-relationship-still-special.html
(12) ເບິ່ງ: ດັ້ງ ດິ່ງ ກວູ໋ຍ - ຫງວຽນ ຫວູ ຕູ່ງ: “ຄວາມໄວ້ວາງໃຈໃນການພົວພັນສາກົນ ແລະ ທິດທາງຍຸດທະສາດກ່ຽວກັບການກໍ່ສ້າງຄວາມໄວ້ວາງໃຈຂອງຫວຽດນາມ” ເອກະສານທີ່ໄດ້ແນະນຳ.
(13) ເບິ່ງ: ຫວູ ຄວານ: “ຍຸກສະໄໝໃໝ່ກຳລັງຄ່ອຍໆກໍ່ຕົວຂຶ້ນ”, ວາລະສານກອມມູນິດ, ສະບັບທີ 1.001, ເດືອນພະຈິກ 2022, ໜ້າ 95-103.
(14) ເບິ່ງ: “Number of international sanctions imposed worldwide as of January 12, 2023, by target country” (ແປໂດຍຫຍໍ້: ຈຳນວນການຂວ້ຳບາດລະຫວ່າງປະເທດທີ່ບັງຄັບໃຊ້ທົ່ວໂລກ ເຖິງວັນທີ 12 ມັງກອນ 2023, ແຍກຕາມປະເທດເປົ້າໝາຍ), Statista Research Department, ວັນທີ 17 ມັງກອນ 2023, https://www.statista.com/statistics/1294726/number-of-global-sanctions-by-target-country/
(15) ເບິ່ງ: Federico Suárez Ricaurte: “Understanding Supply Chain Disruptions During the COVID-19 Pandemic” (ແປໂດຍຫຍໍ້: ຄວາມເຂົ້າໃຈກ່ຽວກັບການຢຸດຊະງັກຂອງຕ່ອງໂສ້ການສະໜອງທົ່ວໂລກ ໃນໄລຍະການແຜ່ລະບາດຂອງໂຄວິດ-19), McGill Business Law Platform, ວັນທີ 22 ກຸມພາ 2022, https://www.mcgill.ca/business-law/article/understanding-supply-chain-disruptions-during-covid-19-pandemic
(16) ເບິ່ງ: ວ້ຽດ ຕວັ໋ນ: “ນາຍົກລັດຖະມົນຕີ: “ຈະມີນະໂຍບາຍສົ່ງເສີມວິສາຫະກິດນຳເຂົ້າເຕັກໂນໂລຊີຫຼັກ”, ຂ່າວສານອອນໄລ Vnexpress, ວັນທີ 23 ກັນຍາ 2022, https://vnexpress.net/thu-tuong-se-co-chinh-sach-khuyen-khich-doanh-nghiep-nhap-cong-nghe-loi-4515111.html
(17) ເບິ່ງ: Gregory C. Allen - Emily Benson - William Alan Reinsch: “Improved Export Controls Enforcement Technology Needed for U.S. National Security” (ແປໂດຍຫຍໍ້: ປັບປຸງເທັກໂນໂລຍີບັງຄັບໃຊ້ການຄວບຄຸມການສົ່ງອອກທີ່ຈຳເປັນສໍາລັບຄວາມໝັ້ນຄົງແຫ່ງຊາດຂອງສະຫະລັດອາເມລິກາ), Center for Strategic and International Studies (CSIS), ວັນທີ 30 ພະຈິກ 2022, https://www.csis.org/analysis/improved-export-controls-enforcement-technology-needed-us-national-security
(18) ເບິ່ງ: ເຊິນ ຮ່າ: “ຫວຽດນາມເປັນເຈົ້າເຕັກໂນໂລຊີຜະລິດອາວຸດຫຼາຍຢ່າງ”, ຂ່າວສານອອນໄລ Vnexpress, ວັນທີ 9 ທັນວາ 2022, https://vnexpress.net/viet-nam-lam-chu-nhieu-cong-nghe-san-xuat-vu-khi-4546205.html
- ບົດນີ້ໄດ້ລົງພິມໃນວາລະສານກອມມູນິດ ສະບັບທີ 1012 (ເດືອນເມສາ 2023)
