ວ.ກ.ອອນໄລ - ວັມທີ 12 ພະຈິກ 2013 ສະມັດຊາໃຫຍ່ສະຫະປະຊາຊາດຄັ້ງທີ່ 68 ໄດ້ດຳເນີນການລົງຄະແນນສຽງ ເລືອກຕັ້ງຫວຽດນາມເປັນສະມາຊິກຂອງ ຄະນະມົນຕີສິດທິມະນຸດ ສະໄໝປີ 2014 – 2016, ດ້ວຍຄະແນນສຽງເຫັນດີ 184 ຄະແນນ ໃນຈຳນວນ 192 ຄະແນນ, ໂດຍບໍ່ຫົວຂາຕໍ່ການຄັດຄ້ານຕ້ານຢັນ ການກີດຂວາງທຳລາຍ ຂອງບັນດາອິດທິປະຕິການທີ່ເປັນສັດຕູຂອງຫວຽດນາມ. ນັ້ນແມ່ການຢັ້ັ້ັ້ັ້ັ້ງຢືນຜົນງານ ແລະ ອິດທິພົນຂອງຫວຽດນາມ ໃນການຮັບປະກັນສິດທິມະນຸດຢູ່ປະເທດຕົນ, ພ້ອມກັນນັ້ນ ກໍ່ໄດ້ມີການປະກອບສ່ວນເຂົ້າໃນການຕໍ່ສູ້ເພື່ອສິດທິມະນຸດ ໃນໂລກ.
ບັນດາປະເທດອວຍພອນຜູ້ຕາງໜ້າຫວຽດນາມ ພາຍຫຼັງທີ່ໄດ້ຖືກເລືອກຕັ້ງເປັນສະມາຊິກຂອງ ຄະນະມົນຕີສິດທິມະນຸດ ແຫ່ງສະຫະປະຊາຊາດ. ພາບ: TTXVN
ໃນຂະບວນວິວັດແຫ່ງການເຊື່ອມໂຍງເຂົ້າກັບສາກົນ, ຫຼາຍປະເທດໃນໂລກ ແລະ ພາກພື້ນອາຊີອາຄະເນເຄີຍຖືກກຳລັງກົດໜີບຫຼາຍ ກ່ຽວກັບບັນຫາສິດທິມະນຸດ, ເຊັ່ນ ຈີນ ສິງຄະໂປ ມາເລເຊຍ ອິນໂດເນເຊຍ ມີອານມ້າ,..., ແຕ່ດ້ວຍຫຼາຍມາດຕະການ ບັນດາປະເທດເຫຼົ່ານີ້ຄ່ອຍໆຜ່ານຜ່າກຳລັງກົດໜີບໄດ້ເປັນລຳດັບ, ພາໃຫ້ບັນດາປະເທດທີ່ເຄີຍຕຳໜິຕິຕຽນເຂົາຄືອາເມລິກາ ແລະ ສະຫະພາບເອີຣົບ (EU) ກໍ່ຕ້ອງປະນີປະນອມ, ຫລຸດຜ່ອນກຳລັງກົດໜີບຕໍ່ເຂົາ. ບົດຮຽນປະສົບການຂອງເຂົາມີດັ່ງນີ້: ເຂົ້າຮ່ວມເປັນແຕ່ລະກ້າວໃນບັນດາສັນຍາສາກົນ ແລະ ພາກພື້ນ ກໍ່ຄືເຂົ້າຮ່ວມເວທີປາໄສສາກົນກ່ຽວກັບສິດທິມະນຸດ; ປັບປຸງລັດຖະທຳມະນູນ ກົດໝາຍ, ໃຫ້ຄຳໝັ້ນສັນຍາປົກປ້ອງ ແລະ ຊຸກຍູ້ສິດທິມະນຸດ, ພ້ອມກັນນັ້ນກໍ່ປົວແປງສະພາບສິດທິມະນຸດໃນປະເທດໃຫ້ດີຂຶ້ນ; ທັງສົນທະນາ ທັງຕໍ່ສູ້ກັບກຳລັງກົດໜີບຈາກພາຍນອກ; ຂະຫຍາຍເສດຖະກິດຕະຫຼາດ ເປີດປະຕູໃຫ້ແກ່ການລົງທຶນຈາກພາຍນອກ, ສ້າງເປັນຈຸດທີ່ມາທີ່ມີຜົນດີໃຫ້ແກ່ບັນດາຄູ່ຮ່ວມໃນທົ່ວໂລກ.
ນັບແຕ່ເມື່ອປະຕິບັດການປ່ຽນແປງໃໝ່, ປະເທດຫວຽດນາມໄດ້ຮັບຜົນສຳເລັດຫຼາຍຢ່າງໃນການພັດທະນາຢ່າງຮອບດ້ານ, ນັບແຕ່ການເມືອງຈົນເຖິງເສດຖະກິດ ສັງຄົມ ວັດທະນະທຳ. ພິເສດແມ່ນ ນັບແຕ່ກອງປະຊຸມໃຫຍ່ຄັ້ງທີ VIII ຂອງພັກ (ປີ 1996) ເປັນຕົ້ນມາ, ປະຕິບັດແຜນນະໂຍບາຍ “ຕັ້ງໜ້າ ເປັນເຈົ້າການເຊື່ອມໂຍງເຂົ້າກັບສາກົນ”, ປະເທດເຮົາຍິ່ງມີບາດກ້າວເດີນຢ່າງໄວໃນການປົວແປງສິດທິມະນຸດໃຫ້ດີຂຶ້ນ.
ດ້ວຍແຜນນະໂຍບາຍປ່ຽນແປງໃໝ່ທີ່ຖືກຕ້ອງ, ເປັນຕົ້ນແມ່ນໃນການພັດທະນາເສດຖະກິດ ແກ້ໄຂບັນດາບັນຫາສັງຄົມ, ປະເທດໄດ້ມີບາດກ້າວຂະຫຍາຍຕົວພໍຄວນໃນການປົວແປງເງື່ອນໄຂດຳລົງຊີວິດ ແລະ ຍົກສູງລະດັບຊີວິດການເປັນຢູ່ຂອງປະຊາຊົນ. ດ້ວຍກຳລັງແຮງພາຍໃນ ແລະ ການຊ່ວຍເຫຼືອ ການຮ່ວມມືກັບສະຫະປະຊາຊາດ ແລະ ບັນດາອົງການນອກລັດຖະບານໃນໂລກ, ຫວຽດນາມໄດ້ມີບາດກ້າວໜ້າຢ່າງໄວວາໃນການລົບລ້າງຄວາມອຶດຫີວ ຫລຸດຜ່ອນຄວາມທຸກຍາກ, ກາຍເປັນປະເທດແບບຢ່າງໃນດ້ານນີ້ ເຊິ່ງບັນດາປະເທດໃນໂລກໄດ້ຍອມຮັບ. ພາຍຫຼັງ 20 ປີ, ອັດຕາສ່ວນຜູ້ທຸກຍາກໄດ້ຫລຸດລົງ ຈາກຫຼາຍກວ່າ 60% ລົງຕ່ຳກວ່າ 10%; ຍົກລະດັບລາຍຮັບສະເລ່ຍຂຶ້ນເປັນປະມານ 1.540 USD/ຄົນ ໃນປີ 2012 ແລະ ເຂົ້າໃນລະດັບບັນດາປະເທດທີ່ມີລາຍຮັບປານກາງ. ບັນຫາສະຫວັດດີການສັງຄົມ, ຮັບປະກັນການເບິ່ງແຍງດູແລສຸຂະພາບ, ການສຶກສາ,... ໄດ້ຮັບການປົວແປງດີພໍຄວນ.
ເປັນເຈົ້າການເຊື່ອມໂຍງເຂົ້າກັບສາກົນຢ່າງຕັ້ງໜ້າ, ປະເທດເຮົາໄດ້ປະຕິບັດການປ່ຽນແປງໃໝ່ ປັບປຸງບູລະນະລະບອບລະບຽບການເມືອງ, ລະບົບກົດໝາຍ. ເປັນພິເສດ, ໃນລະບົບກົດໝາຍ, ໄດ້ປັບປຸງກົດໝາຍວ່າດ້ວຍການລົງທຶນ, ກົດໝາຍວ່າດ້ວຍບໍລິສັດ, ບັນດາຂໍ້ກຳນົດກົດໝາຍກ່ຽວກັບການອອກນອກປະເທດ, ກ່ຽວກັບສັນຊາດ, ກ່ຽວກັບການຮັບລູກລ້ຽງ ຕາມຈິດໃຈເປີດໂປງ ລຸລ່ວງ; ປະກາດໃຊ້ກົດດຳລັດວ່າດ້ວຍຄວາມເຊື່ອຖື ສາສະໜາ, ກົດໝາຍວ່າດ້ວຍສື່ສິ່ງພິມ, ກົດໝາຍວ່າດ້ວຍການພິມຈຳໜ່າຍ,... ດັ່ງນັ້ນ, ໃນພາກຕົວຈິງ, ບັນດາສິດພົນລະເຮືອນ, ການເມືອງຂອງປະຊາຊົນ, ກວມທັງສິດເສລີພາບໃນການເຊື່ອຖື ສາສະໜາ, ສິດເສລີພາບໃນການໄປມາ, ສິດເຂົ້າຮ່ວມໃນຊີວິດການເມືອງ, ສິດຂອງຄົນຊົນເຜົ່າສ່ວນນ້ອຍ, ຂອງກຸ່ມຄົນດ້ອຍຄວາມສາມາດໃນສັງຄົມ,... ໄດ້ຮັບການຮັບຮູ້ ເຄົາລົບນັບຖື ແລະ ໄດ້ຮັບປະກັນເປັນຢ່າງດີ. ຜົນສຳເລັດເຫຼົ່ານັ້ນໄດ້ຮັບການຮັບຮູ້ ຕີລາຄາສູງຂອງປະຊາຊົນພາຍໃນປະເທດ ແລະ ປະຊາຊົນໂລກ.
ກ້າວເຂົ້າສູ່ສະໄໝແຫ່ງການເຊື່ອມໂຍງເຂົ້າກັບສາກົນຢ່າງກວ້າງຂວາງເລິກເຊິ່ງ, ດ້ານໜຶ່ງ ພວກເຮົາຕ້ອງເຫັນແຈ້ງບັນດາຜົນສຳເລັດ ແລະ ສິ່ງຄົງຄ້າງຈຳກັດ ໃນການເຄົາລົບນັບຖື ແລະ ຮັບປະກັນສິດທິມະນຸດ; ດ້ານອື່ນ ຕ້ອງເຮັດໃຫ້ໂລກເຂົ້າໃຈແຈ້ງບັນດາຜົນສຳເລັດທີ່ຫວຽດນາມບັນລຸໄດ້ໃນຂົງເຂດນີ້, ພ້ອມກັນນັ້ນກໍ່ຕໍ່ສູ້ຕ້ານການບິດເບືອນ ໃສ່ຮ້າຍປ້າຍສີຂອງບັນດາອິດທິກຳລັງສັດຕູຢູ່ໃນ ແລະ ຕ່າງປະເທດ.
ພວກເຮົາກໍ່ຕ້ອງເຫັນແຈ້ງບັນດາຄວາມສະດວກດີ ແລະ ຄວາມຫຍຸ້ງຍາກ ສິ່ງທ້າທາຍ ບົນເສັ້ນທາງແຫ່ງການພັດທະນາກວ່າອີກສິດທິມະນຸດຂອງປະເທດ. ຄວາມສະດວກທີ່ຈະແຈ້ງທີ່ສຸດແມ່ນການພັດທະນາຄວາມຮູ້ທິດສະດີຂອງພັກເຮົາ, ຄວາມຮັບຮູ້ຂອງບັນດາຊັ້ນຄົນປະຊາຊົນກ່ຽວກັບຄວາມສຳຄັນ ຄວາມໝາຍຂອງບັນຫາສິດທິມະນຸດ ທີ່ໄດ້ຍົກຂຶ້ນຢ່າງຈະແຈ້ງ. ບັນດາລະບຽບລະບອບກົດໝາຍຂອງລັດອຳນາດກົດໝາຍ ກໍ່ໄດ້ເປັນຮູບເປັນຮ່າງຂຶ້ນແລ້ວ ແລະ ນັບນື້ນັບບໍລິບູນ, ອັນໄດ້ສ້າງເປັນກອບນິຕິກຳເພື່ອຮັບປະກັນບັນດາສິດທິມະນຸດໃນພາກຕົວຈິງ. ລະບຽບກົດໝາຍເສດຖະກິດຕະຫຼາດໄດ້ເປັນຮູບເປັນຮ່າງແລ້ວ ແລະ ໄດ້ປັບປຸງບູລະນະເປັນແຕ່ລະກ້າວ, ອັນໄດ້ສ້າງເງື່ອນໄຂເພື່ອຮັບປະກັນສິດເສລີພາບໃນການກຳມະສິດ ແລະ ທຸລະກິດຂອງບຸກຄົນ. ເງື່ອນໄຂເຂົ້າເຖິງບັນດາແຫຼ່ງຂ່າວສານຂອງປະຊາຊົນກໍ່ນັບມື້ນັບສະດວກດີ. ຫວຽດນາມຖືກຈັດເຂົ້າໃນອັນດັບທີສອງຢູ່ອາຊີກ່ຽວກັບການເຕີບໂຕດ້ານໂທລະຄົມມະນາຄົມ ແລະ ຈຳນວນຄົນໃຊ້ອິນເທີແນັດ.
ຄວາມສະດວກດີຍັງຢູ່ທີ່ທ່າທີ່ຄວາມຮູ້ ເຈດຕະນາດີ ແລະ ບັນດາການພົວພັນຕົວຈິງທີ່ໄດ້ສ້າງຂຶ້ນມາເປັນເວລາຍາວນານ ລະຫວ່າງບັນດາອົງການຈັດຕັ້ງສາກົນ ກັບລັດຖະບານຫວຽດນາມ ແລະ ອຳນາດການປົດຄອງທ້ອງຖິ່ນຂັ້ນຕ່າງໆ ໃນການຊ່ວຍໜູນດ້ານລະບຽບກົດໝາຍ, ບົດຮຽນປະສົບການ, ການເງິນເພື່ອພັດທະນາເສດຖະກິດ, ລົບລ້າງຄວາມອຶດຫີວ ຫລຸດຜ່ອນຄວາມທຸກຍາກ, ເປີດກວ້າງປະຊາທິປະໄຕຢູ່ປະເທດເຮົາ (ສະເພາະທະນາຄານໂລກ ໃນເວລາ 20 ປີທີ່ຜ່ານມາໄດ້ຊ່ວຍໜູນຫວຽດນາມ 17 ຕື້ໂດລາສະຫະລັດເພື່ອປະຕິບັດບັນດາໂຄງການພັດທະນາເສດຖະກິດ ສັງຄົມ, ລົບລ້າງຄວາມອຶດຫີວ ຫລຸດຜ່ອນຄວາມທຸກຍາກ,...).
ແຕ່ກໍ່ຍັງມີຄວາມຫຍຸ້ງຍາກ ແລະ ສິ່ງທ້າທາຍຫຼາຍປະການ, ເຊັ່ນ ຄວາມຮັບຮູ້ກ່ຽວກັບສິດທິມະນຸດຂອງບາງອົງການອຳນາດການປົກຄອງ ແຕ່ສູນກາງລົງຮອດທ້ອງຖິ່ນ ແລະ ຂອງປະຊາຊົນ ຍັງບໍ່ເທົ່າທັນກັບຄວາມກ້າວໜ້າຂອງສິດທິມະນຸດ; ລະດັບການປັບປຸງບູລະນະລະບຽບກົດໝາຍຍັງຖືກຈຳກັດ; ຍັງມີຫຼາຍຂໍ້ມາດຕາດ້ານນິຕິກຳຕ້ອງຄົ້ນຄວ້າ ແລະ ກຳນົດໃຫ້ຈະແຈ້ງກວ່າອີກ; ລະດັບການຂະຫຍາຍຕົວດ້ານເສດຖະກິດ - ສັງຄົມຍັງມີຂໍ້ຈຳກັດຫຼາຍຢ່າງ, ໃນນັ້ນ ມີບາງນະໂຍບາຍການພັດທະນາຍັງບໍ່ທັນສົມເຫດສົມຜົນ, ລະດັບການຄຸ້ມຄອງຍັງອ່ອນ, ເປັນຜົນສະທ້ອນເຖິງຄວາມໝັ້ນທ່ຽງແລະການເຕີບໂຕ ຂອງເສດຖະກິດ ແລະ ການປົວແປງສະຫວັດດີການສັງຄົມ, ຊີວິດການເປັນຢູ່ຂອງປະຊາຊົນຢູ່ຊົນນະບົດ ແລະ ຢູ່ເຂດພູຜາຍັງມີຄວາມຫຍຸ້ງຍາກຫຼາຍ… ສິ່ງທັງໝົດເຫຼົ່ານີ້ບໍ່ອາດຈະແກ້ໄຂຜ່ານຜ່າໃນເດືອນໜຶ່ງປີດຽວໄດ້ ຫາກບາງທີຕ້ອງໄດ້ແກ້ໄຂໃນເວລາເປັນທົດສະວັດ. ຫວຽດນາມແມ່ນປະເທດທີ່ຫາກໍ່ກ້າວເຂົ້າສູ່ລະດັບຂອງປະເທດທີ່ມີລາຍຮັບປານກາງ ແລະ ກໍ່ເປັນປະເທດທີ່ມີຄົນພິການຫຼາຍພໍຄວນ (ກວມປະມານ 6% ຂອງຈຳນວນພົນລະເມືອງ), ໃນນັ້ນສ່ວນຫຼາຍແມ່ນຍ້ອນສົງຄາມ (ລູກແຕກ, ໝາກມີ່ນ ແລະ ທາດພິດເຄມີ). ຍ້ອນແນວນັ້ນ, ເຖິງວ່າໄດ້ປົວແປງຫຼາຍກໍ່ຕາມ ແຕ່ດັດຊະນີການພັດທະນາມະນຸດຂອງຫວຽດນາມກໍ່ຍັງຢູ່ໃນລະດັບປານກາງຂອງໂລກ.
ຄວາມຫຍຸ້ງຍາກກໍ່ຍັງເລີ່ມຈາກເຈດຕະນາຮ້າຍຂອງບາງອິດທິກຳລັງ. ແຕ່ລະປີ, ກະຊວງການຕ່າງປະເທດອາເມລິກາ ເຄີຍປະກາດລາຍງານສິດທິມະນຸດຢູ່ບັນດາປະເທດໃນໂລກ, ໃນນັ້ນມີຫວຽດນາມ, ດ້ວຍເຈດຕະນາບໍ່ດີ ແລະ ບິດເບືອນຄວາມຈິງ. ປີ 2012, ກຳມາທິການຕ່າງປະເທດຂອງສະພາຕ່ຳອາເມລິກາໄດ້ຮັບຮອງກົດໝາຍສະບັບທີ 1869 ວ່າດ້ວຍສິດທິມະນຸດຢູ່ຫວຽດນາມ ເຊິ່ງໃນນັ້ນມີຂ່າວ ແລະ ການສັງເກດຕີລາຄາທີ່ຜິດເຂວ, ຊ້ຳບໍ່ໜຳຍັງໄດ້ບິດເບືອນຕໍ່ຄະດີ ກໍລະນີ ຫຼືເຫດການທີ່ເກີດຂຶ້ນ, ຕົວຢ່າງເຊັ່ນ ເວົ້າໂພດຜິດຄວາມຈິງ, ບິດເບືອນບັນດາຄະດີອາຍາທຳມະດາ ວ່າເປັນການປາບປາມສາສະໜາ, ປາບປາມເສລີພາບດ້ານສື່ສິ່ງພິມ ເສລີພາບດ້ານປາກເວົ້າ... ສິ່ງດັ່ງກ່າວໄດ້ກໍ່ຄວາມຫຍຸ້ງຍາກໂດຍທາງອ້ອມ ໃຫ້ແກ່ອຳນາດການປົກຄອງທ້ອງຖິ່ນ, ເປັນຕົ້ນແມ່ນຢູ່ເຂດທີ່ມີຄົນຊົນເຜົ່າສ່ວນນ້ອຍດຳລົງຊີວິດ, ແລະ ເປັນຜົນສະທ້ອນໂດຍກົງເຖິງຊີວິດຢູ່ເຢັນເປັນສຸກຂອງປະຊາຊົນຢູ່ທ້ອງຖິ່ນນີ້, ເປັນການປ້າຍສີຮູບພາບຂອງຫວຽດນາມໃນສາຍຕາຂອງເພື່ອນມິດສາກົນ.
ໃນພາກຕົວຈິງ, ການລະເມີດສິດທິມະນຸດຍັງເລິ່ມຈາກກະໂຕບຸກຄົນ ເຊິ່ງບໍ່ແມ່ນລັດໃດກໍ່ອາດຈະກວດກາ ແລະ ປົກປ້ອງຢ່າງທັນການໄດ້, ນັບກະທັ້ງລັດຖະບານຢູ່ປະເທດທີ່ຖືວ່າຕົນເອງເປັນແບບຢ່າງໃນການປະຕິບັດສິດທິມະນຸດ (ຕົງຢ່າງ, ບັນດາການກໍ່ການຮ້າຍຢູ່ສະຖານີລົດໄຟ ຢູ່ຊູເປີມາເກັດ, ຫຼືການຍິງປືນຊະຊາຍໃສ່ໂຮງຮຽນ ສະຖານທີ່ສາທາລະນະຢູ່ອັງກິດ, ອາເມລິກາໃນຊຸມປີມໍ່ໆນີ້ ເຮັດໃຫ້ຜູ້ເສຍຊີວິດເປັນສິບ ເປັນຮ້ອຍຄົນ). ຢູ່ປະເທດເຮົາ ບໍ່ແມ່ນວ່າບໍ່ມີພະນັກງານ ສະມາຊິກພັກ ຂ້າລັດຖະການທີ່ຍັງບໍ່ທັນມີຄວາມຮັບຮູ້ຢ່າງຖືກຕ້ອງ ກ່ຽວກັບບັນຫາສິດທິມະນຸດ, ຍັງບໍ່ທັນມີຄວາມຮັບຮູ້ທີ່ຕ້ອງການ ກ່ຽວກັບພັນທະປົກປ້ອງ ແລະ ຊຸກຍູ້ສິດທິມະນຸດ, ກ່ຽວກັບການກໍ່ສ້າງ ປັບປຸງບູລະນະນະໂຍບາຍ ກົດໝາຍ ແລະ ປະຕິບັດນະໂຍບາຍ ກົດໝາຍຂອງລັດກ່ຽວກັບບັນຫາສິດທິມະນຸດ ສິດພົນລະເມືອງ. ນັ້ນຍັງແມ່ນສະພາບການອາດຍາສິດ ສໍ້ລາດບັງຫຼວງ ລະເມີດສິດທິປະຊາທິປະໄຕ ແລະ ບັນດາສິດທິທີ່ຊອບທຳອື່ນຂອງປະຊາຊົນ ອັນເປັນຜົນສະທ້ອນບໍ່ດີເຖິງຮູບພາບ ອິດທິພົນຂອງພັກ - ລັດເຮົາ. ນີ້ແມ່ນບັນດາສາເຫດອັດຕະວິໄສ ທີ່ພາໃຫ້ມີຂໍ້ຂາດຕົກບົກພ່ອງ ຂໍ້ຈຳກັດຕ່າງໆທີ່ບໍ່ຄວນມີ.
ແຕ່ວ່າ, ໃນການແກ້ໄຂບັນຫາສິດທິມະນຸດ, ຖ້າປຽບທຽບລະຫວ່າງຄວາມຫຍຸ້ງຍາກ ແລະ ຄວາມສະດວກດີ, ລະຫວ່າງໂອກາດ ແລະ ສິ່ງທ້າທາຍ ກໍ່ເຫັນວ່າຄວາມສະດວກດີ ແລະ ໂອກາດແມ່ນເປັນພື້ນຖານ. ສິ່ງຕັດສິນຄວາມກ້າວໜ້າຕໍ່ໄປແມ່ນຄວາມຕັດສິນໃຈຂອງພັກ ແລະຂອງລັດເຮົາ.
ທາງດ້ານທັດສະນະ, ພັກ-ລັດເຮົາໄດ້ກຳນົດວ່າ ສູ້ຊົນເພື່ອເອກະລາດແຫ່ງຊາດ, ເສລີພາບ ແລະຄວາມຜາສຸກຂອງປະຊາຊົນ ແມ່ນເປັນຈຸດໝາຍສູງສຸດຂອງລະບອບເຮົາ. ນັ້ນກໍ່ແມ່ນເພື່ອແນໃສ່ປະຕິບັດສິດທິມະນຸດ. ໃນເກືອບ 30 ປີແຫ່ງການປະຕິບັດແນວທາງປ່ຽນແປງໃໝ່, ເອກະສານຫຼາຍສະບັບຂອງພັກ ແລະ ລັດເຮົາ (ຈະແຈ້ງທີ່ສຸດແມ່ນໃນລັດຖະທຳມະນູນປີ 1992 ແລະ ລັດຖະທຳມະນູນປີ 1992 ທີ່ໄດ້ປັດປຸງ ເພີ່ມເຕີມໃນປີ 2013) ໄດ້ຢັ້ງຢືນ: ຢູ່ປະເທດສາທາລະນະລັດສັງຄົມນິຍົມຫວຽນາມ, ສິດທິມະນຸດ, ສິທິພົນລະເມືອງໄດ້ຮັບການເຄົາລົບ ແລະ ປົກປ້ອງ.
ທິດສະດີ ແລະ ພຶດຕິກຳກ່ຽວກັບບັນຫາສິດທິມະນຸດໃຫ້ຮູ້ວ່າ, ມີສາມລະດັບ ເຊິ່ງລັດຖະບານໜຶ່ງຕ້ອງປະຕິບັດຕາມ ໃນເມື່ອແກ້ໄຂບັນຫາສິດທິມະນຸດ. ດ້ວຍທາດແທ້ສັງຄົມນິຍົມ, ລັດເຮົາຍິ່ງຕ້ອງແກ້ໄຂບັນຫາສິດທິມະນຸດໃຫ້ໄດ້ດີຕາມສາມລະດັບດັ່ງນີ້:
ໜຶ່ງ, ເຄົາລົບ ແລະ ປົກປ້ອງສິດທິມະນຸດ, ກ່ອນອື່ນໝົດແມ່ນບັນດາສິດທິພົນລະເຮືອນ, ແມ່ນພັນທະຈຳເປັນຂອງອຳນາດການປົກຄອງ. ນີ້ແມ່ນບັນດາສິດທີ່ມີລັກສະນະແຜ່ຫຼາຍເດັດຖານ ຕ່ຳທີ່ສຸດ, ເຊິ່ງການປະຕິບັດບໍ່ຂຶ້ນກັບລະບອບການເມືອງ, ລະດັບຂະຫຍາຍຕົວດ້ານເສດຖະກິດ, ຄວາມແຕກຕ່າງດ້ານວັດທະນະທຳ.
ສອງ, ບົນພື້ນຖານ ແລະ ສອດຄ່ອງກັບບັນດາເງື່ອນໄຂພາວະວິໄສຂອງປະເທດ, ຮັບປະກັນໃນພາກຕົວຈິງບັນດາສິດທິມະນຸດ, ໝາຍຄວາມວ່າ ຮັບປະກັນໃຫ້ແຕ່ລະຄົນລ້ວນແຕ່ມີໂອກາດໄດ້ຮັບສະໜອງບັນດາສິດທິມະນຸດ ຕາມການກຳນົດຂອງກົດໝາຍ, ພິເສດແມ່ນໃນຂົງເຂດເສດຖະກິດ ສັງຄົມ ວັດທະນະທຳ. ບາງສິດການເມືອງ (ເຊັ່ນສິດທິປະຊາທິປະໄຕ, ສິດເສລີພາບໃນການປາກເວົ້າ,...) ກໍ່ນອນຢູ່ໃນຫຍ່ອມນີ້. ນີ້ແມ່ນບັນດາສິດແຜ່ຫຼາຍທົ່ວໄປທີ່ມີລັກສະນະທຽບຖານ, ຕ້ອງມີເງື່ອນໄຂເພື່ອປະຕິບັດ ແລະ ຕອບສະໜອງ.
ສານ, ຊຸກຍູ້ສິດທິມະນຸດຢ່າງບໍ່ຢຸດຢັ້ງ, ໝາຍຄວາມວ່າ ຮັບຮູ້ ແລະ ເຮັດໃຫ້ຄວາມຮຽກຮ້ອງຕ້ອງການອັນຊອບທຳຕ່າງໆຂອງມະນຸດ ໃນສະພາບໂລກາພິວັດແລະການລະເບີດຂຶ້ນຂອງສື່ສານ ໃຫ້ກາຍເປັນສິດທິຂອງມະນຸດ (ຕົວຢ່າງ, ສິດໄດ້ມີຊີວິດຢູ່ໃນສິ່ງແວດລ້ອມສະອາດບໍລິສຸດ, ສິດໄດ້ຮັບສື່ຂ່າວ ແລະ ໄດ້ສື່ຂ່າວ), ຕອບສະໜອງບັນດາສິດທິມະນຸດ ດ້ານເສດຖະກິດ ສັງຄົມ ວັດທະນະທຳ ແລະ ສິດພົນລະເຮືອນ ການເມືອງດ້ວຍຄຸນນະພາບນັບມື້ຍິ່ງສູງ.
ນັ້ນກໍ່ແມ່ນທິດນຳການເຄື່ອນໄຫວອັນຈຳເປັນຂອງລັດເຮົາ ໃນການແກ້ໄຂບັນຫາສິດທິມະນຸດ.
ຈາກບັນດາຜົນສຳເລັດ ຂໍ້ຈຳກັດ ແລະ ຄົ້ນຄວ້າທາບທາມບົດຮຽນປະສົບການຂອງບັນດາປະເທດກຳລັງພັດທະນາ, ອາດຈະວາງທິດທາງ ແລະ ວິທີແກ້ ໃນການແກ້ໄຂບັນຫາສິດທິມະນຸດ ໃນເງື່ອນໄຂຍູ້ແຮງການເຊື່ອມໂຍງເຂົ້າກັບສາກົນຢ່າງກວ້າງຂວາງເລິກເຊິ່ງ ຢູ່ປະເທດເຮົາຄືດັ່ງລຸ່ມນີ້:
1- ເປັນເຈົ້າການ ຕັ້ງໜ້າເຂົ້າຮ່ວມບັນດາສັນຍາສາກົນ ແລະ ເວທີປາໄສສາກົນກ່ຽວກັບສິດທິມະນຸດ ໃນຂອບເຂດທົ່ວໂລກ ແລະ ພາກພື້ນ.
ນອກຈາກສອງສັນຍາໃຫຍ່ ຄືສັນຍາວ່າດ້ວຍບັນດາສິດເສດຖະກິດ ວັດທະນະທຳ ສັງຄົມ ແລະ ສັນຍາວ່າດ້ວຍສິດທິພົນລະເຮືອນ ການເມືອງ, ໂລກຖືວ່າ 7 ສັນຍາລຸ່ມນີ້ໂຮມເຂົ້າເປັນ “ແກ່ນສານ” ຂອງສິດທິມະນຸດ: ສັນຍາເພີ່ມເຕີມວ່າດ້ວຍການລົບລ້າງລະບອບຂ້າທາດ, ບັນດາລະບຽບກຳນົດ ແລະ ຮີດຄອງທີ່ຄ້າຍຄືລະບອບຂ້າທາດ (ປີ 1956); ສັນຍາວ່າດ້ວຍການລົບລ້າງທຸກຮູບການຈຳແນກເຊື້ອຊາດ (ຮັບຮອງປີ 1966, ມີຜົນສັກສິດປີ 1969); ສັນຍາວ່າດ້ວຍການລົບລ້າງທຸກຮູບການຈຳແນກຕໍ່ກັບແມ່ຍິງ (ຮັບຮອງປີ 1979, ມີຜົນສັກສິດປີ 1981); ສັນຍາວ່າດ້ວຍການຕ້ານການທໍລະມານ (ຮັບຮອງປີ 1984, ມີຜົນສັກສິດປີ 1984); ສັນຍາວ່າດ້ວຍສິດຂອງເດັກນ້ອຍ (ຮັບຮອງປີ 1989, ມີຜົນສັກສິດປີ 1989); ສັນຍາວ່າດ້ວຍສິດຂອງຜູ້ພິການ (ຮັບຮອງປີ 2006, ມີຜົນສັກສິດປີ 2008); ສັນຍາວ່າດ້ວຍການປົກປ້ອງສິດຂອງແຮງງານອົບພະຍົບ ແລະຄອບຄົວຂອງເຂົາ (ຮັບຮອງປີ 1990, ມີຜົນສັກສິດປີ 2003). ຫວຽດນາມໄດ້ເຂົ້າຮ່ວມໃນເກືອບທັງໝົດສັນຍາເຫຼົ່ານີ້. ວັນທີ 7 ພະຈິກ 2013, ປະເທດເຮົາໄດ້ເຂົ້າເປັນສະມາຊິກເປັນທາງການ ຂອງສັນຍາວ່າດ້ວຍການຕ້ານການທໍລະມານ.
ໃນເງື່ອນໄຂເຊື່ອມໂຍງເຂົ້າກັບສາກົນ, ປະເທດເຮົາມີແຮງງານອົບພະຍົບເປັນຈຳນວນຫຼາຍ ແລະ ກົງຂ້າມ, ຈຳນວນແຮງງານເຂົ້າໃນປະເທດກໍ່ນັບມື້ນັບຫຼາຍ, ດັ່ງນັ້ນ, ໄດ້ເຖິງເວລາແລ້ວ ທີ່ພວກເຮົາຕ້ອງເຂົ້າຮ່ວມສັນຍາວ່າດ້ວຍການປົກປ້ອງສິດຂອງແຮງງານອົບພະຍົບ ແລະຄອບຄົວຂອງເຂົາ. ແລະກໍ່ເຖິງເວລາແລ້ວ ທີ່ຫວຽດນາມຕ້ອງສ້າງລາຍງານປະຈຳປີກ່ຽວກັບການປະຕິບັດສິດທິມະນຸດ ໃຫ້ສະຫະປະຊາຊາດ, ຫຼືຢ່າງໜ້ອຍກໍ່ແມ່ນການປະກາດ “ປຶ້ມຂາວ” ປະຈຳປີກ່ຽວກັບບັນຫານີ້ (ຈີນໃນມໍ່ໆນີ້ໄດ້ໃຊ້ຮູບການນີ້). ນີ້ແມ່ນຮູບການລາຍງານບັນດາຜົນສຳເລັດ ກໍ່ຄືບັນດາຂໍ້ຈຳກັດ ພ້ອມດ້ວຍສາເຫດພາວະວິໄສແລະອັດຕະວິໄສ ຢ່າງເປີດເຜີຍ ໂປ່ງໃສ ດ້ວຍຈິດໃຈຕັ້ງໜ້າຕົວຈິງໃນການແກ້ໄຂບັນຫາສິດທິມະນຸດ.
2- ສືບຕໍ່ປັບປຸງບູລະນະລະບຽບກຳນົດນິຕິກຳ ຕາມຈຸດໝາຍ “ປະຊາຊົນຮັ່ງມີ, ປະເທດຊາດເຂັ້ມແຮງ ປະຊາທິປະໄຕ ຍຸດຕິທຳ ອາລະຍະທຳ”.
ໃນການປັບປຸງບູລະນະລະບຽບກຳນົດນິຕິກຳຕາມຈຸດໝາຍນີ້, ຄວາມຫຍຸ້ງຍາກແມ່ນ ການຫັນເປັນນິຕິກຳບັນດາສາຍພົວພັນລະຫວ່າງບຸກຄົນ ແລະ ໝູ່ຄະນະ ຊຸມຊົນ, ລະຫວ່າງສິດ ແລະ ພັນທະຂອງບຸກຄົນ. ບັນດາສາຍພົວພັນນີ້ຜູກພັນສະນິດແໜ້ນນຳກັນ, ບໍ່ເຄີຍຂັດແຍ່ງກັນ. ແຕ່ວ່າ, ໃນສັງຄົມປະເທດເຮົາປັດຈຸບັນນີ້, ກ່ຽວກັບສິດຂອງບຸກຄົນ ແລະ ໝູ່ຄະນະ ຊຸມຊົນ, ດ້ານໜຶ່ງແມ່ນມີປະກົດການບໍ່ຮັບປະກັນສິດຂອງບຸກຄົນຢ່າງພຽງພໍ ແລະ ມີທັງປະກົດການເສລີພາບລວນລາມ, ລະເມີດຕໍ່ສິດຂອງບຸກຄົນອື່ນ ຂອງໝູ່ຄະນະ ຊຸມຊົນ (ຕົວຢ່າງ, ສວຍໃຊ້ອິນເທີແນັດເພື່ອໃສ່ຮ້າຍ ປ້າຍສີຜູ້ອື່ນ); ດ້ານອື່ນ, ໃນສະຕິຮູ້ສຶກ ໃນວັດທະນະທຳ, ເຖິງວ່າໝູ່ຄະນະ ຊຸມຊົນໄດ້ຮັບການເຊີດຊູ ບຸລິມະສິດກ່ອນບຸກຄົນ, ແຕ່ໃນພາກຕົວຈິງ, ສິດຂອງໝູ່ຄະນະ ຊຸມຊົນຢູ່ຫຼາຍບ່ອນພັດບໍ່ໄດ້ຮັບປະກັນ, ປະໃຫ້ບາງບຸກຄົນລ່ວງເກີນ ສວຍໃຊ້ (ຕົວຢ່າງ, ສວຍໃຊ້ກຳມະສິດສ່ວນລວມກ່ຽວກັບທີ່ດິນ ຊັບພະຍາກອນທຳມະຊາດແຫ່ງຊາດ ເພື່ອບຽດຍຶດ, ສໍ້ລາດບັງຫຼວງ,...).
ຄວາມຫຍຸ້ງຍາກອື່ນໃນການຫັນເປັນນິຕິກຳກ່ຽວກັບນະໂຍບາຍ ແລະ ກົດໝາຍນັ້ນຄື ການແກ້ໄຂສາຍພົວພັນລະຫວ່າງ ຫຼັກການແຜ່ຫຼາຍທົ່ວໄປຂອງສິດທິມະນຸດ ແລະ ເງື່ອນໄຂພາວະວິໄສດ້ານລະດັບການພັດທະນາເສດຖະກິດ ສັງຄົນ. ການຕອບສະໜອງສິດທິມະນຸດ, ພິເສດແມ່ນບັນດາສິດກ່ຽວກັບເສດຖະກິດ ວັດທະນະທຳ ສັງຄົມ, ບໍ່ອາດຈະລື່ນກາຍເງື່ອນໄຂພາວະວິໄສໄດ້. ພາຍຫຼັງຄວາມປະລາໄຊຂອງກົນໄກບໍລິຫານເກື້ອກູນ, ພວກເຮົາໄດ້ຮັບຮູ້ຢ່າງຈະແຈ້ງ ແລະ ປ່ຽນແປງທັດສະນະ ແບບວິທີ, ຫັນປ່ຽນຈາກການທີ່ລັດເປັນຜູ້ລຳລຽງສະໜອງ ຮັບປະກັນໃຫ້ທຸກຄົນໄດ້ຊົມໃຊ້ວັດຖຸສິ່ງຂອງຕາມຄວາມຕ້ອງການ ມາເປັນການທີ່ລັດເປັນຜູ້ຮັບປະກັນໂອກາດເພື່ອໃຫ້ແຕ່ລະຄົນສາມາດຊົມໃຊ້ເອົາເອງຕາມຄວາມຕ້ອງການເຫຼົ່ານັ້ນ. ຕົວຢ່າງ, ສິດມີເຮືອນຢູ່, ສິດມີວຽກເຮັດງານມຳ, ສິດໄດ້ຮ່ຳຮຽນ,... ບໍ່ອາດຈະແກ້ໄຂໄດ້ຕາມແບບວິທີບໍລິຫານເກື້ອກູນຄືກ່ອນໜ້ານີ້, ຫາກຕ້ອງບົນພື້ນຖານການເຄື່ອນໄຫວຂອງແຕ່ລະຄົນໃນກົນໄກຕະຫຼາດ ເຊິ່ງລັດເປັນຜູ້ຮັບປະກັນເງື່ອນໄຂນິຕິກຳໃຫ້ແກ່ການປະຕິບັດວຽກງານນັ້ນ.
ເພື່ອຮັບໃຊ້ ແລະ ສ້າງເງື່ອນໄຂໃຫ້ແກ່ການເຊື່ອມໂຍງເຂົ້າກັບສາກົນຂອງປະເທດຊາດ ພ້ອມກັນນັ້ນກໍ່ຕອບສະໜອງ ຄວາມຮຽກຮ້ອງຕ້ອງການຂອງລະບຽບກົດໝາຍສາກົນ, ການປັບປຸງບູລະນະລະບຽບກົດໝາຍພາຍໃນປະເທດຂອງຫວຽດນາມ ຕ້ອງໄດ້ຜັນຂະຫຍາຍຕາມທິດຕ່າງໆດັ່ງນີ້:
ກ່ຽວກັບບັນດາສິດພົນລະເຮືອນ - ການເມືອງ: ຈຸດໜັກແມ່ນປັບປຸງບູລະນະລະບຽບກົດໝາຍປະຊາທິປະໄຕ, ແນໃສ່ຮັບປະກັນສິດຂອງປະຊາຊົນ ໄດ້ເຂົ້າຮ່ວມໂດຍກົງຫຼືໂດຍທາງອ້ອມ ໃນການກໍ່ສ້າງ ແລະ ກວດກາລັດ, ສິດໄດ້ສະແດງຄວາມເຫັນການເມືອງ ໄດ້ສ້າງຕັ້ງສະມາຄົມ, ສິດເສລີພາບທາງດ້ານສາສະໜາ, ສິດກຳມະສິດສະຕິປັນຍາ.
ເສລີພາບທາງດ້ານສາສະໜາແມ່ນບັນຫາໃຫຍ່ຢູ່ບັນດາປະເທດ. ຢູ່ປະເທດເຮົາ, ນີ້ແມ່ບັນຫາທີ່ເຄີຍຖືກບັນດາອິດທິກຳລັງສັດຕູສວຍໃຊ້ເພື່ອຈຸດປະສົງການເມືອງ. ລັດຖະມະນູນຂອງປະເທດເຮົາໄດ້ຫັນເປັນລະອຽດທັດສະນະກ່ຽວກັບເສລີພາບທາງດ້ານສາສະໜາຂອງພັກ ແລະ ລັດເຮົາ. ດ້ານໜຶ່ງ, ພວກເຮົາຢັ້ງຢືນຫຼັກການທາງໂລກຂອງລັດ, ໝາຍຄວາມວ່າ ບໍ່ໃຫ້ສາສະໜາແຊກແຊງເຂົ້າວຽກງານຂອງລັດ; ລັດປະພຶດຕໍ່ຢ່າງສະເໝີພາບ ຍຸດຕິທຳຕໍ່ກັບບັນດາສາສະໜາ, ຕ້ານທຸກໆປະກົດການສວຍໃຊ້ສິດເສລີພາບທາງດ້ານສາສະໜາເພື່ອຕ້ານຢັນທຳລາຍລັດ, ທຳລາຍລະບຽບສັງຄົມ ແລະ ຄວາມສະຫງົບຂອງຊາດ. ດ້ານອື່ນ, ຮັບຮູ້ສິດຂອງບຸກຄົນກ່ຽວກັບສາສະໜາຕາມຈິດໃຈ “ທຸກຄົນມີສິດເສລີພາບດ້ານແນວຄິດ, ມະໂນທຳ ແລະ ສາສະໜາ, ນັບທັງສິດປ່ຽນແປງສາສະໜາ ຫຼືຄວາມເຊື່ອຖື, ສິດໄດ້ໂດຍຕົນເອງ ຫຼືພ້ອມກັບຜູ້ອື່ນຢູ່ທີ່ຊຸມຊົນ ຫຼືເອກະຊົນ ສະແດງສາສະໜາ ແລະຄວາມເຊື່ອຖືຂອງຕົນ, ໂຄສະນາເຜີຍແຜ່, ປະຕິບັດ, ທຳພິທີບູຊາ ຫຼືສະເຫຼີມສະຫຼອງ” (ມາດຕາ 18 ສັນຍາວ່າດ້ວຍບັນດາສິດພົນລະເຮືອນ ແລະ ການເມືອງ).
ໃນຍຸກສະໄໝແຫ່ງການສື່ຂ່າວ ແລະອີງໃສ່ການຂະຫຍາຍຕົວຂອງເຕັກໂນໂລຊີສື່ຂ່າວຢູ່ປະເທດເຮົາໃນປັດຈຸບັນ, ພວກເຮົາຕ້ອງສ້າງກອບກົດໝາຍນິຕິກຳ ເພື່ອຮັບປະກັນສິດໄດ້ເຂົ້າເຖິງອິນເທີແນັດຂອງຄົນຜູ້ນີ້ ໂດຍບໍ່ລ່ວງລ້ຳສິດຂອງຜູ້ອື່ນ ແລະ ຮັບປະກັນຄວາມສະຫງົບ, ຄວາມປອດໄພສັງຄົມ (ປະເທດຟີນແລນ ແຕ່ປີ 2009 ໄດ້ຖືການເຂົ້າເຖິງອີນເທີແນັດແມ່ນສິດທິມະນຸດໜຶ່ງ ແລະ ບັງຄັບບັນດາບໍລິສັດທີ່ສະໜອງການບໍລິການນີ້ ຕ້ອງຮັບປະກັນລາຄາສົມເຫດສົມຜົນ ແລະ ຄວາມໄວສົ່ງຂ່າວທີ່ແນ່ນອນ. ຕາມການຢັ່ງເບິ່ງຄວາມເຫັນຢູ່ອັງກິດ, 79% ຈຳນວນຄົນທີ່ຖືກຖາມໄດ້ເຫັນດີວ່ານີ້ແມ່ນສິດທິມະນຸດໜຶ່ງ).
ກ່ຽວກັບບັນດາສິດເສດຖະກິດ: ຈຸດໜັກແມ່ນປັບປຸງບູລະນະລະບຽບກົດໝາຍເສດຖະກິດຕະຫຼາດກຳນົດທິດສັງຄົມນິຍົມ, ຮັບປະກັນສິດກຳມະສິດ ທຸລະກິດຂອງປະຊາຊົນຢ່າງຍຸດຕິທຳ, ບໍ່ຈຳແນກການປະພຶດ. ນັ້ນແມ່ນບັນດາການກຳນົດນິຕິກຳທີ່ກ່ຽວຂ້ອງສະເໝີພາບໃນການເຂົ້າເຖິງກັບທຶນ, ທີ່ດິນ, ຊັບພະຍາກອນ ແລະ ບັນດາການບໍລິການສ່ວນລວມອື່ນ.
ກ່ຽວກັບສິດ ແລະ ພັນທະເສດຖະກິດຂອງບຸກຄົນຕໍ່ກັບສັງຄົມ ແລະ ລັດ, ອາດຈະເຫັນວ່າ, ໄດ້ເຖິງເວລາແລ້ວທີ່ລັດຕ້ອງກໍ່ສ້າງ ແລະ ປະຕິບັດຕາມຂໍ້ກຳນົດກ່ຽວກັບພັນທະອະທິບາຍຂອງລັດກ່ຽວກັບການນຳໃຊ້ຊັບພະຍາກອນ ງົບປະມານແຫ່ງຊາດ, ຍ້ອນວ່າສິ່ງເຫຼົ່ານັ້ນແມ່ນການປະກອບສ່ວນຂອງປະຊາຊົນ ແລະປະຊາຊົນມີສິດຕິດຕາມກວດກາການນຳໃຊ້ສິ່ງເຫຼົ່ານັ້ນ.
ກ່ຽວກັບບັນດາສິດສິດວັດທະນະທຳ ສັງຄົມ: ຈຸດໜັກແມ່ນປັບປຸງບູລະນະລະບອບສະຫວັດດີການສັງຄົມ (ພິເສດແມ່ນລະບອບປະກັນໄພສັງຄົມ, ຊ່ວຍເຫຼືອ ແລະ ເບິ່ງແຍງດູແລບັນດາເປົ້າໝາຍນະໂຍບາຍ ແລະຜູ້ທີ່ຕົກທຸກໄດ້ຍາກ ຕົກໃນສະພາບອັບຈົນ); ປັບປຸງບູລະນະລະບອບການສຶກສາ, ລະບົບເບິ່ງດູແລສຸຂະພາບ ແລະ ປະກັນໄພສາທາລະນະສຸກໃຫ້ປະຊາຊົນ.
ສິດເກີດລູກ, ສິດອົບພະຍົບແມ່ນບັນດາບັນຫາທີ່ຄວນໄດ້ຫັນເປັນນິຕິກຳ ເພື່ອທັງຮັບປະກັນສິດຂອງບຸກຄົນ ທັງຮັບປະກັນຜົນປະໂຫຍດລວມຂອງສັງຄົມ, ບໍ່ອາດຈະຮັບປະກັນພຽງດ້ານນີ້ ແລ້ວປ່ອຍປະດ້ານນັ້ນ. ຄວາມເປັນຈິງໃນເວລາທີ່ຜ່ານມາໃຫ້ເຫັນວ່າ, ພວກເຮົາແກ້ໄຂສາຍພົວພັນນີ້ບໍ່ດີ. ຕົວຢ່າງ, ໃນເມື່ອໄດ້ຮັບຮູ້ສິດເສລີພາບໃນການຢູ່ອາໄສແລ້ວ, ດັ່ງນັ້ນການອະນຸຍາດໃຫ້ອົບພະຍົບເສລີເຂົ້າໃນບັນດານະຄອນໃຫຍ່ ໂດຍບໍ່ຕິດແໜ້ນລະຫວ່າງສິດ ແລະ ພັນທະ ຄວາມຮັບຜິດຊອບຂອງຜູ້ອາໃສ ຈຶ່ງເຮັດໃຫ້ຈຳນວນຄົນເຕົ້າໂຮມລວມສູນຢູ່ໃນບັນດານະຄອນໃຫຍ່ຄືຮ່າໂນ້ຍ ນະຄອນໂຮຈີມິນ ເພີ່ມຂຶ້ນຢ່າງໄວໃນເວລາສັ້ນ ເຊິ່ງລື່ນກາຍຄວາມສາມາດຮັບປະກັນຂອງນະຄອນເຫຼົ່ານີ້ ແລະ ໄດ້ເປັນຜົນສະທ້ອນເຖິງຄວາມສະຫງົບ ປອດໄພຂອງຕົວເມືອງ.
3- ເພີ່ມທະວີນິຕິກຳໃນການປົກປ້ອງສິດທິມະນຸດ.
ໃນສະພາບເສດຖະກິດຕະຫຼາດຂະຫຍາຍຕົວຢູ່ໃນລະດັບຕ່ຳ ແລະວັດທະນະທຳກໍ່ຍັງຢູ່ໃນສະພາບຊຸດໂຊມ, ບັນດາກໍລະນີລະເມີດສິດທິມະນຸດຍ້ອນບຸກຄົນ ມີທ່າອຽງເພີ່ມຂຶ້ນທາງດ້ານຈຳນວນ ແລະ ລະດັບຮ້າຍແຮງ. ປະກົດການຕ່າງໆ ເຊິ່ງບັນດາການຈັດຕັ້ງເອກະຊົນ ແລະ ບໍລິສັດມະຫາຊົນມີການກະທຳລ່ວງລະເມີດສິດທິມະນຸດດ້ວຍລະດັບທີ່ຕ່າງກັນ, ເຊັ່ນການສະປ່ອຍ ຖ່າຍເທນ້ຳເສຍທາດພິດອອກສູ່ສິ່ງແວດລ້ອມ; ຜະລິດສິນຄ້າບໍ່ຮັບປະກັນອະນາໄມ ຄວາມປອດໄພ; ພະຍາດອາດຍາສິດ, ຂາດຄວາມຮັບຜິດຊອບໃນການສະໜອງການບໍລິການສ່ວນລວມ,... ມີທ່າອຽງກາຍເປັນແຜ່ຫຼາຍ. ເປັນອັນຈະແຈ້ງວ່າ, ຈຳເປັນຕ້ອງປັບປຸງບູລະນະບັນດາເອກະສານກົດໝາຍທີ່ກ່ຽວຂ້ອງ, ພ້ອມກັນນັ້ນກໍ່ຕ້ອງກຳຈັດດັດແກ້ກໍລະນີລ່ວງລະເມີດເຫຼົ່ານີ້ຢ່າງເຂັ້ມງວດ. ນັ້ນແມ່ນການສະແດງອອກຂອງການທີ່ລັດເຄົາລົບນັບຖື ແລະ ປົກປ້ອງສິດທິມະນຸດ, ພ້ອມກັນນັ້ນກໍ່ຮັບປະກັນການພັດທະນາແບບຍືນຍົງຂອງປະເທດຊາດ.
ໃນພື້ນຖານເສດຖະກິດຕະຫຼາດທີ່ຫາກໍ່ເກີດໃໝ່ຢູ່ປະເທດເຮົາ, ສິດກຳມະສິດສະຕິປັນຍາຍັງບໍ່ທັນໄດ້ຮັບການປົກປ້ອງຢ່າງຖືກຕ້ອງເໝາະສົມ, ດັ່ງນັ້ນຈຶ່ງບໍ່ພຽງແຕ່ກໍ່ຄວາມເສຍຫາຍໃຫ້ແກ່ພົນລະເມືອງຫວຽດນາມເທົ່ານັ້ນ ຫາກຍັງສ້າງຄວາມສັບສົນ ຄວາມເສຍຫາຍທີ່ບໍ່ຄວນມີ ທາງດ້ານກົດໝາຍສາກົນອີກນຳ. ການປົກປ້ອງສິດກຳມະສິດນີ້ ມັນຂຶ້ນກັບຄວາມຮັບຮູ້, ຄວາມເຄົາລົບນັບຖື ແລະ ຄວາມເຂັ້ມງວດຂອງກົດໝາຍ.
4- ເພີ່ມທະວີການຮ່ວມມືສາກົນ, ກຽມຄວາມພ້ອມເພື່ອສົນທະນາກ່ຽວກັບສິດທິມະນຸດ, ພ້ອມກັນນັ້ນກໍ່ຕໍ່ສູ້ກັບບັນດາຄວາມຮຽກຮ້ອງ ແລະ ຖ້ອຍທຳນອງໄຮ້ເຫດຜົນຈາກພາຍນອກ.
ສະມາຄົມປະຊາຊາດແຫ່ງອາຊີຕາເວັນອອກສຽງໃຕ້ (ອາຊຽນ) ໄດ້ມີບາດກ້າວກ້າວໜ້າສຳຄັນ, ນັ້ນແມ່ນການປະກາດໃຊ້ “ກົດບັດ ອາຊຽນ” (ປີ 2007) ແລະ “ຖະແຫຼງການສິດທິມະນຸດ ອາຊຽນ” (ປີ 2012) ທີ່ສອດຄ່ອງກັບຈຸດພິເສດຂອງບັນດາປະເທດໃນພາກພື້ນ. ໂດຍເປັນສະມາຊິກຂອງອາຊຽນ ແລະ ສະຫະປະຊາຊາດ, ຫວຽດນາມອາດຈະ ແລະ ຄວນພັດປ່ຽນຮັບຈັດຕັ້ງບັນດາເວທີປາໄສ ເພື່ອແລກປ່ຽນບົດຮຽນ ແບ່ງປັນທັດສະນະກ່ຽວກັບບັນຫາສິດທິມະນຸດ, ເປັນຕົ້ນແມ່ນ ໃນບັນດາຫົວຂໍ້ລະອຽດເຊັ່ນ ສະກັດກັ້ນການຄ້າຂາຍແມ່ຍິງ ເດັກນ້ອຍ; ສະກັດກັ້ນການນຳໃຊ້ແຮງງານເດັກນ້ອຍ; ສະກັດກັ້ນບັນດາສາສະໜາອະກຸສົນ ທີ່ຝືນຕໍ່ຮີດຄອງປະເພນີອັນດີງາມຂອງຊາດ;...
ບັນດາເປົ້າໝາຍທີ່ຄວນເອົາໃຈໃສ່ຕົ້ນຕໍ ແລະ ສົນທະນາເປັນປະຈຳຕາມລາຍຄາບ ແມ່ນລັດຖະບານ ແລະ ລັດຖະສະພາອາເມລິກາ, ບັນດາອົງການຈັດຕັ້ງສາກົນ ເຊັ່ນ “ອົງການນິລະໂທດກຳສາກົນ”, “ອົງການຕິດຕາມສິດທິມະນຸດ”, ສັນຕະສຳນັກ ວາຕີກັງ,...
5- ຕັ້ງໜ້າເຊື່ອມໂຍງເຂົ້າກັບເສດຖະກິດສາກົນ, ເອົາກຳລັງແຮງເສດຖະກິດເປັນພື້ນຖານອັນຍາວນາມໃຫ້ແກ່ການປົວແປງສິດທິມະນຸດ, ພ້ອມກັນນັ້ນກໍ່ເປັນແຮງດຶງດູດຕໍ່ກັບສາກົນ ແລະ ກີດກັ້ນບັນດາອິດທິກຳລັງທີ່ຢາກສວຍໃຊ້ບັນຫາສິດທິມະນຸດເພື່ອແຊກແຊງເຂົ້າປະເທດເຮົາ.
ພິຈາລະນາຈົນສຸດແລ້ວກໍ່ເຫັນວ່າ, ການຮັບປະກັນ ແລະ ຊຸກຍູ້ສິດທິມະນຸດ, ເປັນຕົ້ນແມ່ນບັນດາສິດກ່ຽວກັບເສດຖະກິດ ວັດທະນະທຳ ສັງຄົມ, ລ້ວນແຕ່ຂຶ້ນກັບລະດັບການພັດທະນາເສດປະກິດຂອງປະເທດຊາດ. ດັ່ງນັ້ນ ຕ້ອງສູ້ຊົນເພື່ອເພີ່ມຄວາມເຕີບໂຕເສດຖະກິດ ແລະ ໃຫ້ມີລາຍຮັບສະເຫຼ່ຍຕໍ່ຄົນນັບມື້ຍິ່ງເພີ່ມຂຶ້ນສູງ ບົນພື້ນຖານປະຕິບັດຕົວແບບພັດທະນາເສດຖະກິດແບບຍືນຍົງ. ຄວາມທຸດຍາກຂອງປະເທດຈະມ້າງການບຸລິມະສິດຂອງລັດ ແລະ ທຸກໆຄຳຂວັນທີ່ມະນຸດສະທຳ, ດີງາມທີ່ສຸດ.
ດ້ານອື່ນ, ໃນເງື່ອນໄຂພັດທະນາເສດຖະກິດຕະຫຼາດ, ຜົນປະໂຫຍດເສດຖະກິດເປັນແຮງດຶງດູດທີ່ສຳຄັນກວ່າໝູ່ ພ້ອມກັນນັ້ນກໍ່ເປັນການກີດຂວາງທີ່ອະຮູບ, ແຕ່ມີຄວາມສັກສິດຕໍ່ກັບທຸກການຕຳໜິຕິຕຽນ ໂຈມຕີຂອງບັນດາອິດທິກຳລັງທີ່ມີເຈດຕະນາຮ້າຍຕໍ່ປະເທດເຮົາ. ພາກເຮົາອາດຈະເປີດກວ້າງການພົວພັນເສດຖະກິດ ດ້ານການຄ້າ ແລະການລົງທຶນກັບຕ່າງປະເທດ, ສ້າງເງື່ອນໄຂໃຫ້ບັນດາບໍລິສັດຕ່າງປະເທດໄດ້ຮັບຜົນປະໂຫຍດເສດຖະກິດອັນເໝາະສົມໃນການຄ້າຂາຍ ການລົງທຶນຢູ່ຫວຽດນາມ. ບັນຫາແມ່ນຄັດເລືອກເອົາບັນດາຂົງເຂດທີ່ມີຜົນປະໂຫຍດໃຫ້ທັງສອງຝ່າຍ. ເລື່ອງນີ້ມັນຂຶ້ນກັບຍຸດທະສາດພັດທະນາເສດຖະກິດຂອງປະເທດ ແລະ ການປັບປຸງກົດໝາຍກ່ຽວກັບການລົງທຶນ ການຄ້າໃຫ້ດີຂຶ້ນ./.
ໂດຍ ຮສ.ດຣ ຫວູຫ່ວາງກົງ
ບັນນາທິການໃຫຍ່ວາລະສານທິດສະດີການເມືອງ,
ສະຖາບັນການເມືອງ-ການປົກຄອງແຫ່ງຊາດໂຮ່ຈີມິນ
(*) ບົດທີ່ໄດ້ລົງພິມໃນວາລະສານກອມມູນິດ ສະບັບທີ 854 (ເດືອນທັນວາ 2013)
