ຈາກສິດທິມະນຸດໃນຖະແຫຼງການເອກະລາດ ຈົນເຖິງຜົນສຳເລັດໃນສະໄໝແຫ່ງການປ່ຽນແປງໃໝ່ຢູ່ຫວຽດນາມ
ປະທານໂຮ່ຈີມິນອ່ານຖະແຫຼງການເອກະລາດ ໃຫ້ກຳເນີດປະເທດສາທາລະນະລັດ ປະຊາທິປະໄຕຫວຽດນາມ (2-9-1945) (ພາບ: tuyengiao.vn)
ວກ. ອອນໄລ - ສິດທິມະນຸດແມ່ນຄຸນຄ່າອັນສູງສົ່ງ, ແມ່ນໝາກຜົນແຫ່ງການຕໍ່ສູ້ຂອງມະນຸດຊາດ. ສ້າງສັງຄົມເຊິ່ງທຸກໆຄົນລ້ວນແຕ່ໄດ້ຮັບສິດທິມະນຸດຢ່າງເຕັມສ່ວນ ແມ່ນເປົ້າໝາຍຂອງການປະຕິວັດນຳໂດຍພັກການເມືອງຂອງຊົນຊັ້ນກຳມະກອນ. ຕັ້ງແຕ່ເມື່ອໄປຊອກຫາເສັ້ນທາງເພື່ອກູ້ຊາດ, ຈົນກວ່າອຳລາຈາກໂລກນີ້, ທ່ານຫງວຽນອ໋າຍກວັກ - ໂຮ່ຈີມິນ ໄດ້ຢຶດໝັ້ນແລະເດັດດ່ຽວຕໍ່ສູ້ເພື່ອສິດທິມະນຸດຂອງຊາດຫວຽດນາມແລະມະນຸດຊາດ. ເພີ່ນໄດ້ກໍ່ຕັ້ງພັກກອມມູນິດຫວຽດນາມ, ນຳພາປະຊາຊົນຫວຽດນາມຕໍ່ສູ້ເພື່ອຂັບໄລ່ກອງກຳລັງຮຸກຮານ, ຍາດເອກະລາດ, ອິດສະຫຼະພາບ, ອຳນາດອະທິປະໄຕ ແລະຜືນແຜ່ນດິນອັນຄົບຖ້ວນໃຫ້ປະເທດຊາດ. ສິດທິມະນຸດຂອງປະຊາຊົນຫວຽດນາມຖືກປະກາດຢ່າງສົມກຽດໃນຖະແຫຼງການເອກະລາດ ໃຫ້ກຳເນີດປະເທດສາທາລະນະລັດປະຊາທິປະໄຕຫວຽດນາມ.
ຖະແຫຼງການເອກະລາດ - ການສັງເຂບກ່ຽວກັບແນວຄິດສິດທິມະນຸດຂອງປະທານໂຮ່ຈີມິນ
ເກີດແລະເຕີບໃຫຍ່ໃນສະພາບການທີ່ປະເທດທີ່ຖືກຕົກເປັນເມືອງຂຶ້ນ, ເຮືອນຊານຖືກທຳລາຍ; ດຳລົງຊີວິດຢູ່ໃນຄອບຄົວ, ໃນບ້ານເມືອງປະເທດທີ່ມີມູນເຊື້ອຮັກຊາດ ປະທານໂຮ່ຈີມິນໄດ້ເຂົ້າຮ່ວມຂະບວນການຕໍ່ສູ້ຕ້ານພວກລ່າເມືອງຂຶ້ນຝຣັ່ງຜູ້ຮຸກຮານແຕ່ຄາວຍັງໜຸ່ມ, ທ່ານຍາມໃດກໍ່ເປັນຫ່ວງຄິດເຖິງບັນຫາສິດທິມະນຸດຂອງຊາວຫວຽດນາມທີ່ຖືກກົດຂີ່ຂົ່ມເຫັງ. ໃນ 30 ປີເຄື່ອນໄຫວຢູ່ຕ່າງປະເທດ, ປະທານໂຮ່ຈີມິນໄດ້ຕັ້ງຮາກຖານໃຫ້ແກ່ການສ້າງຕັ້ງສາຍພົວພັນສາກົນ, ຊອກຮູ້ກ່ຽວກັບເນື້ອແທ້ຂອງສິດທິມະນຸດຢູ່ບັນດາປະເທດທີ່ໃຫ້ກຳເນີດແນວຄິດນັ້ນ. ຢູ່ຝຣັ່ງ, ທ່ານຮັບຮູ້ວ່າ, ຄົນຝຣັ່ງຢູ່ໃນປະເທດດີມີມາລະຍາດກວ່າຄົນຝຣັ່ງຢູ່ອິນດູຈີນ. ຢູ່ອາເມລິການ, ທ່ານໄດ້ຮຽນຮູ້ຄຸນຄ່າຂອງແນວຄິດສິດທິມະນຸດໃນຖະແຫຼງການເອກະລາດອາເມລິກາປີ 1776 ດ້ວຍເນື້ອໃນສິດເສລີພາບສ່ວນບຸກຄົນອັນສັກສິດ. ແຕ່ຍິ່ງກວ່ານັ້ນ, ປະທານໂຮ່ຈີມິນກໍ່ຮູ້ເຫັນວ່າ ຢູ່ເບື້ອງຫຼັງຂອງສິດເສລີພາບສ່ວນບຸກຄົນອັນສັກສິດນັ້ນ ແມ່ນການຈຳແນກການປະພຶດລະຫວ່າງຜູ້ຄົນ ແລະ ລະຫວ່າງຊົນຊັ້ນ ທີ່ມີຄວາມແຕກຕ່າງທາງສັງຄົມລະຫວ່າງຄົນຮັ່ງມີແລະຄົນທຸກຍາກ, ລະຫວ່າງຜູ້ປົກຄອງແລະຜູ້ຖືກປົກຄອງ, ລະຫວ່າງຄົນຜິວຂາວແລະຄົນຜິວດຳ. ນັ້ນແມ່ນການຈຳແນກທາງຊົນຊັ້ນໃນສັງຄົມທຶນນິຍົມແລະຈັກກະພັດນິຍົມ.
ວັນທີ 28 ເດືອນມັງກອນປີ 1941, ປະທານໂຮ່ຈີມິນກັບເມືອປະເທດຊາດພາຍຫຼັງ 30 ປີແຫ່ງການໄປຊອກຫາເສັ້ນທາງເພື່ອກອບກູ້ປະເທດ, ທ່ານໄດ້ນຳພາການປະຕິວັດຫວຽດນາມໂດຍກົງ ແລະເປັນຈິດວິນຍານແຫ່ງໄຊຊະນະຂອງການປະຕິວັດເດືອນສິງຫາປີ 1945. ວັນທີ 2 ເດືອນກັນຍາປີ 1945, ຢູ່ທີ່ສະໜາມຫຼວງບາດິ່ງ ຮ່າໂນ້ຍ, ຕາງໜ້າລັດຖະບານຊົ່ວຄາວ, ປະທານໂຮ່ຈີມິນໄດ້ອ່ານຖະແຫຼງການເອກະລາດທີ່ເພີ່ນເອງເປັນຜູ້ຂຽນ, ເພື່ອປະກາດຕໍ່ພີ່ນ້ອງຮ່ວມຊາດໃນທົ່ວປະເທດແລະປະຊາຊົນໂລກ ກ່ຽວກັບການລົບລ້າງລະບອບລ່າເມືອງຂຶ້ນສັກດິນາ ແລະ ການສ້າງຕັ້ງປະເທດສາທາລະນະລັດປະຊາທິປະໄຕຫວຽດນາມ. ໃນຖະແຫຼງການເອກະລາດນັ້ນ, ສິດທິມະນຸດຂອງປະຊາຊົນຫວຽດນາມໄດ້ຮັບການປະກາດຢ່າງສະຫງ່າຜ່າເຜີຍໂດຍປະທານໂຮ່ຈີມິນວ່າ: “ທຸກຄົນເກີດມາລ້ວນແຕ່ມີສິດເທົ່າທຽມກັນ. ໂລກສ້າງໃຫ້ເຂົາເຈົ້າມີສິດທີ່ບໍ່ມີໃຜສາມາດລ່ວງລະເມີດໄດ້, ໃນບັນດາສິດເຫຼົ່ານັ້ນມີສິດໃນການດຳລົງຊີວິດ, ສິດເສລີພາບແລະສິດໃນການຊອກສະແຫວງຫາຄວາມຜາສຸກ”. ພາຍຫຼັງທີ່ໄດ້ກ່າວປະນາມໂທດກຳອັນລົ້ນຟ້າເໜືອແຜ່ນດິນຂອງພວກລ່າເມືອງຂຶ້ນແລະສັກດິນາທີ່ເປັນລູກແຫຼ້ງຕີນມືຂອງຝຣັ່ງໃນເກືອບສະຕະວັດ, ປະທານໂຮ່ຈີມິນໄດ້ຢືນຢັນບັນດາສິດທິແຫ່ງຊາດອັນພື້ນຖານຈຳເປັນຂອງຊາດຫວຽດນາມ. ທ່ານໄດ້ປະກາດຕໍ່ປະຊາຊົນຫວຽດນາມແລະປະຊາຊົນໂລກວ່າ: ປະເທດຫວຽດນາມມີສິດໄດ້ຮັບອິດສະຫຼະພາບແລະເອກະລາດ, ແລະກໍ່ໄດ້ກາຍເປັນປະເທດມີອິດສະຫຼະພາບແລະເອກະລາດຢ່າງແທ້ຈິງ. ປະຊາຊົນຫວຽດນາມທົ່ວທັງຊາດເດັດດ່ຽວຕັດສິນໃຈອຸທິດທັງຈິດໃຈ, ເຫື່ອແຮງ, ຊີວິດແລະຊັບສິນ ເພື່ອປົກປັກຮັກສາສິດເສລີພາບແລະເອກະລາດໄວ້ໃຫ້ໝັ້ນຄົງຖາວອນ.
ການປະຕິບັດສິດທິມະນຸດຢູ່ຫວຽດນາມພາຍຫຼັງຖະແຫຼງການເອກະລາດ
ເພື່ອປະຕິບັດຈິດໃຈພື້ນຖານຂອງຖະແຫຼງການເອກະລາດ, ພັກແລະລັດຫວຽດນາມໄດ້ເອົາໃຈໃສ່ທີ່ສຸດເຖິງການປົກປ້ອງສິດທິມະນຸດໃນບັນດາຂົງເຂດ: ພົນລະເມືອງ-ການເມືອງ; ເສດຖະກິດ-ສັງຄົມແລະວັດທະນະທຳ. ວັນທີ 3 ເດືອນກັນຍາປີ 1945, ໃນກອງປະຊຸມຄັ້ງປະຖົມມະເລີກຂອງຄະນະລັດຖະບານປະເທດສາທາລະນະລັດຫວຽດນາມ, ປະທານໂຮ່ຈີມິນຊີ້ແຈງວ່າ: “ເມື່ອກ່ອນພວກເຮົາຖືກລະບອບລາຊາຜະເດັດການປົກຄອງ, ແລ້ວຕໍ່ມາແມ່ນລະບອບລ່າເມືອງຂຶ້ນທີ່ມີລະບົບຜະເດັດການກໍບໍ່ໜ້ອຍ, ດັ່ງນັ້ນປະເທດຫວຽດນາມຈຶ່ງບໍ່ມີລັດຖະທຳມະນູນ. ປະຊາຊົນຫວຽດນາມຈຶ່ງບໍ່ໄດ້ຊົມໃຊ້ສິດເສລີພາບປະຊາທິປະໄຕ. ພວກເຮົາຕ້ອງມີລັດຖະທຳມະນູນປະຊາທິປະໄຕ. ຂ້າພະເຈົ້າສະເໜີໃຫ້ລັດຖະບານຈັດຕັ້ງການເລືອກຕັ້ງທົ່ວໄປຍິ່ງໄວຍິ່ງດີ ດ້ວຍການປ່ອນບັດເລືອກຕັ້ງທົ່ວປະເທດ”(1). ວັນທີ 9 ເດືອນພະຈິກປີ 1946, ສະພາແຫ່ງຊາດໄດ້ລົງຄະແນນສຽງຮັບຮອງເອົາລັດຖະທຳມະນູນຂອງປະເທດສາທາລະນະລັດປະຊາທິປະໄຕຫວຽດນາມ. ລັດຖະທຳມະນູນສະບັບນີ້ໄດ້ເອົາໃຈໃສ່ເປັນພິເສດເຖິງການປົກປ້ອງສິດທິແລະເສລີພາບຂອງພົນລະເມືອງ, ໃນນັ້ນໄດ້ຢືນຢັນວ່າ ສິດອຳນາດລັດທັງໝົດເປັນຂອງປະຊາຊົນ ແລະ ພົນລະເມືອງຫວຽດນາມທຸກຄົນບໍ່ຈຳແນກເຊື້ອສາຍ, ຊົນຊັ້ນ, ສາສະໜາ, ຮັ່ງມີທຸກຍາກ, ຍິງຊາຍ... ລ້ວນແຕ່ມີຄວາມສະເໝີພາບທາງດ້ານສິດຜົນປະໂຫຍດແລະພັນທະຕໍ່ໜ້າກົດໝາຍ, ຕໍ່ສານ ກໍ່ຄືໃນທຸກໆຂົງເຂດການເມືອງ, ເສດຖະກິດ, ວັດທະນະທຳ.
ຫຼັງຈາກລັດຖະທຳມະນູນປີ 1946 ເຖິງລັດຖະທຳມະນູນປີ 1959, 1980, 1992, 2013, ບັນດາສິດທິມະນຸດຢູ່ຫວຽດນາມໄດ້ຮັບການເພີ່ມເຕີມ, ເປີດກວ້າງຢ່າງບໍ່ຢຸດຢັ້ງ ແລະພັດທະນາໃນພາກຕົວຈິງ, ສະແດງອອກໂດຍລະອຽດຜ່ານການປັບປຸງລັດຖະທຳມະນູນສະບັບຕ່າງໆ, ສອດຄ່ອງກັບເງື່ອນໄຂເສດຖະກິດ-ສັງຄົມຂອງປະເທດ. ໂຄງການການເມືອງກໍ່ສ້າງປະເທດໃນສະໄໝແຫ່ງການຂ້າມຜ່ານຂຶ້ນສູ່ລັດທິສັງຄົມນິຍົມ (ສະບັບປັບປຸງພັດທະນາປີ 2011), ໄດ້ຮັບການຮັບຮອງຜ່ານໃນກອງປະຊຸມໃຫຍ່ຄັ້ງທີ XI ຂອງພັກໄດ້ສືບຕໍ່ຢືນຢັນ: “ກໍ່ສ້າງລັດແຫ່ງອຳນາດກົດໝາຍສັງຄົມນິຍົມຂອງປະຊາຊົນ, ໂດຍປະຊາຊົນ, ເພື່ອປະຊາຊົນ”(2). ເພື່ອຫັນໂຄງການການເມືອງສະບັບປັບປຸງພັດທະນາປີ 2011 ເປັນລະອຽດນັ້ນ ມະຕິກອງປະຊຸມສູນກາງພັກຄັ້ງທີ 5 ສະໄໝທີ XI ໄດ້ຕົກລົງກ່ຽວກັບບາງເນື້ອໃນອັນພື້ນຖານທີ່ຕ້ອງດັດແປງ, ເພີ່ມເຕີມລັດຖະທຳມະນູນປີ 1992 ໃຫ້ສອດຄ່ອງກັບໄລຍະແຫ່ງການຍູ້ແຮງການຫັນເປັນອຸດສາຫະກຳ ທັນສະໄໝ ແລະເຊື່ອມໂຍງສາກົນ. ມະຕິໄດ້ເນັ້ນໜັກແຜນນະໂຍບາຍເສີມຂະຫຍາຍປະຊາທິປະໄຕສັງຄົມນິຍົມ, ຫັນມັນເປັນນິຕິກຳທີ່ລະອຽດກວ່າແລະເລິກເຊິ່ງກວ່າ, ຮັບປະກັນໃຫ້ສິດອຳນາດລັດທັງໝົດເປັນຂອງປະຊາຊົນ ແລະ ຢືນຢັນ:
- ລະບອບປະຊາທິປະໄຕຢູ່ຫວຽດນາມແມ່ນປະຊາທິປະໄຕສັງຄົມນິຍົມ. ປະຊາທິປະໄຕສັງຄົມນິຍົມແມ່ນເປົ້າໝາຍທັງແມ່ນກຳລັງໜູນຂອງການພັດທະນາປະເທດ; ຮັບປະກັນໃຫ້ປະຊາທິປະໄຕໄດ້ຮັບການປະຕິບັດໃນຊີວິດຄວາມເປັນຈິງ; ປະຊາທິປະໄຕຕິດແໜ້ນກັບລະບຽບວິໄນ...
- ສິດອຳນາດລັດທັງໝົດເປັນຂອງປະຊາຊົນ; ປະຊາຊົນປະຕິບັດສິດອຳນາດລັດຜ່ານບັນດາຮູບການປະຊາທິປະໄຕໂດຍກົງແລະປະຊາທິປະໄຕໂດຍຜູ້ຕາງໜ້າ. ຕ້ອງສືບຕໍ່ປັບປຸງບູລະນະປະຊາທິປະໄຕໂດຍຜູ້ຕາງໜ້າ, ຮັບປະກັນໃຫ້ປະຊາຊົນປະຕິບັດສິດເປັນເຈົ້າຂອງຜ່ານສະພາແຫ່ງຊາດ, ສະພາປະຊາຊົນ, ບັນດາອົງການອື່ນຂອງລັດແລະທົ່ວທັງລະບົບການເມືອງ.
ລັດຖະທຳມະນູນຂອງປະເທດສາທາລະນະລັດສັງຄົມນິຍົມຫວຽດນາມ (ປີ 2013) ໄດ້ຢືນຢັນ, ລັດສາທາລະນະລັດສັງຄົມນິຍົມຫວຽດນາມ ແມ່ນລັດແຫ່ງອຳນາດກົດໝາຍສັງຄົມນິຍົມຂອງປະຊາຊົນ, ໂດຍປະຊາຊົນ, ເພື່ອປະຊາຊົນ. ປະເທດສາທາລະນະລັດສັງຄົມນິຍົມຫວຽດນາມໂດຍປະຊາຊົນເປັນເຈົ້າຂອງ; ສິດອຳນາດລັດທັງໝົດເປັນຂອງປະຊາຊົນ ເຊິ່ງພື້ນຖານຂອງມັນແມ່ນສຳພັນທະພາບລະຫວ່າງຊົນຊັ້ນກຳມະກອນ ກັບຊົນຊັ້ນຊາວນາແລະຖັນແຖວປັນຍາຊົນ. ເພື່ອສືບຕໍ່ກໍ່ສ້າງພັກແລະປັບປຸງບູລະນະລັດແຫ່ງອຳນາດກົດໝາຍສັງຄົມນິຍົມນັ້ນ ກ່ອນອື່ນໝົດລັດຖະທຳມະນູນຈະຕ້ອງສ້າງຕັ້ງແລະຫັນເປັນນິຕິກຳບັນດາຫຼັກການຂອງລັດແຫ່ງອຳນາດກົດໝາຍ ໃນຂໍ້ກຳນົດຕ່າງໆກ່ຽວກັບການຈັດຕັ້ງແລະການເຄື່ອນໄຫວຂອງກົງຈັກແຫ່ງລັດ ກໍ່ຄືໃນເນື້ອໃນທັງໝົດຂອງລັດຖະທຳມະນູນ, ດັ່ງນັ້ນອາດຈະເວົ້າວ່າ ເນື້ອໃນລັດຖະທຳມະນູນແມ່ນພື້ນຖານກົດໝາຍສູງສຸດສຳລັບການຈັດຕັ້ັງແລະການເຄື່ອນໄຫວຂອງລັດແຫ່ງອຳນາດກົດໝາຍ, ຮັປະກັນປະສິດທິພາບແລະປະສິດທິຜົນການເຄື່ອນໄຫວຂອງພັກ, ເພື່ອຜົນປະໂຫຍດຂອງປະຊາຊົນ ແລະ ສິດທິມະນຸດ, ສິທິພົນລະເມືອງ.
ລັດຖະທຳມະນູນປີ 2013 ຢືນຢັນວ່າ ລັດແຫ່ງອຳນາດກົດໝາຍສັງຄົມນິຍົມຂອງປະຊາຊົນ, ໂດຍປະຊາຊົນ, ເພື່ອປະຊາຊົນ ໄດ້ຮັບການຈັດຕັ້ງບົນພື້ນຖານ “ສິດອຳນາດລັດທັງໝົດເປັນຂອງປະຊາຊົນເຊິ່ງພື້ນຖານແມ່ນສຳພັນທະພາບລະຫວ່າງຊົນຊັ້ນກຳມະກອນ ກັບຊົນຊັ້ນຊາວນາແລະຖັນແຖວປັນຍາຊົນ” (ຂໍ້ 2, ມາດຕາ 2). ຫຼັກການນີ້ແມ່ນສອດຮ້ອຍຕະຫຼອດເນື້ອໃນທັງໝົດຂອງລັດຖະທຳມະນູນ. ລັດຖະທຳມະນູນໄດ້ເພີ່ມເຕີມຫຼັກການ “ສິດອຳນາດລັດແມ່ນເປັນເອກະພາບ, ມີການແບ່ງງານ, ສົມທົບ, ກວດກາລະຫວ່າງບັນດາອົງການລັດໃນການປະຕິບັດບັນດາອຳນາດນິຕິບັນຍັດ, ອຳນາດບໍລິຫານ, ອຳນາດຕຸລາການ” (ຂໍ້ 3, ມາດຕາ 2). ການຮັບຮູ້ຫຼັກການນີ້ແມ່ນພື້ນຖານຂອງລັດຖະທຳມະນູນເພື່ອມີການແບ່ງງານຢ່າງຈະແຈ້ງ ແລະມີການສົມທົບຢ່າງແໜ້ນແຟ້ນລະຫວ່າງບັນດາອົງການນິຕິບັນຍັດ, ອົງການບໍລິຫານ, ອົງການຕຸລາການ, ຮັບປະກັນໃຫ້ອົງການເຫຼົ່ານີ້ເສີມຂະຫຍາຍບົດບາດແລະຄວາມຮັບຜິດຊອບ, ປະຕິບັດພາລະບົດບາດ ໜ້າທີ່ ສິດຂອບເຂດທີ່ໄດ້ຮັບມອບໝາຍຂອງແຕ່ລະອຳນາດນັ້ນຢ່າງມີປະສິດທິພາບແລະປະສິດທິຜົນ; ພ້ອມກັນນັ້ນ ກໍແມ່ນພື້ນຖານກົດໝາຍເພື່ອສ້າງກົນໄກກວດກາການປະຕິບັດສິດອຳນາດລັດ, ກີດກັ້ນສະພາບການໃຊ້ອຳນາດລັດໃນທາງທີ່ຜິດ, ປ້ອງກັນແລະຕ້ານການສໍ້ລາດບັງຫຼວງ, ການໃຊ້ຈ່າຍຟຸມເຟືອຍ, ຮັບປະກັນໃຫ້ສິດອຳນາດລັດເປັນຂອງປະຊາຊົນ, ຮັບໃຊ້ປະຊາຊົນ.
ລັດຖະທຳມະນູນປີ 2013 ໄດ້ກຳນົດຢ່າງຈະແຈ້ງແລະລະອຽດກ່ຽວກັບພາລະບົດບາດ, ໜ້າທີ່, ສິດຂອບເຂດຂອງແຕ່ລະອົງການໃນກົງຈັກແຫ່ງລັດ. ໂດຍຊາບຊຶມສິດທິມະນຸດຕາມລັດຖະທຳມະນູນຂອງປະເທດສາທາລະນະລັດສັງຄົມນິຍົມຫວຽດນາມ (ປີ 2013), ກອງປະຊຸມໃຫຍ່ຄັ້ງທີ XII ຂອງພັກໄດ້ຢືນຢັນ: “ປັບປຸງບູລະນະ, ເສີມຂະຫາຍາປະຊາທິປະໄຕສັງຄົມນິຍົມ ແລະສິດເປັນເຈົ້າຂອງຂອງປະຊາຊົນ”(3). ກອງປະຊຸມໃຫຍ່ໄດ້ຖອດຖອນບົດຮຽນທີ່ສຳຄັນອອກມາຄື: “...ຍາມໃດກໍຕ້ອງຊາບຊຶມທັດສະນະ “ຖືເອົາປະຊາຊົນເປັນກົກຮາກ”, ເພື່ອຜົນປະໂຫຍດຂອງປະຊາຊົນ, ອີງໃສ່ປະຊາຊົນ, ເສີມຂະຫຍາຍບົດບາດເປັນເຈົ້າຂອງ, ຈິດໃຈຮັບຜິດຊອບ, ຄວາມປະດິດສ້າງແລະແຫຼ່ງພະລັງທຸກຢ່າງຂອງປະຊາຊົນ”(4). ປະຕິບັດມະຕິກອງປະຊຸມໃຫຍ່ຄັ້ງທີ XII ຂອງພັກ, ປະຊາທິປະໄຕສັງຄົມນິຍົມສືບຕໍ່ໄດ້ຮັບການເສີມຂະຫຍາຍ, ຮັບປະກັນສິດອຳນາດທັງໝົດເປັນຂອງປະຊາຊົນ. ທຸກໆແນວທາງ ແຜນນະໂຍບາຍຂອງພັກ, ນະໂຍບາຍ ກົດໝາຍຂອງລັດ ຕ້ອງເລີ່ມຈາກຄວາມປາຖະໜາ, ສິດທິແລະຜົນປະໂຫຍດອັນຊອບທຳຂອງປະຊາຊົນ, ໄດ້ຮັບການການປະກອບຄວາມຄິດຄວາມເຫັນຂອງປະຊາຊົນ. ປະຊາທິປະໄຕຕ້ອງໄດ້ຮັບການປະຕິບັດຢ່າງເຕັມສ່ວນແລະເຂັ້ມງວດໃນທຸກຂົງເຂດຂອງຊີວິດສັງຄົມ. ຮັບປະກັນໃຫ້ປະຊາຊົນເຂົ້າຮ່ວມໃນທຸກຂອດຂອງຂະບວນການອອກມະຕິຕົກລົງທີ່ກ່ຽວຂ້ອງກັບຜົນປະໂຫຍດແລະຊີວິດຂອງປະຊາຊົນ, ນັບແຕ່ການສະເໜີຂໍ້ຄິດປະດິດສ້າງ, ເຂົ້າຮ່ວມການປຶກສາສົນທະນາໂຕ້ວາທີ ຈົນເຖິງການຕິດຕາມກວດກາການປະຕິບັດ.
ຜົນສຳເລັດຈຳນວນໜຶ່ງໃນການຮັບປະກັນສິດທິມະນຸດ ແລະບັນຫານທີ່ວາງອອກມາ
ບົນພື້ນຖານສະຫຼຸບສັງລວມພຶດຕິກຳ, ກອງປະຊຸມໃຫຍ່ຄັ້ງທີ VI ຂອງພັກກອມມູນິດຫວຽດນາມ, ດ້ວຍຈິດໃຈ “ເບິ່ງຄວາມຈິງໂດຍກົງ”, “ປະເມີນຖືກຕ້ອງຕາມຄວາມຈິງ” ແລະ “ເວົ້າແຈ້ງຄວາມຈິງ” ພັກໄດ້ລິເລີ່ມແລະນຳພາແນວທາງການປ່ຽນແປງໃໝ່ປະເທດຢ່າງຮອບດ້ານ ເຊິ່ງກ່ອນອື່ນໝົດແມ່ນປ່ຽນແປງໃໝ່ຈິນຕະນາການກ່ຽວກັບທິດສະດີ, ຖືເອົາການປ່ຽນແປງໃໝ່ເສຖະກິດເປັນຈຸດໜັກໃຈກາງ, ຄ່ອຍໆປ່ຽນແປງໃໝ່ທາງດ້ານການເມືອງ. ການເຄົາລົບແລະຮັບປະກັນບັນດາສິດທິຂອງພົນລະເມືອງໄດ້ຮັບຄວາມຢືນຢັນໃນເອກະສານຂອງກອງປະຊຸມໃຫຍ່ຄັ້ງທີ VI ຂອງພັກ. ບັນດາອົງການຂອງລັດຕ້ອງເອົາໃຈໃສ່ເບິ່ງແຍງດູແລຊີວິດການເປັນຢູ່ຂອງປະຊາຊົນ ພ້ອມກັນນັ້ນຕ້ອງເຄົາລົບແລະຮັບປະກັນບັນດາສິດທິຂອງປະຊາຊົນຄືທີ່ໄດ້ກຳນົດໄວ້ໃນລັດຖະທຳມະນູນ. ທັດສະນະນີ້ໄດ້ຫັນເປັນລະອຽດໃນບັນດາແຜນນະໂຍບາຍ, ນະໂຍບາຍຂອງພັກແລະລັດ, ດັ່ງນັ້ນ, ຄວາມຮັບຮູ້ກ່ຽວກັບສິດທິມະນຸດຢູ່ປະເທດເຮົາໄດ້ຮັບການຍົກສູງຂຶ້ນເລື້ອຍໆ. ໃນໂຄງການການເມືອງກໍ່ສ້າງປະເທດໃນສະໄໝແຫ່ງການຂ້າມຜ່ານຂຶ້ນສູ່ລັດທິສັງຄົມນິຍົມ (2011), ເປັນຄັ້ງທຳອິດທີ່ ຄວາມສຳນຶກ “ສິດທິມະນຸດ” ໄດ້ຖືກກ່າວເຖິງ, ລັດກຳນົດກົດໝາຍຕ່າງໆເພື່ອກຳນົດສິດທິພົນລະເມືອງແລະສິດທິມະນຸດ, ພ້ອມກັນນັ້ນກໍຢືນຢັນສິດທິໄປຄຽງຄູ່ກັບພັນທະແລະຄວາມຮັບຜິດຊອບ. ໃນກອງປະຊຸມໃຫຍ່ຄັ້ງທີ VII, VIII ຂອງພັກ, ຈິນຕະນາການແລະຄວາມຮັບຮູ້ກ່ຽວກັບສິດທິມະນຸດນັບມື້ນັບໄດ້ຮັບການປ່ຽນແປງໃໝ່, ພິເສດແມ່ນ ເອກະສານກອງປະຊຸມໃຫຍ່ຄັ້ງທີ IX ຂອງພັກໄດ້ຢືນຢັນການເບິ່ງແຍງດູແລປະຊາຊົນ, ປົກປ້ອງສິດທິແລະຜົນປະໂຫຍດທີ່ຖືກກົດໝາຍຂອງທຸກຄົນ; ເຄົາລົບແລະປະຕິບັດສົນທິສັນຍາສາກົນກ່ຽວກັບສິດທິມະນຸດທີ່ຫວຽດນາມໄດ້ລົງນາມ ຫຼືເຂົ້າຮ່ວມ. ເອກະສານກອງປະຊຸມໃຫຍ່ຄັ້ງທີ XI ຂອງພັກໄດ້ກ້າວຕື່ມອີກກ້າວພື້ນຖານໜຶ່ງ ໃນການປົກປ້ອງສິດທິມະນຸດດ້ວຍການຢືນຢັນ “ຕ້ອງຮັບປະກັນສິດທິມະນຸດ, ສິດທິພົນລະເມືອງ ແລະເງື່ອນໄຂຕ່າງໆເພື່ອໃຫ້ທຸກຄົນໄດ້ພັດທະນາຢ່າງຮອບດ້ານ”(5). ອາດຈະຢືນຢັນວ່າ, ເອກະສານກອງປະຊຸມໃຫຍ່ຄັ້ງທີ IX, X, XI, XII ຂອງພັກໄດ້ສະແດງໃຫ້ເຫັນເຖິງບາດກ້າວທີ່ສຳຄັນໃນຄວາມຮັບຮູ້ຄວາມຄິດ, ໃນການປ່ຽນແປງຈິນຕະນາການທິດສະດີກ່ຽວກັບມະນຸດເວົ້າລວມ ແລະສິດທິມະນຸດເວົ້າສະເພາະ, ສ້າງປະຖົມປັດໄຈທີ່ພາໄປເຖິງການປ່ຽນແປງຢ່າງເລິກເຊິ່ງໃນຂະບວນການສ້າງນະໂຍບາຍ, ກົດໝາຍແລະການຈັດຕັ້ງປະຕິບັດ ເພື່ອຮັບປະກັນວ່າ ສິດທິມະນຸດນັບມື້ນັບດີຂຶ້ນໃນສະໄໝແຫ່ງການປ່ຽນແປງໃໝ່ແລະເຊື່ອມໂຍງສາກົນ.
ໃນສະໄໝແຫ່ງການປ່ຽນແປງໃໝ່, ຫວຽດນາມໄດ້ມີບາດກ້າວປ່ຽນແປງຢ່າງເລິກເຊິ່ງ, ເຊິ່ງຜົນສຳເລັດທຳອິດແລະສຳຄັນທີ່ສຸດແມ່ນການປັບປຸງແລະຮັບຮອງຜ່ານລັດຖະທຳມະນູນປີ 1992. ບົນພື້ນຖານຢືນຢັນຄືນໃໝ່ບັນດາທັດສະນະແລະຫຼັກການທີ່ລະບຸໄວ້ໃນລັດຖະທຳມະນູນປີ 1980, ລັດຖະທຳມະນູນປີ 1992 ໄດ້ຂີດໝາຍບາດກ້າວພັດທະນາໃໝ່ໃນການຢືນຢັນ, ຂະຫຍາຍກວ້າງແລະສະແດງເນື້ອໃນຂອງສິດທິມະນຸດແລະສິດທິພົນລະເມືອງຢ່າງເລິກເຊິ່ງກວ່າອີກ. ລັດຖະທຳມະນູນປີ 1992 ໄດ້ເພີ່ມເຕີມສິດທິໃໝ່ເຂົ້າໃນປະມວນສິດທິພົນລະເມືອງເຊັ່ນ ສິດເຂົ້າຮ່ວມໃນການຄຸ້ມຄອງລັດແລະສັງຄົມ, ສິດທິໃນການຮ້ອງທຸກແລະກ່າວປະນາມ, ສິດເສລີພາບໃນການທຸລະກິດຕາມຂໍ້ກຳນົດກົດໝາຍ, ສິດກຳມະສິດພາຫະນະການຜະລິດແລະຊັບສິນອື່ນໆ, ສິດເຮັດວຽກ, ສິດພັກຜ່ອນ, ສິດທິໃນການເຂົ້າຮ່ວມການຄົ້ນຄວ້າວິທະຍາສາດ, ການປະດິດແລະຄວາມຄິດສ້າງສັນ, ສິດທິໃນການເຂົ້າເຖິງຂໍ້ມູນຂ່າວສານ... ແລະສິ່ງພິເສດແມ່ນ ເປັນຄັ້ງທຳອິດໃນກົດໝາຍພື້ນຖານຂອງຫວຽດນາມ ທີ່ຄວາມສຳນຶກ “ສິດທິມະນຸດ" ໄດ້ຖືກຍົກຂຶ້ນແລະບັນທຶກເປັນຂໍ້ກຳນົດແຍກຕ່າງຫາກ.
ນັບແຕ່ປີ 1986 ເຖິງປະຈຸບັນ, ລັດແຫ່ງປະເທດສາທາລະນະລັດສັງຄົມນິຍົມຫວຽດນາມໄດ້ປະກາດໃຊ້ເອກະສານນິຕິກຳຫຼາຍກວ່າ 1.300 ສະບັບ ໃນນັ້ນມີກົດໝາຍແລະປະມວນກົດໝາຍທີ່ສຳຄັນຫຼາຍກວ່າ 40 ສະບັບເຊັ່ນ ປະມວນກົດໝາຍແພ່ງ, ປະມວນກົດໝາຍອາຍາ, ປະມວນກົດໝາຍດຳເນີນຄະດີອາຍາ, ປະມວນກົດໝາຍແຮງງານ, ກົດໝາຍວ່າດ້ວຍການຮັກສາສຸຂະພາບຂອງປະຊາຊົນ, ກົດໝາຍວ່າດ້ວຍການແຕ່ງງານແລະຄອບຄົວ, ກົດໝາຍວ່າດ້ວຍການຈັດຕັ້ງສະພາປະຊາຊົນແລະຄະນະກຳມະການປະຊາຊົນ, ກົດໝາຍວ່າດ້ວຍການເລືອກຕັ້ງຜູ້ແທນສະພາແຫ່ງຊາດແລະຜູ້ແທນສະພາປະຊາຊົນ, ກົດໝາຍວ່າດ້ວຍການຮ້ອງທຸກແລະກ່າວປະນາມ; ກົດໝາຍວ່າດ້ວຍສື່ມວນຊົນ; ກົດໝາຍປະກັນໄພສັງຄົມ; ກົດໝາຍວ່າດ້ວຍຄວາມສະເໝີພາບທາງເພດ; ກົດໝາຍວ່າດ້ວຍການປ້ອງກັນແລະຕ້ານການຮຸນແຮງໃນຄອບຄົວ... ພ້ອມກັນກັບການປັບປຸງບູລະນະລະບົບກົດໝາຍ, ຫວຽດນາມໄດ້ດຳເນີນການປະຕິຮູບການຈັດຕັ້ງແລະການເຄື່ອນໄຫວຂອງບັນດາອົງການຕຸລາການ, ກຳນົດແຈ້ງແລະຍົກສູງບົດບາດ, ພາລະໜ້າທີ່ຂອງບັນດາອົງການໂດຍປະຊາຊົນເລືອກຕັ້ງ, ຍົກສູງປະສິດທິພາບການເຄື່ອນໄຫວຂອງບັນດາອົງການບໍລິຫານລັດ ແລະ ຖືວ່ານີ້ແມ່ນເນື້ອໃນທີ່ສຳຄັນໃນຂະບວນການປະຕິຮູບກົງຈັກແຫ່ງລັດ, ກໍ່ສ້າງລັດແຫ່ງອຳນາດກົດໝາຍສັງຄົມນິຍົມ ເພື່ອຮັບປະກັນສິດທິມະນຸດຂອງປະຊາຊົນໃຫ້ດີຂຶ້ນ.
ຍຸດທະສາດພັດທະນາເສດຖະກິດ-ສັງຄົມຂອງພັກແລະລັດໃນສະໄໝແຫ່ງການປ່ຽນແປງໃໝ່ ໄດ້ຕັ້ງປະຊາຊົນເຂົ້າໃນຈຸດໃຈກາງຂອງການພັດທະນາ ເພື່ອປຸກຕື່ນຄວາມສາມາດບົ່ມຊ້ອນຂອງບັນດາບຸກຄົນ, ອົງການຈັດຕັ້ງແລະປະເທດຊາດທັງໝົດ. ທັດສະນະພື້ນຖານຂອງພັກແລະລັດໃນຂະບວນການພັດທະນາເສດຖະກິດ-ສັງຄົມແມ່ນການພັດທະນາຢ່າງໄວວາ, ມີປະສິດທິຜົນແລະຍືນຍົງ, ການເຕີບໂຕເສດຖະກິດໄປຄຽງຄູ່ກັບການປະຕິບັດຄວາມກ້າວໜ້າແລະຄວາມຍຸດຕິທຳທາງສັງຄົມ. ບົດບາດເປັນເຈົ້າຂອງຂອງປະຊາຊົນໃນການພັດທະນາເສດຖະກິດ, ໃນການເຂົ້າຮ່ວມການຄຸ້ມຄອງເສດຖະກິດກໍໄດ້ຮັບການຮັບຮູ້ຈະແຈ້ງຂຶ້ນຕື່ມ. ການເປີດກວ້າງກົນໄກປະຊາທິປະໄຕ, ການປັບປຸງບູລະນະກົນໄກເພື່ອໃຫ້ປະຊາຊົນປະກອບຄວາມຄິດຄວາມເຫັນ, ການວິຈານສັງຄົມແລະການຕິດຕາມກວດກາການເຄື່ອນໄຫວຂອງພັກແລະລັດ ໄດ້ມີຂໍ້ກຳນົດກ່ຽວກັບລະບອບສະໜອງຂໍ້ມູນຂ່າວສານ ແລະຄວາມຮັບຜິດຊອບໃນການອະທິບາຍລາຍງານ ຂອງອົງການລັດຕໍ່ປະຊາຊົນ. ເຄົາລົບສິດເສລີພາບໃນການທຸລະກິດຕາມກົດໝາຍຂອງພົນລະເມືອງທຸກຄົນ ເພື່ອສ້າງຄວາມຮັ່ງມີໃຫ້ຕົນເອງແລະປະກອບສ່ວນໃຫ້ສັງຄົມ. ແຕ່, ຄຽງຄູ່ກັບຜົນສຳເລັດທີ່ບັນລຸໄດ້ໃນຂະບວນການປ່ຽນແປງໃໝ່ນັ້ນ, ພວກເຮົາຍັງປະສົບກັບຄວາມຫຍຸ້ງຍາກແລະສິ່ງທ້າທາຍບໍ່ໜ້ອຍ ທີ່ຮຽກຮ້ອງໃຫ້ພວກເຮົາຕ້ອງພະຍາຍາມແກ້ໄຂຜ່ານຜ່າ. ໃນໄລຍະເວລາທີ່ຍາວພໍຄວນ, ພວກເຮົາພຽງແຕ່ສຸມໃສ່ເນັ້ນໜັກເຖິງ “ລັດທິລວມໝູ່”, “ຜູ້ຄົນລວມໝູ່”, ແຕ່ໄດ້ເບິ່ງເບົາສິດແລະຜົນປະໂຫຍດຂອງແຕ່ລະບຸກຄົນ. ບັນດາຜົນສຳເລັດທີ່ບັນລຸໄດ້ໃນການຮັບປະກັນສິດທິມະນຸດຢູ່ປະເທດຫວຽດນາມແມ່ນສິ່ງທີ່ໜ້າພາກພູມໃຈທີ່ສຸດ, ແຕ່ຄວາມຫຍຸ້ງຍາກຂອງພວກເຮົາທາງດ້ານອັດຕະວິໄສແລະພາວະວິໄສກໍ່ບໍ່ແມ່ນນ້ອຍ. ເພື່ອຮັບປະກັນສິດທິພື້ນຖານຂອງມະນຸດໃຫ້ດີກວ່ານັ້ນ, ໃນເວລາຕໍ່ໜ້າ, ຕ້ອງດຳເນີນວິທີແກ້ໄຂຈຳນວນໜຶ່ງດັ່ງຕໍ່ໄປນີ້:
ທີ່ໜຶ່ງ, ສືບຕໍ່ປັບປຸງການຈັດຕັ້ງ, ຍົກສູງບົດບາດຂອງບັນດາອົງການິຕິບັນຍັດ, ອົງການບໍລິຫານ ແລະ ອົງການຕຸລາການ ໃນການຮັບປະກັນສິດທິມະນຸດ, ປັບປຸງບູລະນະກົນໄກການເລືອກຕັ້ງເພື່ອຮັບປະກັນສິດເສລີພາບໃນການເລືອກຕັ້ງແລະສະໝັກຮັບເລືອກຕັ້ງຂອງປະຊາຊົນ, ທັງຄັດເລືອກໄດ້ຜູ້ທີ່ມີຄຸນສົມບັດດີມີຄວາມສາມາດເພື່ອຮັບໃຊ້ປະເທດຊາດແລະປະຊາຊົນ.
ທີສອງ, ກວດຄືນລະບົບກົດໝາຍທີ່ມີຢູ່, ກຳນົດແຈ້ງບັນດາບັນຫານທີ່ຕ້ອງດັດແປງ ປັບປຸງເພີ່ມເຕີມ, ຮັບປະກັນຄວາມເປັນເອກະພາບຂອງກົດໝາຍແລະເອກະສານທາງກົດໝາຍ, ພ້ອມກັນນັ້ນ ສືບຕໍ່ຫັນບັນດາຂໍ້ກຳນົດຂອງສົນທິສັນຍາສິດທິມະນຸດສາກົນທີ່ຫວຽດນາມໄດ້ລົງນາມ ເປັນຂໍ້ກຳນົດກົດໝາຍທີ່ສອດຄ່ອງກັບລະບົບກົດໝາຍຂອງຊາດ, ສ້າງພື້ນຖານກົດໝາຍທີ່ໜັກແໜ້ນໃຫ້ແກ່ການຮັບປະກັນເອກະລາດແຫ່ງຊາດແລະສິດທິມະນຸດ. ຈັດການແກ້ໄຂຢ່າງເຂັ້ມງວດບັນດາກໍລະນີການລະເມີດສິດທິມະນຸດໂດຍເຈດຕະນາ.
ທີສາມ, ສົມທົບນະໂຍບາຍພັດທະນາເສດຖະກິດແລະນະໂຍບາຍສັງຄົມຢ່າງແໜ້ນແຟ້ນກວ່າອີກເພື່ອ “ເພີ່ມການເຕີບໂຕທາງເສດຖະກິດຕິດແໜ້ນກັບຄວາມສະເໝີພາບທາງສັງຄົມ”, ເພີ່ມທະວີການຮ່ວມມືສາກົນ, ດຶງດູດການລົງທຶນເພື່ອຍົກສູງຊີວິດການເປັນຢູ່ດ້ານວັດຖຸແລະຈິດໃຈຂອງປະຊາຊົນ, ມີນະໂຍບາຍແລະມາດຕະການບຸລິມະສິດຫຼາຍກວ່າອີກໃຫ້ກຸ່ມເປົ້າໝາຍພິເສດ, ຄ່ອຍໆຫຼຸດຜ່ອນຊ່ອງຫວ່າງລະຫວ່າງຮັ່ງມີແລະທຸກຍາກ, ສ້າງພື້ນຖານເພື່ອປະຕິບັດເປັນຢ່າງດີສິດສະເໝີພາບ ແລະສິດເສລີພາບປະຊາທິປະໄຕຂອງປະຊາຊົນ.
ທີສີ່, ຍົກສູງຄວາມຮັບຮູ້ຂອງປະຊາຊົນແລະຂອງບັນດາອົງການລັດກ່ຽວກັບບັນຫາສິດທິມະນຸດຜ່ານການສຶກສາໃນລະບົບໂຮງຮຽນ, ໃນບັນດາຊຸດຝຶກອົບຮົມພະນັກງານໄລຍະສັ້ນ, ໄລຍະກາງແລະໄລຍະຍາວ./.
------------
(1) ໂຮ່ຈີມິນ: ນິພົນຄົບຊຸດ, ສພຈ. ການເມືອງແຫ່ງຊາດ-ສື້ເຖິດ, ຮ່າໂນ້ຍ, 2011, ເຫຼັ້ມ 4, ໜ້າ 7.
(2) ເອກະສານກອງປະຊຸມໃຫຍ່ຜູ້ແທນທົ່ວປະເທດຄັ້ງທີ XI, ສພຈ. ການເມືອງແຫ່ງຊາດ-ສື້ເຖິດ, ຮ່າໂນ້ຍ, 2011, ໜ້າ 72.
(3), (4) ເອກະສານກອງປະຊຸມໃຫຍ່ຜູ້ແທນທົ່ວປະເທດຄັ້ງທີ XII, ຫ້ອງການສູນກາງພັກ, ຮ່າໂນ້ຍ, 2016, ໜ້າ 79, 69.
(5) ເອກະສານກອງປະຊຸມໃຫຍ່ຜູ້ແທນທົ່ວປະເທດຄັ້ງທີ XI, ປຶ້ມທີ່ໄດ້ແນະນຳ, ໜ້າ 100.
* ບົດນີ້ໄດ້ລົງພິມໃນວາລະສານກອມມູນິດ ສະບັບທີ 930 (ເດືອນພະຈິດ 2019)
