ບັນຫາແມ່ຍິງ, ສັນຕິພາບ ແລະ ຄວາມໝັ້ນຄົງ ທີ່ສະພາຄວາມໝັ້ນຄົງແຫ່ງສະຫະປະຊາຊາດ ໃນປະຈຸບັນ ແລະ ການເຂົ້າຮ່ວມຂອງຫວຽດນາມ
ວກ. - ໃນເດືອນມັງກອນ 2020, ທ່ານ ອານໂຕນີໂອ ກູເຕີເຣັດ ເລຂາທິການໃຫຍ່ສະຫະປະຊາຊາດ ໄດ້ກ່າວປາໄສກ່ຽວກັບບັນດາບຸລິມະສິດໃນປີ 2020 ຂອງສະຫະປະຊາຊາດ ທີ່ໄດ້ເນັ້ນໜັກເຖິງພາລະບົດບາດຂອງແມ່ຍິງ ໃນການເຂົ້າຮ່ວມແລະແກ້ໄຂສິ່ງທ້າທາຍທົ່ວໂລກ, ລວມມີໂຄງການແມ່ຍິງ, ສັນຕິພາບແລະຄວາມໝັ້ນຄົງ. ນີ້ກໍ່ແມ່ນບັນຫາທຳອິດທີ່ໄດ້ຮັບການສົນທະນາຢ່າງເປັນທາງການ ຂອງສະພາຄວາມໝັ້ນຄົງ ແຫ່ງສະຫະປະຊາຊາດນັບແຕ່ປີ 2000. ມາຮອດປະຈຸບັນນີ້, ບັນຫານີ້ໄດ້ແລະກຳລັງໄດ້ຮັບການຜັນຂະຫຍາຍຢ່າງທົ່ວເຖິງໃນທົ່ວໂລກ, ພ້ອມທັງໄດ້ຮັບການສັບຊ້ອນຢ່າງຫຼາຍຮູບຫຼາຍແບບເຂົ້າໃນຫຼາຍໂຄງການ, ການເຄື່ອນໄຫວຂອງສະຫະປະຊາຊາດ ກໍ່ຄືບັນດາປະເທດສະມາຊິກ.
ທ່ານນາງ ອາມານີ ໂມຮາເມັກ ຮອງເລຂາທິການໃຫຍ່ສະຫະປະຊາຊາດ ກວດແຖວກອງກຽດຕິຍົດ ຂອງກຳລັງຮັກສາສັນຕິພາບສະຫະປະຊາຊາດ ທີ່ສະໜາມບິນສາກົນ ອາແດນ ອັບດຸນລີ, ນະຄອນຫຼວງ ໂມກາດິດຊູ (ໂຊມາລີ), ວັນທີ 23 ຕຸລາ 2019 _ພາບ: UN
ສາມາດເວົ້າໄດ້ວ່າ, ພາລະບົດບາດ ແລະ ການເຂົ້າຮ່ວມຂອງແມ່ຍິງ ໃນວຽກງານຮັກສາສັນຕິພາບ ເຊິ່ງສະຫະປະຊາຊາດໄດ້ຮັບຮອງເອົາ ນັບຕັ້ງແຕ່ອົງການນີ້ໄດ້ຮັບການກໍ່ຕັ້ງຂຶ້ນ ຜ່ານການຈັດຕັ້ງຄະນະກຳມະການສະຖານະແມ່ຍິງໃນປີ 1946. ຄວາມພະຍາຍາມຮັບປະກັນຄວາມສະເໝີພາບທາງເພດ ກໍ່ນັບມື້ນັບໄດ້ຮັບການປັບປຸງດ້ວຍການທີ່ສະຫະປະຊາຊາດໃຫ້ສັດຕະຍາບັນ ອະນຸສັນຍາວ່າດ້ວຍການລົບລ້າງທຸກຮູບການຈຳແນກປະພຶດຕໍ່ແມ່ຍິງ (ປີ 1979), ຖະແຫຼງການກ່ຽວກັບການເຂົ້າຮ່ວມຂອງແມ່ຍິງໃນການຊຸກຍູ້ສັນຕິພາບແລະການຮ່ວມມືສາກົນ (ປີ 1982) ແລະ ການຈັດຕັ້ງບັນດາກອງປະຊຸມສາກົນກ່ຽວກັບແມ່ຍິງຢູ່ ນະຄອນຫຼວງ ປັກກີ່ງ (ປະເທດຈີນ, ປີ 1995). ໂດຍສະເພາະແມ່ນ, ໃນປີ 2000, ສະພາຄວາມໝັ້ນຄົງແຫ່ງສະຫະປະຊາຊາດໄດ້ຮັບຮອງເອົາມະຕິເລກທີ 1325 ກ່ຽວກັບໂຄງການແມ່ຍິງ, ສັນຕິພາບແລະຄວາມໝັ້ນຄົງ ເຊິ່ງກາຍເປັນໜຶ່ງໃນບັນດາລາຍການ ທີ່ໄດ້ຮັບການສົນທະນາຕົ້ນຕໍ່ ຢູ່ທີ່ສະພາຄວາມໝັ້ນຄົງ, ຫຼັງຈາກນັ້ນ ກໍ່ໄດ້ຮັບການຊຸກຍູ້ໃນຫຼາຍກົນໄກຂອງອົງການສະຫະປະຊາຊາດ (1). ເອກະສານສະບັບນີ້ ຖືກຖືເປັນເອກະສານທີ່ສຳຄັນ ມີລັກສະນະປະຫວັດສາດ, ເປັນຂີດໝາຍເທື່ອທຳອິດທີ່ ສະພາຄວາມໝັ້ນຄົງຮັບຮອງຜົນກະທົບຂອງການປະທະກັນດ້ວຍກຳລັງປະກອບອາວຸດ ຕໍ່ແມ່ຍິງແລະເດັດຍິງ; ຮັບຮູ້ຄຸນຄ່າແລະການປະກອບສ່ວນຂອງແມ່ຍິງຕໍ່ການຮັກສາສັນຕິພາບ, ແກ້ໄຂການປະທະກັນແລະສ້າງສັນຕິພາບ. ມະຕິໄດ້ເນັ້ນໜັກເຖິງຄວາມສຳຄັນຂອງການເຂົ້າຮ່ວມຢ່າງຮອບດ້ານ ແລະສະເໝີພາບຂອງແມ່ຍິງ ເຊິ່ງເປັນຜູ້ທີ່ກະຕືລືລົ້ນໃນບັນຫາສັນຕິພາບ ແລະຄວາມໝັ້ນຄົງ.
ໃນປະຈຸບັນນີ້, ໂຄງການແມ່ຍິງ, ສັນຕິພາບແລະຄວາມໝັ້ນຄົງ ມີຢູ່ໃນ 10 ມະຕິຂອງສະພາຄວາມໝັ້ນຄົງ (2) ແລະ ເປັນຫົວຂໍ້ສົນທະນາປະຈຳປີ ຂອງສະພາຄວາມໝັ້ນຄົງ ໃນເດືອນຕຸລາຂອງທຸກລະປີ ໃນຮູບແບບຂອງການອະພິປາຍແບບເປີດເຜີຍ ໂດຍມີເອກະສານຜ່ານຕາມປົກກະຕິແລ້ວແມ່ນມະຕິຂອງສະພາຄວາມໝັ້ນຄົງ ຫຼື ຖະແຫຼງການຂອງປະທານສະພາຄວາມໝັ້ນຄົງ (3). ບາງແງ່ມູນອື່ນຂອງບັນດາຫົວຂໍ້ນີ້ຍັງໄດ້ຮັບການປຶກສາຫາລືໃນຮູບແບບຂອງການປະຊຸມສູດ ອາຣີອາ (Arria-formula) (4). ໂຄງການແມ່ຍິງ, ສັນຕິພາບແລະຄວາມໝັ້ນຄົງ ປະກອບມີສີ່ເສົາຄ້ຳໃຫຍ່ຄື: 1- ການເຂົ້າຮ່ວມ; 2- ສະກັດກັ້ນການປະທະກັນ; 3- ການປ້ອງກັນ; 4- ການຊ່ວຍເຫຼືອ ແລະ ຟື້ນຟູ (5).
ສະພາບການປະຕິບັດໂຄງການແມ່ຍິງ, ສັນຕິພາບແລະຄວາມໝັ້ນຄົງ
ແຕ່ປີ 2000 ມາຮອດປະຈຸບັນ, ຢູ່ທີ່ສະພາຄວາມໝັ້ນຄົງແຫ່ງສະຫະປະຊາຊາດ, ໂຄງການແມ່ຍິງ, ສັນຕິພາບ ແລະຄວາມໝັ້ນຄົງ ໄດ້ຮັບການແລກປ່ຽນ, ສົນທະນາຢູ່ໃນບັນດາບັນຫາເຊັ່ນ: 1- ເພີ່ມທະວີພາລະບົດບາດ ແລະ ການເຂົ້າຮ່ວມຂອງແມ່ຍິງ ໃນຂະບວນວິວັດການປ້ອງກັນແລະແກ້ໄຂການປະທະກັນ, ກໍ່ສ້າງແລະຮັກສາສັນຕິພາບ. 2- ນັບແຕ່ປີ 2008, ສະພາຄວາມໝັ້ນຄົງໄດ້ຮັບຮອງເອົາບັນດາມະຕິເລກທີ 1820, 1888, 1960, 2106, 2467, ເຊິ່ງຮັບຮູ້ທຸກຮູບແບບຂອງການໃຊ້ຄວາມຮຸນແຮງທາງເພດຕໍ່ແມ່ຍິງແມ່ນອາດຊະຍາກຳສົງຄາມ, ອາດຊະ ຍາກຳຕໍ່ມະນຸດຊາດ; ບັນດາປະເທດມີບົດບາດແລະຄວາມຮັບຜິດຊອບ ໃນການແກ້ໄຂແຫຼ່ງກຳເນີດຂອງຄວາມຮຸນແຮງຕໍ່ແມ່ຍິງ ແລະເດັດຍິງ; ເນັ້ນໜັກເຖິງພາລະບົດບາດຂອງສະພາຄວາມໝັ້ນຄົງໃນການເພີ່ມທະວີການຕິດຕາມ ກວດກາ ການປະຕິບັດຂອງຝ່າຍຕ່າງໆທີ່ເຂົ້າຮ່ວມການປະທະກັນ. 3- ສ້າງຕັ້ງແລະເພີ່ມທະວີການນຳໃຊ້ບັນດາມາດຕະການປະເມີນ, ຕິດຕາມການປະຕິບັດບັນດາເນື້ອໃນຂອງໂຄງການແມ່ຍິງ, ສັນຕິພາບແລະຄວາມໝັ້ນຄົງ. 4- ຝຶກອົບຮົມແລະເພີ່ມທະວີຄວາມສາມາດໃຫ້ແກ້ກຳລັງປ້ອງກັນ ແລະ ແກ້ໄຂສະພາບການກໍ່ຄວາມຮຸນແຮງທາງເພດ ໃນຄວາມຂັດແຍ້ງດ້ວຍອາວຸດ; ຮຽກຮ້ອງໃຫ້ມີການຈັດຕັ້ງກຸ່ມຜູ້ຊ່ຽວຊານຢູ່ທີ່ເກີດຄວາມຮຸນແຮງທາງເພດ; ເພີ່ມງົບປະມານໃຫ້ແກ່ການຝຶກອົບຮົມ, ວິເຄາະ ແລະບັນດາໂຄງການທາງເພດ. 5- ພາລະບົດບາດຂອງແມ່ຍິງ ໃນປະຕິບັດການຮັກສາສັນຕິພາບ ແລະການປ້ອງກັນຄວາມຮຸນແຮງທາງເພດ ໃນການປະທະກັນດ້ວຍອາວຸດ. 6- ພາລະບົດບາດຂອງບັນດາອົງການຈັດຕັ້ງໃນພາກພື້ນ, ອານຸພາກພື້ນ ໃນການປັບປຸງນະໂຍບາຍ, ເພີ່ມທະວີບົດບາດ, ການເຂົ້າຮ່ວມຂອງແມ່ຍິງແລະເດັດຍິງ ໃນວິວັດການມຸ່ງໄປສູ່ການຮັບປະກັນຜົນປະໂຫຍດຂອງແມ່ຍິງ ແລະເດັດຍິງ ທີ່ໄດ້ຮັບຜົນສະທ້ອນຈາກຄວາມຮຸນແຮງທາງເພດ ໃນການປະທະກັນດ້ວຍອາວຸດ. 7- ບົດບາດຂອງບັນດາອົງການຈັດຕັ້ງການເມືອງ - ສັງຄົມ (CSO) ໃນການຊຸກຍູ້ການເຂົ້າຮ່ວມຂອງແມ່ຍິງ ໃນການແກ້ໄຂຄວາມຂັດແຍ້ງ, ແກ້ໄຂບັນຫາຄວາມຮຸນແຮງທາງເພດ, ສ້າງສັນຕິພາບ...
ທີ່ຜ່ານມາມໍ່ນີ້, ໃນເດືອນເມສາ 2019, ສະພາຄວາມໝັ້ນຄົງທີ່ໄດ້ຮັບຮອງເອົາ ແລະປະກາດໃຊ້ມະຕິເລກທີ 2467 ກ່ຽວກັບຄວາມຮຸນແຮງທາງເພດ ໃນການປະທະກັນດ້ວຍອາວຸດ. ຕາມນັ້ນ, ລັດຕ່າງໆມີຄວາມຮັບຜິດຊອບໃນການແກ້ໄຂແຫຼ່ງກຳເນີດຂອງຄວາມຮຸນແຮງຕໍ່ແມ່ຍິງແລະເດັດຍິງ, ໂດຍຖືຜູ້ຖືກເຄາະຮ້າຍເປັນສູນກາງ, ໃຫ້ຄວາມສຳຄັນກັບສິດທິແລະຄວາມຕ້ອງການຂອງຜູ້ຖືກເຄາະຮ້າຍ, ເນັ້ນເຖິງບົດບາດຂອງສະພາຄວາມໝັ້ນຄົງ ໃນການເພີ່ມທະວີການຕິດຕາມກວດກາການບັງຄັບໃຊ້ ຂອງບັນດາຝ່າຍຂັດແຍ້ງ, ສິ່ງທ້າທາຍໃນປະຈຸບັນຕໍ່ການປ້ອງກັນແລະຕ້ານຄວາມຮຸນແຮງທາງເພດໃນການປະທະກັນ; ຮຽກຮ້ອງໃຫ້ຄະນະກຳມະການສະເພາະກິດໃຊ້ມາດຕະການລົງໂທດໂດຍເຈຕະນາຕໍ່ຜູ້ກະທຳຜິດ ຫຼືຜູ້ທີ່ຕັ້ງໃຈກະທຳຄວາມຮຸນແຮງທາງເພດໃນການປະທະກັນ (6)... ປີ 2020, ໃນສະພາບການສະຫະປະຊາຊາດສະເຫຼີມສະຫຼອງການຮັບຮອງເອົາມະຕິເລກທີ 1325 ຄົບຮອບ 20 ປີ, ບັນດາປະເທດສະມາຊິກສະຫະປະຊາຊາດລ້ວນແຕ່ໄດ້ເນັ້ນເຖິງຄວາມສຳຄັນ ຂອງການຮັບປະກັນຄວາມສະເໝີພາບທາງເພດ ແລະ ເພີ່ມທະວີການເຂົ້າຮ່ວມຂອງແມ່ຍິງ ໃນຂະບວນການອອກຂໍ້ຕົກລົງ; ໃຫ້ບຸລິມະສິດແກ່ການປ້ອງກັນຂໍ້ຂັດແຍ້ງ ແລະ ແກ້ໄຂສິ່ງທ້າທາຍທີ່ກຳລັງເກີດຂຶ້ນ; ໃຫ້ຄຳໝັ້ນສັນຍາກ່ຽວກັບການຊຸກຍູ້ໂຄງການແມ່ຍິງ, ສັນຕິພາບແລະຄວາມໝັ້ນຄົງ ໃນໄລຍະເວລາ 18 ເດືອນ, ແຕ່ເດືອນເມສາ 2019 ຫາຕຸລາ 2020.
ຄຽງຄູ່ກັບສະພາຄວາມໝັ້ນຄົງ, ບາງກົນໄກອື່ນຂອງສະຫະປະຊາຊາດກໍ່ເຂົ້າຮ່ວມການຜັນຂະຫຍາຍ, ສັບຊ້ອນເນື້ອໃນແມ່ຍິງ, ສັນຕິພາບແລະຄວາມໝັ້ນຄົງ ເຂົ້າໃນນະໂຍບາຍ ແລະການເຄື່ອນໄຫວປະຈຳປີຂອງຕົນເອງ, ເຊັ່ນ ອົງການສະຫະປະຊາຊາດກ່ຽວກັບຄວາມສະເໝີພາບທາງເພດ ແລະ ມອບສິດໃຫ້ແມ່ຍິງ (UN Women) ມີໜ້າທີ່ຊຸກຍູ້ຄວາມສະເໝີພາບທາງເພດ, ເພີ່ມອຳນາດໃຫ້ແມ່ຍິງ, ຊ່ວຍເຫຼືອເລຂາທິການໃຫຍ່ສະຫະປະຊາຊາດ ໃນການປະສານງານແລະປຶກສາຫາລືກັບປະເທດ ແລະ ພາກພື້ນຕ່າງໆ ເພື່ອພັດທະນາບົດລາຍງານທີ່ສຳຄັນຫຼາຍສະບັບກ່ຽວກັບໂຄງການແມ່ຍິງ, ສັນຕິພາບແລະຄວາມໝັ້ນຄົງ; ກົມຮັກສາສັນຕິພາບຂອງສະຫະປະຊາຊາດ (DPKO) ຊຸກຍູ້, ເພີ່ມຈຳນວນແມ່ຍິງທີ່ເຂົ້າຮ່ວມໃນການປະຕິບັດງານຮັກສາສັນຕິພາບ; ກົມກິດຈະການການເມືອງ ແລະ ການສ້າງສັນຕິພາບແຫ່ງສະຫະປະຊາຊາດ (DDPA) ການຈັດຕັ້ງກຸ່ມເພດສັນຕິພາບແລະຄວາມໝັ້ນຄົງ ເພື່ອກຳນົດສ້າງນະໂຍບາຍ, ຍົກສູງຄວາມສາມາດຂອງເຈົ້າໜ້າທີ່ ໃນການຜັນຂະຫຍາຍມະຕິກ່ຽວກັບແມ່ຍິງ, ສັນຕິພາບແລະຄວາມໝັ້ນຄົງ ກໍ່ຄືຄວາມຮຸນແຮງທາງເພດໃນການປະທະກັນດ້ວຍອາວຸດ... ນອກຈາກນີ້, ຄວາມຄິດລິເລິ່ມທີ່ບໍ່ເປັນທາງການຈຳນວນໜຶ່ງກໍ່ໄດ້ຖືກສ້າງຕັ້ງຂຶ້ນ ແນໃສ່ຊຸກຍູ້ໂຄງການແມ່ຍິງ, ສັນຕິພາບແລະຄວາມໝັ້ນຄົງເຊັ່ນ ກຸ່ມເພື່ອນ 1325 (7); ເຄືອຂ່າຍຈຸດສຸມແຫ່ງຊາດສຳລັບແມ່ຍິງ, ສັນຕິພາບແລະຄວາມໝັ້ນຄົງ (8); ຕົວຊີ້ວັດກ່ຽວກັບແມ່ຍິງ, ສັນຕິພາບແລະຄວາມໝັ້ນຄົງ (9).
ຜົນສຳເລັດ ແລະ ບັນດາບັນຫາທີ່ວາງອອກ ໃນເວລາປະຕິບັດໂຄງການແມ່ຍິງ,
ສັນຕິພາບແລະຄວາມໝັ້ນຄົງ
ໃນລະດັບໂລກ
ທີໜຶ່ງ, ຈຳນວນຜູ້ນຳເພດຍິງໃນບັນດາອົງການແມ່ຍິງ, ສັນຕິພາບແລະຄວາມໝັ້ນຄົງ ຂອງສະຫະປະຊາຊາດ ນັບມື້ນັບເພີ່ມຂຶ້ນ ນັບແຕ່ເມື່ອຜັນຂະຫຍາຍໂຄງການແມ່ຍິງ, ສັນຕິພາບແລະຄວາມໝັ້ນຄົງ. ເຖິງເດືອນທັນວາ 2018, ແມ່ຍິງກວມເອົາ 35% ຂອງຕຳແໜ່ງຫົວໜ້າ ແລະ 48% ຂອງຕຳແໜ່ງຮອງຫົວໜ້າ ໃນບັນດາຄະນະກຳມະການ ຮັກສາສັນຕິພາບ ແລະ ຄະນະກຳມະການການເມືອງພິເສດ ຂອງສະຫະປະຊາຊາດ (ປີ 2017 ແມ່ນ 26% ແລະ 35%) (10). ເປັນຄັ້ງທຳອິດທີ່ໄດ້ແຕ່ງຕັ້ງຜູ້ຍິງເປັນຜູ້ບັນຊາການສູງສຸດ ຂອງຄະນະກຳມະການຮັກສາສັນຕິພາບແຫ່ງສະຫະປະຊາຊາດ ແລະ ຜູ້ແທນພິເສດຂອງເລຂາທິການໃຫຍ່ສະຫະປະຊາຊາດ ດ້ານຄວາມຮຸນແຮງທາງເພດໃນການປະທະກັນດ້ວຍອາວຸດ. ສ້າງຕັ້ງກຸ່ມຜູ້ຊ່ຽວຊານທີ່ບໍ່ເປັນທາງການ (IEG) ກ່ຽວກັບແມ່ຍິງ, ສັນຕິພາບແລະຄວາມໝັ້ນຄົງ ແລະ ກຸ່ມຜູ້ຊ່ຽວຊານກ່ຽວກັບກົດໝາຍແລະຄວາມຮຸນແຮງທາງເພດໃນການປະທະກັນດ້ວຍອາວຸດ (11).
ທີສອງ, ປະກາດໃຊ້ຕົວຊີ້ວັດທົ່ວໂລກ (Global Indicators) ກ່ຽວກັບການປະເມີນການປະຕິບັດເນື້ອໃນກ່ຽວກັບແມ່ຍິງ, ສັນຕິພາບແລະຄວາມໝັ້ນຄົງ (ປະກອບດ້ວຍຕົວຊີ້ວັດດ້ານຄຸນນະພາບ ແລະປະລິມານ 26 ຕົວ). ບົນພື້ນຖານນັ້ນ ບັນດາປະເທດສະມາຊິກອາດຈະລາຍງານການປະຕິບັດທັງໝົດ 26 ຕົວຊີວັດນັ້ນ ຫຼື ພາກສ່ວນໜຶ່ງ (ໜ້ອຍທີ່ສຸດແມ່ນ 9 ຕົວຊີ້ວັດ). ການປະກາດໃຊ້ຕົວຊີ້ວັດທົ່ວໂລກນັ້ນ ໄດ້ປະກອບສ່ວນຢ່າງແທ້ຈິງໃຫ້ແກ່ວຽກງານຄົ້ນຄວ້າ, ສະເໜີ ແລະ ດັດແປງນະໂຍບາຍໃຫ້ເໝາະສົມ ເພື່ອຜັນຂະຫຍາຍບັນດາໜ້າທີ່ໃນອະນາຄົດ ຢ່າງມີປະສິດທິຜົນ ແລະ ນຳເອົາເຊິ່ງຜົນປະໂຫຍດແລະສັນຕິພາບມາໃຫ້ພາກພື້ນຕ່າງໆໃນໂລກ, ກໍ່ຄືສະແດງຄວາມຮັບຜິດຊອບຂອງບັນດາປະເທດໃນການປະຕິບັດໜ້າທີ່ ແລະ ພາລະບົດບາດເປັນສະມາຊິກສະຫະປະຊາຊາດຂອງຕົນ.
ທີສາມ, ສ້າງແລະປະກາດໃຊ້ບົດລາຍງານຂອງເລຂາທິການໃຫຍ່ສະຫະປະຊາຊາດ ກ່ຽວກັບ “ການປ້ອງກັນຄວາມຂັດແຍ້ງ, ການຫັນປ່ຽນຄວາມເທົ່າທຽມ, ການປັບປຸງສັນຕິພາບ: ການຄົ້ນຄວ້າທົ່ວໂລກກ່ຽວກັບການຜັນຂະຫຍາຍມະຕິເລກທີ 1325” ເນື່ອງໃນໂອກາດສະເຫຼີມສະຫຼອງ 15 ປີ ແຫ່ງວັນປະກາດໃຊ້ມະຕິເລກທີ 1325 ແລະ ຜັນຂະຫຍາຍໂຄງການແມ່ຍິງ, ສັນຕິພາບແລະຄວາມໝັ້ນຄົງ. ບົດລາຍງານເປັນເຄື່ອງມືອ້າງອີງທີ່ມີປະໂຫຍດ ສຳລັບບັນດາປະເທດສະມາຊິກສະຫະປະຊາຊາດ ເພື່ອນຳໃຊ້ແລະອ້າງອີງການຈັດຕັ້ງປະຕິບັດໃນປະເທດຂອງຕົນ ແລະ ປະກາດໃຊ້ແນວທາງການປະຕິບັດຫຼັງປີ 2015.
ທີສີ່, ອອກເອກະສານກ່ຽວກັບຂອບຜົນໄດ້ຮັບຍຸດທະສາດຂອງສະຫະປະຊາຊາດກ່ຽວກັບແມ່ຍິງ, ສັນຕິພາບ ແລະຄວາມໝັ້ນຄົງ ໄລຍະ 2011 - 2020 ແນໃສ່ກຳນົດທິດສືບຕໍ່ຜັນຂະຫຍາຍມະຕິເລກທີ 1325 ແລະ ບັນດາມະຕິທີ່ກ່ຽວຂ້ອງຂອງສະຫະປະຊາຊາດກ່ຽວກັບໂຄງການແມ່ຍິງ, ສັນຕິພາບແລະຄວາມໝັ້ນຄົງ.
ທີຫ້າ, ປະກາດໃຊ້ບົດລາຍງານປະຈຳປີຂອງເລຂາທິການໃຫຍ່ສະຫະປະຊາຊາດກ່ຽວກັບໂຄງການແມ່ຍິງ, ສັນຕິພາບແລະຄວາມໝັ້ນຄົງ (ແຕ່ປີ 2011); ຄວາມຮຸນແຮງທາງເພດໃນການປະທະກັນດ້ວຍອາວຸດ (ແຕ່ປີ 2012); ສະໜອງຂໍ້ມູນກ່ຽວກັບບັນດາມາດຕະການຮັບມືຂອງລະບົບສະຫະປະຊາຊາດ ຕໍ່ການລ່ວງລະເມີດທາງເພດ ແລະການຂູດຮີດທາງເພດ (ແຕ່ປີ 2018).
ທີຫົກ, ສ້າງຕັ້ງກອງທຶນເພື່ອສັນຕິພາບແລະມະນຸດສະທຳຂອງແມ່ຍິງມີຈຸດປະສົງເພື່ອສະໜັບສະໜູນການເຂົ້າຮ່ວມຂອງແມ່ຍິງ ໃນຂະບວນການຕັດສິນບັນຫາ, ການປ້ອງກັນຂໍ້ຂັດແຍ້ງ, ການຟື້ນຟູເສດຖະກິດຫຼັງສົງຄາມ, ການມີສ່ວນຮ່ວມໃນຕຳແໜ່ງຜູ້ນຳ, ການປົກປັກຮັກສາສິດຂອງແມ່ຍິງແລະເດັດຍິງ.
ໃນລະດັບຊາດ
ຮອດເດືອນສິງຫາ 2019, 81 ປະເທດແລະເຂດແຄວ້ນໄດ້ພັດທະນາ ແລະຮັບຮອງເອົາ ໂຄງການປະຕິບັດງານ ແຫ່ງຊາດກ່ຽວກັບແມ່ຍິງ, ສັນຕິພາບແລະຄວາມໝັ້ນຄົງ (12). ອັດຕາສ່ວນຂອງແມ່ຍິງໃນໂລກທີ່ມີຕຳແໜ່ງລັດຖະມັນຕີແມ່ນ 20,7%, ທຽບກັບ 18,3% ໃນບັນດາປະເທດທີ່ມີການປະທະກັນ ແລະພາຍຫຼັງການປະທະກັນ; 24,3% ຂອງທີ່ນັ່ງໃນສະພາແຫ່ງຊາດແມ່ນຂອງແມ່ຍິງ. ໃນບັນດາປະເທດທີ່ມີການປະທະກັນ ແລະຫຼັງເກີດການປະທະກັນ, ອັດຕາສ່ວນນີ້ແມ່ນ 19% (13).
ຄຽງຂ້າງບັນດາຜົນສຳເລັດທີ່ບັນລຸໄດ້ນັ້ນ, ຍັງມີບາງບັນຫາທີ່ເກີດຂຶ້ນໃນການປະຕິບັດໂຄງການແມ່ຍິງ, ສັນຕິພາບ ແລະຄວາມໝັ້ນຄົງ, ເຊິ່ງລະອຽດແມ່ນ: 1- ສະພາຄວາມໝັ້ນຄົງຂາດກົນໄກສັງລວມໃນການຕິດຕາມ, ສະຫຼຸບ, ປະເມີນຜົນໂດຍລວມ ກ່ຽວກັບການປະຕິບັດໂຄງການແມ່ຍິງ, ສັນຕິພາບແລະຄວາມໝັ້ນຄົງ. 2- ຈຳນວນປະເທດທີ່ສ້າງໂຄງການປະຕິບັດງານແຫ່ງຊາດກ່ຽວກັບແມ່ຍິງ, ສັນຕິພາບແລະຄວາມໝັ້ນຄົງ ຂ້ອນຂ້າງໜ້ອຍ. ຢູ່ບັນດາປະເທດທີ່ໄດ້ຮັບຮອງເອົາໂຄງການປະຕິບັດງານແຫ່ງຊາດ, ໂຄງການສ່ວນໃຫຍ່ແມ່ນໂຄງການໄລຍະສັ້ນ, ຂະໜາດນ້ອຍ ແລະ ງົບປະມານທີ່ຈຳກັດ; ຂາດເຄື່ອງມືປະເມີນຜົນການປະຕິບັດ. 3- ການເຂົ້າຮ່ວມຂອງແມ່ຍິງໃນຂະບວນການເຈລະຈາ, ກໍ່ສ້າງສັນຕິພາບ, ຄວາມໝັ້ນຄົງ, ກໍ່ສ້າງຄືນໃໝ່ຫຼັງການປະທະກັນຍັງຖືກຈຳກັດ. 4- ຊ່ອງຫວ່າງລະຫວ່າງຄຳໝັ້ນສັນຍາທາງການເມືອງ ແລະ ການຈັດສັນຊັບພະຍາກອນການເງິນໃນໃນການຈັດຕັ້ງປະຕິບັດໂຄງການແມ່ຍິງ, ສັນຕິພາບແລະຄວາມໝັ້ນຄົງ ຍັງໃຫຍ່ຫຼວງຢູ່. 5- ການລວບລວມຂໍ້ມູນແມ່ນມີຄວາມຫຍຸ້ງຍາກຍ້ອນສະພາບການປະທະກັນ, ຄວາມຈຳກັດທາງດ້ານຄວາມສາມາດ ແລະ ແຫຼ່ງພະລັງ, ພາໃຫ້ເກີດຄວາມຫຍຸ້ງຍາກໃນການປະຕິບັດ ແລະການປະເມີນຜົນການປະຕິບັດໂຄງການແມ່ຍິງ, ສັນຕິພາບແລະຄວາມໝັ້ນຄົງ.
ການມີສ່ວນຮ່ວມໃນການດຳເນີນໂຄງການແມ່ຍິງ, ສັນຕິພາບແລະຄວາມໝັ້ນຄົງຂອງປະເທດຕ່າງໆ
ທີ່ສະຫະປະຊາຊາດເວົ້າລວມ ແລະ ສະພາຄວາມໝັ້ນຄົງແຫ່ງສະຫະປະຊາຊາດເວົ້າສະເພາະ, ບັນດາປະເທດຈະເລີນພັດທະນາໄດ້ສຸມໃສ່ບາງເນື້ອໃນຕົ້ນຕໍ່ ເຊັ່ນ ຕ້ານຄວາມຮຸນແຮງທາງເພດໃນສົງຄາມ, ໃນການປະທະກັນ; ລົງໂທດກຳລັງປະກອບອາວຸດໃນບາງປະເທດ ອາຟຣິກາ (ຊູດັງ, ກົງໂກ, ມາລີ...) ໃນຂໍ້ກ່າວຫາກ່ຽວກັບຄວາມຮຸນແຮງ ທາງເພດຕໍ່ແມ່ຍິງ ຢູ່ໃນເຂດຂັດແຍ້ງແລະເຂດສົງຄາມ, ຍົກສູງບົດບາດຂອງສານອາຍາສາກົນ (ICC) ໃນການສືບສວນສອບສວນ, ດຳເນີນຄະດີ, ສິດຕັດສິນຂອງສະພາຄວາມໝັ້ນຄົງໃນການນຳບັນຫາດັ່ງກ່າວມາໃຫ້ສານອາຍາສາກົນ (ICC)... ຫຼາຍປະເທດທາງຝ່າຍຕາເວັນຕົກເຊັ່ນ ອາເມຣີກາ, ດານມາກ, ນອກແວ, ອັງກິດ, ໂອຕຣິດ, ສະວິດ, ການາດາ…ໄດ້ຮັບຮອງເອົາໂຄງການປະຕິບັດງານແຫ່ງຊາດກ່ຽວກັບແມ່ຍິງ, ສັນຕິພາບ ແລະຄວາມໝັ້ນຄົງ.
ບັນດາປະເທດກຳລັງພັດທະນາໃຫ້ຄວາມສຳຄັນຕໍ່ການສົ່ງເສີມບົດບາດ ແລະການເຂົ້າຮ່ວມຂອງແມ່ຍິງ ໃນຂະບວນການສັນຕິພາບ; ຊີວິດການເມືອງ, ເສດຖະກິດ, ວັດທະນະທຳ, ສັງຄົມ; ຊຸກຍູ້ຄວາມສະເໝີພາບທາງເພດ; ຕ້ານການຈຳແນກປະພຶດ ແລະຄວາມຮຸນແຮງ; ສະໜັບສະໜູນບັນດາມາດຕະການເພື່ອຍົກສູງຄວາມຮັບຮູ້ຂອງປະຊາຊົນ, ເປັນຕົ້ນແມ່ນແມ່ຍິງ... ບັນດາປະເທດກຳລັງພັດທະນາກໍ່ສຸມໃສ່ບົດບາດ ແລະ ຄວາມຮັບຜິດຊອບຂອງຊາດ, ຮັບຮູ້ວ່າທີ່ບໍ່ມີມາດຕະການລວມອັນໜຶ່ງສຳລັບໝົດທຸກປະເທດ, ເຄົາລົບອຳນາດອະທິປະໄຕແຫ່ງຊາດ ແລະ ບັນດາມາດຕະການທີ່ລັດຖະບານປະເທດນັ້ນດຳເນີນ ຕ້ອງມີຄວາມເໝາະສົມກັບສະພາບການຕົວຈິງຂອງປະເທດ, ສະກັດກັ້ນ ແລະ ຢຸດຕິການປະທະກັນໂດຍຜ່ານບັນດາມາດຕະການສັນຕິພາບ.
ແຕ່ວ່າ, ຍ້ອນຊັບພະຍາກອນຈຳກັດ, ການປະກອບສ່ວນຂອງບັນດາປະເທດກຳລັງພັດທະນາເຂົ້າໃນ ໂຄງການແມ່ຍິງ, ສັນຕິພາບແລະຄວາມໝັ້ນຄົງ ຍັງປະສົບຄວາມຫຍຸ້ງຍາກຫຼາຍຢ່າງ. ວັນທີ 23 ເມສາ 2019, ໃນເຫດການຂັ້ນສູງສົນທະນາກ່ຽວກັບວັນຄົບຮອບ 20 ປີແຫ່ງການປະກາດໃຊ້ມະຕິເລກທີ 1325, ຈັດຂຶ້ນທີ່ສຳນັກງານໃຫຍ່ຂອງສະຫະປະຊາຊາດ (ນິວອອກ), ບາງປະເທດຄື ມາເລເຊຍ, ຢາມາຍກາ, ເປຣູ ໄດ້ໃຫ້ຄຳໝັ້ນສັນຍາວ່າ ຈະເພີ່ມຈຳນວນແມ່ຍິງເຂົ້າຮ່ວມກຳລັງຮັກສາສັນຕິພາບ. ກາຊັກສະຖານ, ລີເບເຣຍ, ມານຕາ ໃຫ້ຄຳໝັ້ນສັນຍາວ່າ ຈະສຳເລັດບົດລາຍງານກ່ຽວກັບການຈັດຕັ້ງປະຕິບັດ ອະນຸສັນຍາວ່າດ້ວຍການລົບລ້າງທຸກຮູບການຈຳແນກປະພຶດຕໍ່ແມ່ຍິງໃນໄວໆນີ້ (CEDAW) ແລະໃຫ້ສັດຕະຍາບັນອະນຸສັນຍາ CEDAW. ອາຟຣີກາໃຕ້, ລີເບເຣຍ ໃຫ້ບຸລິມະສິດໃນການສ້າງຄວາມເຂັ້ມແຂງດ້ານເສດຖະກິດໃຫ້ແກ່ແມ່ຍິງ, ຊຸກຍູ້ການເຂົ້າຮ່ວມຂອງແມ່ຍິງ ໃນບັນດາຂະບວນການຕັດສິນຕົກລົງ. ແຊັກບີ, ອາກຊັງຕີນ, ອູຣູກວາຍ ໃຫ້ຄຳໝັ້ນສັນຍາຈະຮັບຮອງເອົາ ແລະຜັນຂະຫຍາຍກົດໝາຍ, ໂຄງການປະຕິບັດງານແຫ່ງຊາດ ກ່ຽວກັບຄວາມສະເໝີພາບທາງເພດ, ຕ້ານການຈຳແນກປະພຶດ, ຕ້ານຄວາມຮຸນແຮງໃນຄອບຄົວ, ສ້າງງົບປະມານທີ່ມີການຄຳນຶງເຖິງປັດໄຈເພດ. ສີລັງກາ, ອາຟຣິກາໃຕ້, ອີຢິບ ໃຫ້ຄຳໝັ້ນສັນຍາວ່າຈະສ້າງໂຄງການປະຕິບັດງານແຫ່ງຊາດທຳອິດກ່ຽວກັບບັນຫາແມ່ຍິງ, ສັນຕິພາບແລະຄວາມໝັ້ນຄົງ.
ໃນພາກພື້ນອາຊີຕາເວັນຕົກສ່ຽງໃຕ້, ອາຊຽນ ພວມພະຍາຍາມຊຸກຍູ້ການສັບຊ້ອນບັນຫາເພດ ເຂົ້າໃນທັງສາມເສົາຄ້ຳ: ການເມືອງ-ຄວາມສະຫງົບ, ເສດຖະກິດ ແລະ ວັດທະນະທຳ-ສັງຄົມ. ການທີ່ ອາຊຽນ ຮັບຮອງເອົາຖະແຫຼງການຮ່ວມ ອາຊຽນ ກ່ຽວກັບແມ່ຍິງ, ສັນຕິພາບແລະຄວາມໝັ້ນຄົງ; ຖະແຫຼງການວ່າດ້ວຍການຈັດຕັ້ງປະຕິບັດວິໄສທັດ ອາຊຽນ 2025 ແລະ ວາລະປີ 2030 ກ່ຽວກັບເພດ; ໂຄງການປະຕິບັດງານທີ່ລວມເອົາການມີສ່ວນຮ່ວມທາງດ້ານເສດຖະກິດຂອງແມ່ຍິງ..., ແມ່ນໜຶ່ງໃນບັນດາຫຼັກຖານທີ່ຈະແຈ້ງກ່ຽວກັບເລື່ອງນີ້.
ບາງຂໍ້ສະເໜີກ່ຽວກັບທິດທາງ ການເຂົ້າຮ່ວມໂຄງການແມ່ຍິງ, ສັນຕິພາບແລະຄວາມໝັ້ນຄົງ
ສຳລັບຫວຽດນາມໃນເວລາຈະມາເຖິງ
ປີ 2009, ທີ່ສະພາຄວາມໝັ້ນຄົງແຫ່ງສະຫະປະຊາຊາດ, ຫວຽດນາມໄດ້ເປັນປະທານກອງປະຊຸມສົນທະນາແບບເປີດເຜີຍ ກ່ຽວກັບໂຄງການແມ່ຍິງ, ສັນຕິພາບແລະຄວາມໝັ້ນຄົງ; ແນະນຳແລະຂົນຂວາຍໃຫ້ມີການຮັບຮອງເອົາມະຕິເລກທີ 1889 (ເດືອນຕຸລາ 2009) - ເປັນມະຕິສະບັບທຳອິດຂອງສະພາຄວາມໝັ້ນຄົງ ທີ່ສຸມໃສ່ການຕອບສະໜອງຄວາມຮຽກຮ້ອງຕ້ອງການຂອງແມ່ຍິງແລະເດັດຍິງ ໃນໄລຍະຫຼັງການປະທະກັນ. ນີ້ກໍ່ແມ່ນເທື່ອທຳອິດ ທີ່ຫວຽດນາມເປັນຜູ້ຮຽບຮຽງ, ເປັນປະທານການເຈລະຈາ ແລະຊຸກຍູ້ສະພາຄວາມໝັ້ນຄົງເປັນເອກະພາບຮັບຮອງເອົາມະຕິເລກທີ 1889 ກ່ຽວກັບແມ່ຍິງ, ສັນຕິພາບແລະຄວາມໝັ້ນຄົງ.
ມາຮອດປະຈຸບັນ, ຢູ່ບັນດາເວທີປາໄສຂອງສະຫະປະຊາຊາດເວົ້າລວມ ແລະ ສະພາຄວາມໝັ້ນຄົງແຫ່ງສະຫະປະຊາຊາດເວົ້າສະເພາະ, ຫວຽດນາມລ້ວນແຕ່ຕັ້ງໜ້າເຂົ້າຮ່ວມການສົນທະນາ, ເນັ້ນໜັກເຖິງບົດບາດທີ່ຕັ້ງໜ້າຂອງແມ່ຍິງ ຕໍ່ສັນຕິພາບເວົ້າລວມ ແລະການເຄື່ອນໄຫວຮັກສາສັນຕິພາບຂອງສະຫະປະຊາຊາດເວົ້າສະເພາະ, ໂດຍສະເພາະແມ່ນ ເພີ່ມທະວີປະສິດທິຜົນໃນການແກ້ໄຂບັນດາບັນຫາກ່ຽວກັບເພດ, ປ້ອງກັນແລະຊຸກຍູ້ການປະຕິບັດສິດປະໂຫຍດ ຂອງແມ່ຍິງແລະເດັດຍິງ; ສ້າງກຳລັງໜູນເພື່ອໃຫ້ແມ່ຍິງແລະເດັດຍິງໃນພາກພື້ນ ເຂົ້າຮ່ວມຢ່າງຕັ້ງໜ້າ ກວ່າອີກ ເຂົ້າໃນເຄື່ອນໄຫວຮັກສາສັນຕິພາບ ແລະ ສົ່ງຜົນດີຕໍ່ຈັດການແກ້ໄຂການລ່ວງລະເມີດແລະຄວາມຮຸນແຮງທາງເພດ ໃນການເຄື່ອນໄຫວຮັກສາສັນຕິພາບຂອງສະຫະປະຊາຊາດ. ຫວຽດນາມ ກໍ່ໄດ້ແບ່ງປັນບົດຮຽນ ໃນການເພີ່ມທະວີບົດບາດທີ່ສຳຄັນ ແລະການເຂົ້າຮ່ວມຂອງແມ່ຍິງຫວຽດນາມ ໃນຂະບວນການຟື້ນຟູແລະພັດທະນາປະເທດ ພາຍຫຼັງທີ່ໄດ້ຍາດເອົາເອກະລາດແລະເອກະພາບ, ເຊັ່ນ ເຂົ້າຮ່ວມການແກ້ໄຂຜົນຮ້າຍຂອງສົງຄາມ, ການເກັບກູ້ລະເບີດແລະວັດຖຸທີ່ຍັງບໍ່ທັນແຕກ, ປະກອບສ່ວນຢ່າງຕັ້ງໜ້າເຂົ້າໃນການຮັບປະກັນຄວາມປອດໄພ ແລະ ຊິວິດການເປັນຢູ່ໃຫ້ແກ່ຊຸມຊົນ.
ຢູ່ຫວຽດນາມ, ພັກແລະລັດຫວຽດນາມໄດ້ແລະກຳລັງປັບປຸງບັນດາເອກະສານກ່ຽວກັບຄວາມສະເໝີພາບທາງເພດ, ສັບຊ້ອນບັນຫາເພດເຂົ້າໃນກົດໝາຍ, ນະໂຍບາຍ ແລະບັນດາໂຄງການສະເພາະ. ຕົວຢ່າງຄື, ມະຕິເລກທີ 11-NQ/TW, ລົງວັນທີ 27 ເມສາ 2007, ຂອງກົມການເມືອງສູນກາງພັກ, ກ່ຽວກັບວຽກງານແມ່ຍິງໃນໄລຍະຍູ້ແຮງການຫັນປະເທດເປັນອຸດສາຫະກຳແລະທັນສະໄໝ; ຍຸດທະສາດແຫ່ງຊາດກ່ຽວກັບຄວາມສະເໝີພາບທາງເພດ ໄລຍະ 2011-2020 (ວັນທີ 24 ທັນວາ 2010); ກົດໝາຍວ່າດ້ວຍການເລືອກຕັ້ງຜູ້ແທນສະພາແຫ່ງຊາດ ແລະ ຜູ້ແທນສະພາປະຊາຊົນ (ເດືອນພຶດສະພາ 2015); ຄຳສັ່ງເລກທີ 21-CT/TW, ວັນທີ 20 ມັງກອນ 2018 ຂອງຄະນະເລຂາທິການສູນກາງພັກ, ກ່ຽວກັບສືບຕໍ່ຍູ້ແຮງວຽກງານແມ່ຍິງໃນສະພາບການໃໝ່.
ນອກຈານັ້ນ, ໃນຂົງເຂດສັນຕິພາບແບະຄວາມໝັ້ນຄົງ, ຫວຽດນາມກໍ່ໄດ້ແລະກຳລັງພະຍາຍາມຍົກສູງບົດບາດຂອງແມ່ຍິງໃນການເຄື່ອນໄຫວຮັກສາສັນຕິພາບຂອງສະຫະປະຊາຊາດ. ປີ 2017, ຫວຽດນາມສົ່ງທະຫານຍິງຄົນໜຶ່ງໄປເຮັດໜ້າທີ່ເຈົ້າໜ້າທີ່ປະຈຳພາລະກິດຮັກສາສັນຕິພາບແຫ່ງສະຫະປະຊາຊາດ ໃນຊູດານໃຕ້. ຕໍ່ຈາກນັ້ນ, ປີ 2018, ຫວຽດນາມໄດ້ເປີດຕົວໂຮງໝໍສະໜາມລະດັບ II ແຫ່ງທຳອິດ ໃນພາລະກິດຮັກສາສັນຕິພາບແຫ່ງສະຫະປະຊາຊາດໃນຊູດັງໃຕ້, ໃນນັ້ນມີທ່ານໝໍຍິງ 10 ຄົນ (ກວມເອົາ 15%) ທີ່ເຂົ້າຮ່ວມປະຕິບັດໜ້າທີ່. ບັນດາອົງການຈັດຕັ້ງແມ່ຍິງຂອງຫວຽດນາມ ມີບົດບາດສຳຄັນໃນການແກ້ໄຂຜົນຮ້າຍຂອງສົງຄາມ, ກໍ່ສ້າງສັງຄົມທີ່ປອດໄພ, ສັນຕິພາບ ແລະ ສະຖຽມລະພາບ.
ຫວຽດນາມກຳລັງຮັບຜິດຊອບພາລະບົດບາດເປັນສະມາຊິກບໍ່ຖາວອນສະພາຄວາມໝັ້ນຄົງແຫ່ງສະຫະປະຊາຊາດ (E10) ໄລຍະປີ 2020-2021. ນີ້ແມ່ນໄລຍະທີ່ສະດວກສະບາຍ ທີ່ຫວຽດນາມມີພື້ນທີ່ເຫຼືອເຟືອ ໃນການສືບຕໍ່ສົ່ງເສີມໂຄງການແມ່ຍິງ, ສັນຕິພາບແລະຄວາມໝັ້ນຄົງ ຄືທີ່ໄດ້ເຮັດມາໃນໄລຍະປີ 2008-2009; ຍາດແຍ່ງເວລາເພື່ອໃຫ້ຂໍ້ສະເໜີ, ສົ່ງເສີມບຸລິມະສິດ ແລະ ຄວາມຄິດລິເລິ່ມໃນຂົງເຂດນີ້ ຢູ່ສະພາຄວາມໝັ້ນຄົງແຫ່ງສະຫະປະຊາຊາດ. ລະອຽດຄື: 1- ສືບທອດ, ອັບເດດບັນດາເນື້ອໃນຂອງມະຕິເລກທີ 1889 (ຫວຽດນາມເປັນປະທານກໍ່ສ້າງໃນປີ 2008) ຢ່າງເໝາະສົມໂດຍສຸມໃສ່ບັນຫາສະເພາະໃດໜຶ່ງ, ຄື “ປົກປ້ອງກັນແລະຊ່ວຍເຫຼືອແມ່ໝ້າຍ ແລະເດັດນ້ອຍໃນການປະທະກັນດ້ວຍກຳລັງປະກອບອາວຸດ”(14), ເພີ່ມທະວີການເຂົ້າຮ່ວມຂອງແມ່ຍິງແລະເດັດຍິງ ແລະ ບົດບາດການນຳຂອງແມ່ຍິງໃນການສະກັດກັ້ນການປະທະກັນ; 2- ເຂົ້າຮ່ວມການຄົ້ນຄວ້າ, ປະກອບສ່ວນ ແລະ ສະເໜີບັນດາມາດຕະການຕໍ່ບັນດາສິ່ງກີດຂວາງ ທີ່ພົວພັນເຖິງການເຂົ້າຮ່ວມຂອງແມ່ຍິງ ເຂົ້າໃນບັນດາກຳລັງຮັກສາສັນຕິພາບ; 3- ຄົ້ນຄວ້າ ຊຸກຍູ້ການພົວພັນລະຫວ່າງ ອາຊຽນ ແລະ ສະຫະປະຊາຊາດເວົ້າລວມ, ສະພາຄວາມໝັ້ນຄົງເວົ້າສະເພາະ ໂດຍຜ່ານການແບ່ງປັນບົດຮຽນຂອງອາຊຽນ ໃນການຜັນຂະຫຍາຍຄວາມຄິດລິເລີ່ມກ່ຽວກັບແມ່ຍິງ, ສັນຕິພາບແລະຄວາມໝັ້ນຄົງ ໃນການສະກັດກັ້ນການປະທະກັນ ແລະ ການທູດປ້ອງກັນ; 4- ຊຸກຍູ້, ເຂົ້າຮ່ວມບັນດາຄວາມຄິດລິເລີ່ມ ກ່ຽວກັບການຍົກສູງພາລະບົດບາດຂອງແມ່ຍິງ ຢູ່ໃນເຂດປະທະກັນ ແລະ ຫຼັງການປະທະກັນ ຍ້ອນຜົນກະທົບຈາກການປ່ຽນແປງດິນຟ້າອາກາດ; 5- ຍາດແຍ່ງ, ດຶງດູດບັນດາໂຄງການ, ແຫຼ່ງພະລັງຂອງສະຫະປະຊາຊາດ ແລະ ພາກເອກະຊົນ ໃນການຊ່ວຍເຫຼືອການປະຕິບັດໂຄງການຂອງຫວຽດນາມ ທີ່ພົວພັນເຖິງແມ່ຍິງແລະເດັດນ້ອຍ.
ສະຫຼຸບລວມ, ແມ່ຍິງ, ສັນຕິພາບແລະຄວາມໝັ້ນຄົງ ແມ່ນຫົວຂໍ້ທີ່ສຳຄັນໜຶ່ງ ທີ່ໄດ້ຮັບການປຶກສາຫາລືຢ່າງເລິກຊິ່ງເປັນເວລາເກືອບ 20 ປີ ຢູ່ທີ່ສະພາຄວາມໝັ້ນຄົງ ແລະບັນດາກົນໄກທີ່ກ່ຽວຂ້ອງ, ດຶງດູດຄວາມເອົາໃຈໃສ່ ແລະ ຄວາມສົນໃຈຂອງທຸກໆປະເທດໃນໂລກ. ນີ້ແມ່ນໂອກາດຊ່ວຍໃຫ້ຫວຽດນາມຍົກສູງຖານະບົດບາດ, ສະແດງຄວາມຮັບຜິດຊອບຂອງສະມາຊິກໜຶ່ງຂອງ E10 ເວົ້າສະເພາະ ແລະຂອງປະເທດສະມາຊິກສະຫະປະຊາຊາດເວົ້າລວມ, ປະກອບສ່ວນຜັນຂະຫຍາຍການປະຕິບັດແນວທາງພົວພັນຕ່າງປະເທດຂອງກອງປະຊຸມໃຫຍ່ຄັ້ງທີ XII ຂອງພັກ; ມະຕິເລກທີ 11-NQ/TW, ວັນທີ 27 ເມສາ 2007, ຂອງກົມການເມືອງສູນກາງພັກ, ກ່ຽວກັບວຽກງານແມ່ຍິງໃນສະໄໝຫັນປະເທດເປັນອຸດສາຫະກຳແລະທັນສະໄໝ; ຄຳສັ່ງເລກທີ 22-NQ/TW, ວັນທີ 10 ເມສາ 2013 ຂອງກົມການເມືອງສູນກາງພັກ, ກ່ຽວກັບ “ການເປັນເຈົ້າການແລະຕັ້ງໜ້າເຊື່ອມໂຍງສາກົນ”; ຄຳສັ່ງເລກທີ່ 21-CT/TW, ວັນທີ 20 ມັງກອນ 2018, ຂອງຄະນະເລຂາທິການສູນກາງພັກ, ກ່ຽວກັບການສືບຕໍ່ຍູ້ແຮງວຽກງານແມ່ຍິງໃນສະພາບການໃໝ່ ແລະ ຄຳສັ່ງເລກທີ 25/CT-TW, ວັນທີ 08 ສິງຫາ 2018 ຂອງຄະນະເລຂາທິການສູນກາງພັກ, ກ່ຽວກັບ “ການຍູ້ແຮງແລະຍົກລະດັບການຕ່າງປະເທດຫຼາຍຝ່າຍເຖິງປີ 2030”./.
------------------------------
(1) ມະຕິເລກທີ 1325, ເບິ່ງ http://unscr.com/en/resolutions/doc/1325. ກ່ອນນັ້ນ, ພາຍຫຼັງກອງປະຊຸມພິເສດຄັ້ງທີ 23 ຂອງສະພາຄວາມໝັ້ນຄົງແຫ່ງສະຫະປະຊາຊາດ ກ່ຽວກັບ “ແມ່ຍິງ ປີ 2000: ຄວາມສະເໝີພາບທາງເພດ, ການພັດທະນາ ແລະສັນຕິພາບ ໃນສະຕະວັດທີ XXI”, ບັນດາປະເທດທີ່ໄດ້ອອກຖະແຫຼງການ ຮຽກຮ້ອງໃຫ້ເພີ່ມທະວີການເຂົ້າຮ່ວມຢ່າງສົມບູນຂອງແມ່ຍິງໃນຂັ້ນຕ່າງໆ ໃນຂະບວນວິວັດການກໍ່ສ້າງ ແລະຮັກສາສັນຕິພາບ. ໃນປີ 2000, ສະພາຄວາມໝັ້ນຄົງໄດ້ອອກຖະແຫຼງການຂອງປະທານ ຊົມເຊີຍວັນແມ່ຍິງສາກົນທີ 8 ສິງຫາ, ຮັບຮູ້ສາຍພົວພັນລະຫວ່າງສັນຕິພາບ ແລະສິດທິຂອງແມ່ຍິງ; ພ້ອມທັງ, ບົດລາຍງານ ປຣາຮີມີ ຂອງກຸ່ມຜູ້ຊ່ຽວຊານກ່ຽວກັບການເຄື່ອນໄຫວຮັກສາສັນຕິພາບຂອງສະຫະປະຊາຊາດ ທີ່ໄດ້ຮັບຮອງຄວາມຕ້ອງການຮັບປະກັນຄວາມສົມດຸນທາງເພດ ໃນການເຄື່ອນໄຫວຮັກສາສັນຕິພາບ, ພິເສດແມ່ນຢູ່ບັນດາທີ່ຕັ້ງເປັນຜູ້ຕັດສິນຕົກລົງ.
(2) ມະຕິຂອງສະພາຄວາມໝັ້ນຄົງ 10 ສະບັບ ກ່ຽວກັບການຜັນຂະຫຍາຍໂຄງການແມ່ຍິງ, ສັນຕິພາບແລະຄວາມໝັ້ນຄົງ ລວມມີ ມະຕິ 1325 (ປີ 2000) 1820 (ປີ 2008), 1888 (ປີ 2009), 1889 (ປີ 2009), 1960 (2010), 2106 (ປີ 2013), 2122 (ປີ 2013), 2242 (ປີ 2015), 2467 ແລະ 2493 (ປີ 2019)
(3) ກອງປະຊຸມສົນທະນາແບບເປີດເຜີຍ (Open Debate) ແມ່ນຮູບການປະຊຸມແບບເປີດເຜີຍ ແລະເປີດກວ້າງ ໃຫ້ບັນດາສະມາຊິກສະຫະປະຊາຊາດ ເຂົ້າຮ່ວມປະກອບຄຳຄິດເຫັນ, ມີບັນດາລັດຖະມົນຕີຂອງບັນດາປະເທດເຂົ້າຮ່ວມ.
(4) ອາຣີອາ - ຟໍມູລາ (Arria-formula) ແມ່ນຮູບການປະຊຸມບໍ່ເປັນທາງການ, ຄຽງຄູ່ກັນກັບບັນດາກອງປະຊຸມຂອງສະພາຄວາມໝັ້ນຄົງ. ຄວາມຄິດລິເລີ່ມກ່ຽວກັບຮູບການກອງປະຊຸມແບບນີ້ໂດຍ ເວເນຊູເອລາ ເປັນຜູ້ວາງອອກໃນປີ 1992 ກ່ຽວກັບ ບົດສະນີ ແຮກເຊໂກວິນາ.
(5) Security Council Resolution 1325, ເບິ່ງ: https://www.peacewomen.org/SCR-1325
(6) ເບິ່ງ: https://www.un.org/sexualviolenceinconflict/press-release/landmark-un-security-council-resolution-2467-2019-strengthens-justice-and-accountability-and-calls-for-a-survivor-centered-approach-in-the-prevention-and-response-to-conflict-related-sexual-violence/ ແລະ https://undocs.org/S/RES/2467(2019)
(10) UN Security Council: Report of the Secretary-General on women peace and security (S/2019/800), p. 83.
(7) ກຸ່ມນີ້ໂດຍ ການາດາ ເປັນຜູ້ກໍ່ຕັ້ງ, ເຄີຍປຶກສາຫາລືກັບບັນດາອົງການຈັດຕັ້ງນອກພາກລັດທີ່ກ່ຽວຂ້ອງ.
(8) ເຄືອຂ່າຍນີ້ໂດຍ ສະເປນ, ການາດາ, ຊິລີ, ຍີ່ປຸ່ນ, ນາມີບີ ແລະ ສະຫະລັດອາຣັບເອມິເຣດ ສ້າງຕັ້ງໃນປີ 2016. ມາຮອດປະຈຸບັນ, ໄດ້ມີຫຼາຍກວ່າ 80 ປະເທດ ແລະອົງການຈັດຕັ້ງພາກພື້ນເຂົ້າຮ່ວມ.
(9) ບັນດາປະເທດ ມາເລເຊຍ, ໂກໂລມບີ, ນອກແວ ພ້ອມກັບສະຖາບັນ Georgetown ກ່ຽວກັບແມ່ຍິງ, ສັນຕິພາບ ແລະຄວາມໝັ້ນຄົງ (ອາເມຣີກາ) ແລະ ສະຖາບັນຄົ້ນຄວ້າສັນຕິພາບ ໂອດສໂລ (ນອກແວ) ເປັນຝ່າຍສະເໜີ WPSI.
(10) UN Security Council: Report of the Secretary-General on women peace and security (S/2019/800), p. 83
(11) ໃນປີ 2016, ກຸ່ມຜູ້ຊ່ຽວຊານ ໄດ້ປຶກສາຫາລື ກ່ຽວກັບສະພາບການ ຂອງແມ່ຍິງ, ສັນຄິພາບແລະຄວາມໝັ້ນຄົງ ໃນ ອາຟະການິດສະຖານ, ອາຟຣິກາກາງ, ອີຣັກ, ແລະ ມາລີ; ໃນປີ 2017, ທີ່ ເຢເທນ, ມາລີ, ອີຣັກ ແລະ ທະເລສາບ ຊັດ; ໃນ 2018, ທີ່ ທະເລສາບ ຊັດ, ລີບີ, ເຢເມນ, ອີຣັກ, ຄອງໂກ, ອາຟຣິກາກາງ; 2019, ປຶກສາຫາລືໃນ ເຢເມນ.
(12), (13) Facts and figures: Peace and security, ເບິ່ງ: https://www.unwomen.org/en/what-we-do/peace-and-security/facts-and-figures
(14) ໃນວັນທີ 21 ທັນວາ 2010, ສະມັດຊາໃຫຍ່ສະຫະປະຊາຊາດໄດ້ຮັບຮອງເອົາມະຕິຕົກລົງ (A/RES/65/189) ວ່າດ້ວຍການຮັບຮອງວັນແມ່ໝ້າຍສາກົນ ໃນວັນທີ 23 ມິຖຸນາ ທຸກໆປີ.
* ບົດນີ້ໄດ້ລົງພິມໃນວາລະສານກອມມູນິດ ສະບັບທີ 938 (ເດືອນມີນາ 2020)
