ສືບຕໍ່ກໍ່ສ້າງ ແລະ ປັບປຸງບູລະນະ ກົນໄກກວດກາອຳນາດລັດ ຢູ່ຫວຽດນາມ
ວັນທີ 21 ມີນາ 2016 ກອງປະຊຸມສະໄໝສາມັນເທື່ອທີ 11 ສະພາແຫ່ງຊາດຫວຽດນາມຊຸດທີ XIII ໄດ້ໄຂຂຶ້ນທີ່ນະຄອນຫຼວງຮ່າໂນ້ຍ (ພາບ: ເຍິດບັກ)
ຂະບວນວິວັດການຮັບຮູ້ກ່ຽວກັບ ກົນໄກກວດກາອຳນາດລັດ ໃນສະໄໝແຫ່ງການປ່ຽນແປງໃໝ່
ກ່ອນສະໄໝແຫ່ງການປ່ຽນແປງໃໝ່, ໃນເອກະສານເປັນທາງການຕ່າງໆຂອງພັກ ແລະ ລັດຫວຽດນາມຍັງບໍ່ມີຄຳສັບ “ກວດກາອຳນາດລັດ”. ແຕ່, ໃນລັດຖະທຳມະນູນ ແລະ ບັນດາກົດໝາຍກ່ຽວກັບການຈັດຕັ້ງກົງຈັກແຫ່ງລັດ ກໍໄດ້ມີຂໍ້ກຳນົດຕ່າງໆ ທີ່ມີເນື້ອໃນກວດກາອຳນາດລັດ. ຕົວຢ່າງ, ສະພາແຫ່ງຊາດມີສິດ: “ຕິດຕາມກວດກາການປະຕິບັດລັດຖະທຳມະນູນ” (ຂໍ້ 3, ມາດຕາ 50 ລັດຖະທຳມະນູນປີ 1959); “ປະຕິບັດສິດຕິດຕາມກວດກາສູງສຸດຕໍ່ການປະຕິບັດຕາມລັດຖະທຳມະນູນ ແລະ ກົດໝາຍ” (ຂໍ້ 3, ມາດຕາ 83 ລັດຖະທຳມະນູນປີ 1980). ສະພາແຫ່ງລັດ “ຕິດຕາມກວດກາວຽກງານຂອງສະພາລັດຖະມົນຕີ, ສານປະຊາຊົນສູງສຸດ ແລະ ໄອຍະການປະຊາຊົນສູງສຸດ” (ຂໍ້ 7, ມາດຕາ 100 ລັດຖະທຳມະນູນປີ 1980); “ຕິດຕາມກວດກາ ແລະ ແນະນຳການເຄື່ອນໄຫວຂອງສະພາປະຊາຊົນຂັ້ນຕ່າງໆ” (ຂໍ້ 9, ມາດຕາ 100 ລັດຖະທຳມະນູນປີ 1980). ອົງການໄອຍະການປະຊາຊົນສູງສຸດ “ຕິດຕາມກວດກາການປະຕິບັດຕາມກົດໝາຍຂອງບັນດາກະຊວງ ແລະ ອົງການອື່ນສັງກັດສະພາລັດຖະມົນຕີ, ບັນດາອົງການປົກຄອງທ້ອງຖິ່ນ, ການຈັດຕັ້ງສັງຄົມ ແລະ ບັນດາກົມກອງກຳລັງປະກອບອາວຸດປະຊາຊົນ...” (ມາດຕາ 138 ລັດຖະທຳມະນູນປີ 1980). ເຖິງວ່າລັດຖະທຳມະນູນມີຂໍ້ກຳນົດຕ່າງໆເທິງນີ້ກໍຕາມ, ແຕ່ ຍ້ອນການຈັດຕັ້ງອຳນາດລັດຕາມຫຼັກການລວມສູນອຳນາດສັງຄົມນິຍົມ ອຳນາດລັດຈຶ່ງບໍ່ໄດ້ຈັດແບ່ງຢ່າງຈະແຈ້ງ ແລະ ຍ້ອນແນວນັ້ນ, ກົນໄກກວດກາອຳນາດລັດຈຶ່ງຍັງບໍ່ມີພື້ນຖານເພື່ອກຳເນີດຂຶ້ນ. ດັ່ງນັ້ນ, ກົນໄກກວດກາອຳນາດລັດຍັງບໍ່ໄດ້ເປັນຮູບເປັນຮ່າງຂຶ້ນຖືກຕ້ອງຕາມຄວາມໝາຍຂອງມັນ ຊຶ່ງແນໃສ່ຮັບປະກັນການປະຕິບັດອຳນາດລັດຕາມຂອບເຂດກຳນົດຂອງລັດຖະທຳມະນູນ ທີ່ປະຊາຊົນໄດ້ມອບໝາຍໃຫ້.
ໃນສະໃໝແຫ່ງການປ່ຽນແປງໃໝ່, ຄວາມຮັບຮູ້ຂອງພັກແລະລັດຫວຽດນາມ ກ່ຽວກັບການກວດກາອຳນາດລັດ ໄດ້ມີການຂະຫຍາຍຕົວທາງດ້ານຄຸນນະພາບເທື່ອລະກ້າວ. ກ່ອນອື່ນໝົດ, ໃນບັນດາເອກະສານຂອງພັກແລະລັດ, ການຮັບຮອງ ລັດເຮົາເປັນລັດແຫ່ງກົດໝາຍສັງຄົມນິຍົມ ນັ້ນ ເປັນບາດກ້າວບຸກທະລຸທາງດ້ານຄວາມຮັບຮູ້ ເພື່ອຫັນປ່ຽນເທື່ອລະກ້າວ ຈາກການຈັດຕັ້ງອຳນາດລັດຕາມຫຼັກການລວມສູນອຳນາດສັງຄົມນິຍົມ ມາເປັນການຈັດຕັ້ງອຳນາດລັດຕາມຫຼັກການຈັດແບ່ງອຳນາດລັດຂອງລັດແຫ່ງອຳນາດກົດໝາຍສັງຄົມນິຍົມ. ຕາມຫຼັກການລວມສູນອຳນາດສັງຄົມນິຍົມ, ເຖິງວ່າອຳນາດລັດເປັນຂອງປະຊາຊົນກໍຕາມ ແຕ່ປະຊາຊົນບໍ່ປະຕິບັດອຳນາດລັດຂອງຕົນດ້ວຍບັນດາຮູບການປະຊາທິປະໄຕໂດຍກົງໄດ້, ເຊິ່ງຕ້ອງຜ່ານສະພາແຫ່ງຊາດ ແລະ ສະພາປະຊາຊົນຂັ້ນຕ່າງໆ. ເພາະສະນັ້ນ, ປະຊາຊົນຈຶ່ງບໍ່ໄດ້ຮັບຮູ້ວ່າເປັນເຈົ້າພາບສູງສຸດຂອງອຳນາດສ້າງລັດຖະທຳມະນູນ, ເຊິ່ງສະພາແຫ່ງຊາດໄດ້ຖືກລັດຖະທຳມະນູນກຳນົດວ່າ ເປັນອົງການໜຶ່ງດຽວທີ່ມີສິດສ້າງລັດຖະທຳມະນູນ ແລະ ສ້າງກົດໝາຍ. ດັ່ງນັ້ນ, ລັດຖະທຳມະນູນບໍ່ແມ່ນພາຫະນະນິຕິທຳສູງສຸດທີ່ປະຊາຊົນໃຊ້ເພື່ອມອບສິດ ມອບອຳນາດ (ອຳນາດລັດ) ຂອງຕົນໃຫ້ສະພາແຫ່ງຊາດ, ລັດຖະບານ, ສານປະຊາຊົນສູງສຸດ ແລະ ບັນດາອົງການອື່ນຂອງລັດ. ຕາມນັ້ນ, ລັດຖະທຳມະນູນບໍ່ຖືກຖືວ່າເປັນພາຫະນະນິຕິທຳສູງສຸດໜຶ່ງດຽວ ເພື່ອຈຳກັດອຳນາດລັດ, ບັງຄັບໃຫ້ລັດຕ້ອງເຄື່ອນໄຫວໃນຂອບເຂດຂອງລັດຖະທຳມະນູນ.
ໂຄງການກໍ່ສ້າງປະເທດຊາດໃນສະໄໝຂ້າມຜ່ານຂຶ້ນສູ່ສັງຄົມນິຍົມ (ປີ 1991) ໄດ້ວາງຫຼັກການໃໝ່ໜຶ່ງ ກ່ຽວກັບການຈັດຕັ້ງອຳນາດລັດ ໃນການກໍ່ສ້າງລັດແຫ່ງອຳນາດກົດໝາຍສັງຄົມນິຍົມ ຢູ່ປະເທດຫວຽດນາມ ຄື: “ລັດຫວຽດນາມລວມສາມອຳນາດ ນິຕິບັນຍັດ ບໍລິຫານ ແລະ ຕຸລາການເປັນເອກະພາບ ດ້ວຍການແບ່ງງານຢ່າງຈະແຈ້ງລະຫວ່າງສາມອຳນາດນັ້ນ”. ເຖິງວ່າໃນຫຼັກການນີ້ຍັງບໍ່ທັນມີປັດໃຈກວດກາອຳນາດລັດກໍຕາມ, ແຕ່ ນີ້ແມ່ນບາດກ້າວປ່ຽນແປງໃໝ່ທີ່ເປັນພື້ນຖານທີ່ສຸດໃນຈິນຕະນາການກ່ຽວກັບ “ການກໍ່ສ້າງລັດແຫ່ງອຳນາດກົດໝາຍຫວຽດນາມຂອງປະຊາຊົນ ໂດຍປະຊາຊົນ ເພື່ອປະຊົນ” ທີ່ກອງປະຊຸມໃຫຍ່ຄັ້ງທີ VII ຂອງພັກໄດ້ຢືນຢັນ. ກໍ່ສ້າງລັດແຫ່ງອຳນາດກົດໝາຍກາຍເປັນແຜນນະໂຍບາຍໃຫຍ່ຂອງພັກ ແລະ ລັດ, ມັນມີຄວາມໝາຍຍຸດທະສາດ, ກວມລວມທັງໝົດທຸກການຈັດຕັ້ງ ແລະ ເຄື່ອນໄຫວຂອງກົງຈັກແຫ່ງລັດ. ຕາມນັ້ນ, ປີ 2001, ລັດຫວຽດນາມໄດ້ດຳເນີນແກ້ໄຂດັດແປງມາດຕາຈຳນວນໜຶ່ງ ຂອງລັດຖະທຳມະນູນປີ 1992 ກ່ຽວກັບການຈັດຕັ້ງກົງຈັກລັດ ເພື່ອຫັນທັດສະນະ ແນວທາງຂອງພັກກ່ຽວກັບການກໍ່ສ້າງລັດແຫ່ງອຳນາດກົດໝາຍສັງຄົມນິຍົມ ເປັນນິຕິກຳ, ແລະຢັ້ງຢືນ: “ລັດຂອງເຮົາແມ່ນລັດແຫ່ງອຳນາດກົດໝາຍສັງຄົມນິຍົມ ຂອງປະຊາຊົນ ໂດຍປະຊາຊົນ ເພື່ອປະຊາຊົນ. ອຳນາດລັດແມ່ນເປັນເອກະພາບ, ມີການແບ່ງງານ ແລະ ສົມທົບລະຫວ່າງບັນດາອົງການລັດໃນການປະຕິບັດບັນດາອຳນາດ ນິຕິບັນຍັດ, ບໍລິຫານ, ຕຸລາການ”. ເປັນຄັ້ງທຳອິດ ທີ່ຄຳສັບ “ລັດແຫ່ງອຳນາດກົດໝາຍສັງຄົມນິຍົມ” ແລະຫຼັກການ “ແບ່ງງານ, ສົມທົບ...” ໄດ້ລະບຸຢ່າງສະຫງ່າຈະແຈ້ງໄວ້ໃນລັດຖະທຳມະນູນຂອງປະເທດ ສສ ຫວຽດນາມ. ນີ້ແມ່ນຮາກຖານເພື່ອແນ່ນອນຈະພາໄປເຖິງຄວາມຮັບຮູ້ວ່າ ຕ້ອງກວດກາອຳນາດລັດ ໃນທີ່ກອງປະຊຸມໃຫຍ່ຄັ້ງທີ X ແລະ ກອງປະຊຸມໃຫຍ່ຄັ້ງທີ XI ຂອງພັກ. ໃນເອກະສານຂອງກອງປະຊຸມໃຫຍ່ຄັ້ງທີ X, ໃນຫົວຂໍ້ “ສືບຕໍ່ກໍ່ສ້າງ ແລະ ປັບປຸງບູລະນະລັດແຫ່ງອຳນາດກົດໝາຍສັງຄົມນິຍົມ” ໄດ້ເວົ້າເຖິງບັນຫາ “ກໍ່ສ້າງ, ປັບປຸລບູລະນະກົນໄກກວດກາ, ຕິດຕາມກວດກາລັກສະນະຖືກລັດຖະທຳມະນູນ, ຖືກກົດໝາຍ ໃນການເຄື່ອນໄຫວ ແລະ ການຕັດສິນຕົກລົງຂອງບັນດາອົງການພາກລັດ”, ໃນນັ້ນ ໄດ້ລົງເລິກໃນບັນຫາ “ກໍ່ສ້າງກົນໄກຕັດສິນກ່ຽວກັບການລະເມີດລັດຖະທຳມະນູນ ໃນການເຄື່ອນໄຫວນິຕິບັນຍັດ, ບໍລິຫານ ແລະ ຕຸລາການ”. ອາດຈະຖືໄດ້ວ່າ ນີ້ແມ່ນຄວາມຮັບຮູ້ໃໝ່, ການປ່ຽນແປງທາງດ້ານຄຸນນະພາບໃນຈິນຕະນາການທິດສະດີ. “ສິດອຳນາດລັດທັງໝົດແມ່ນຂອງປະຊາຊົນ” ທີ່ບັນດາລັດຖະທຳມະນູນສະບັບກ່ອນຮັບຮູ້ ແລະ ຢັ້ງຢືນນັ້ນ ມາເຖິງເວລານີ້ຈຶ່ງມີຄວາມຮັບຮູ້ຢ່າງຄົບຖ້ວນ ແລະ ເປັນເອກະພາບ. ຍ້ອນວ່າ, ຖ້າຫາກບໍ່ຮັບຮູ້ວ່າ ອຳນາດສ້າງລັດຖະທຳມະນູນເປັນອຳນາດກົກ, ອຳນາດທີ່ຈັດສ້າງອຳນາດນິຕິບັນຍັດ, ອຳນາດບໍລິຫານ ແລະ ອຳນາດຕຸລາການຂຶ້ນ; ບໍ່ຮັບຮູ້ວ່າ ອຳນາດສ້າງລັດຖະທຳມະນູນສູງກວ່າອຳນາດນິຕິບັນຍັດ, ອຳນາດບໍລິຫານ, ອຳນາດຕຸລາການ ກໍຈະບໍ່ອາດຮັບຮູ້ຖືກຕ້ອງວ່າ “ສິດອຳນາດລັດທັງໝົດແມ່ນຂອງປະຊາຊົນ” ແລະ ບໍ່ມີພື້ນຖານເພື່ອໃຫ້ກົນໄກກວດກາອຳນາດລັດເປັນຮູບເປັນຮ່າງຂຶ້ນຢ່າງຄົບຖ້ວນ ແລະ ຖືກຕ້ອງໄດ້.
ຈາກຄວາມຮັບຮູ້ໃໝ່ກ່ຽວກັບການກວດກາອຳນາດລັດ ທີ່ໄດ້ລະບຸໄວ້ໃນເອກະສານກອງປະຊຸມໃຫຍ່ຄັ້ງທີ X ຂອງພັກ, ໂຄງການກໍ່ສ້າງປະເທດຊາດໃນສະໄໝຂ້າມຜ່ານຂຶ້ນສູ່ສັງຄົມນິຍົມ (ສະບັບປັບປຸງ, ເພີ່ມເຕີມປີ 2011) ໄດ້ນຳເອົາປັດໄຈໃໝ່ໜຶ່ງ ເຂົ້າໃນຫຼັກການຈັດຕັ້ງ ແລະ ເຄື່ອນໄຫວ ຂອງລັດແຫ່ງອຳນາດກົດໝາຍສັງຄົມນິຍົມຫວຽດນາມ, ນັ້ນແມ່ນ ກວດກາອຳນາດລັດ. ອາດຈະເວົ້າໄດ້ວ່າ, ເປັນຄັ້ງທຳອິດທີ່ໃນເອກະສານຂອງພັກກອມມູນິດຫວຽດນາມ ໄດ້ຮັບຮອງຫຼັກການອັນພື້ນຖານໜຶ່ງ ກ່ຽວກັບການຈັດຕັ້ງ ແລະ ເຄື່ອນໄຫວຂອງລັດແຫ່ງອຳນາດກົດໝາຍສັງຄົມນິຍົມ, ທີ່ບັນຈຸຢ່າງຄົບຖ້ວນບັນດາຄຸນຄ່າໃໝ່ທາງດ້ານຄຸນນະພາບ ທຽບກັບຫຼັກການຈັດຕັ້ງແລະເຄື່ອນໄຫວຂອງລັດ ໃນລັດລວມສູນອຳນາດສັງຄົມນິຍົມ. ນັ້ນແມ່ນຫຼັກການ: ອຳນາດລັດແມ່ນເປັນເອກະພາບ, ມີການແບ່ງງານ, ປາສານສົມທົບ ແລະ ກວດກາ ລະຫວ່າງບັນດາອົງການໃນການປະຕິບັດບັນດາອຳນາດ ນິຕິບັນຍັດ ບໍລິຫານ ຕຸລາການ. ເພື່ອຫັນຫຼັກການນີ້ເປັນນິຕິກຳ, ລັດຖະທຳມະນູນປີ 2013 ໄດ້ປະກາດຢ່າງສະຫງ່າຈະແຈ້ງຢູ່ມາດຕາ 2 ວ່າ: “1- ລັດສາທາລະນະລັດ ສັງຄົມນິຍົມຫວຽດນາມ ເປັນລັດແຫ່ງອຳນາດກົດໝາຍສັງຄົມນິຍົມ ຂອງປະຊາຊົນ ໂດຍປະຊາຊົນ ເພື່ອປະຊາຊົນ; 2- ລັດສາທາລະນະລັດ ສັງຄົມນິຍົມຫວຽດນາມ ໂດນປະຊາຊົນເປັນເຈົ້າ; ສິດອຳນາດລັດທັງໝົດແມ່ນຂອງປະຊາຊົນ ເຊິ່ງຮາກຖານຂອງມັນແມ່ນ ພັນທະພາບລະຫວ່າງຊົນຊັ້ນກຳມະກອນ ກັບຊົນຊັ້ນກະສິກອນ ແລະ ຖັນແຖວປັນຍາຊົນ; 3- ອຳນາດລັດແມ່ນເປັນເອກະພາບ, ມີການແບ່ງງານ, ປະສານສົມທົບ, ກວດກາ ລະຫວ່າງບັນດາອົງການລັດ ໃນການປະຕິບັດບັນດາອຳນາດ ນິຕິບັນຍັດ ບໍລິຫານ ຕຸລາການ”.
ເປັນອັນວ່າ, ຄວາມຮັບຮູ້ກ່ຽວກັບການກວດກາອຳນາດລັດ ທີ່ເລີ່ມຈາກຕົວແບບລວມສູນອຳນາດສັງຄົມນິຍົມ, ບໍ່ຖືການກວດກາອຳນາດລັດເປັນຄວາມຈຳເປັນພາວະວິໄສ ມາເຖິງການຮັບຮູ້ລັດແຫ່ງອຳນາດກົດໝາຍ ເຊິ່ງໃນນັ້ນ ການກວດກາອຳນາດລັດເປັນພາກສ່ວນປະກອບ ທີ່ບໍ່ອາດຂາດໄດ້ໃນການຈັດຕັ້ງ ແລະ ເຄື່ອນໄຫວຂອງລັດນັ້ນ ຕ້ອງຜ່ານຂະບວນວິວັດເປັນເວລາ 20 ປີ. ນັ້ນແມ່ນຂະບວນວິວັດແຫ່ງການສືບທອດ ແລະຂະຫຍາຍຈິນຕະນະການ, ຕໍ່ສູ້ກັບທັດສະນະ ແລະ ຄວາມຊິນເຄີຍຂອງຕົວແບບລວມສູນອຳນາດສັງຄົມນິຍົມ, ຍ້ອນແຮງເຊື່ອຍຂອງຕົວແບບນີ້ ຍ້ອນມັນໄດ້ຄົງຕົວໃນຫຼາຍທົດສະວັດ, ປົ່ງຮາກລົງເລິກ ເກາະຫ້ອຍໃນຈິນຕະນາການຂອງຫຼາຍຄົນ ເຊິ່ງບໍ່ອາດປ່ຽນແປງຢ່າງໄວໄດ້. ນັບແຕ່ການສະເໜີແຜນນະໂຍບາຍປະຕິຮູບກົງຈັກແຫ່ງລັດຢ່າງແຂງແຮງຢູ່ທີ່ກອງປະຊຸມໃຫຍ່ຄັ້ງທີ VI ຂອງພັກ (ປີ 1986) ເຖິງ ໂຄງການກໍ່ສ້າງປະເທດຊາດໃນສະໄໝຂ້າມຜ່ານຂຶ້ນສູ່ສັງຄົມນິຍົມ (ປີ 1991) ທີ່ຮັບຮອງລັດຫວຽດນາມເປັນລັດທີ່ລວມສາມອຳນາດນິຕິບັນຍັດ ບໍລິຫານ ແລະຕຸລາການ ເປັນເອກະພາບ ດ້ວຍການຈັດແບ່ງຢ່າງຈະແຈ້ງລະຫວ່າງສາມອຳນາດດັ່ງກ່າວ; ແລ້ວເຖິງການຮັບຮູ້ “ລັດຂອງເຮົາ... ເປັນລັດແຫ່ງອຳນາດກົດໝາຍຂອງປະຊາຊົນ ໂດຍປະຊາຊົນ ແລະ ເພື່ອປະຊາຊົນ”, ຂັບເຄື່ອນຕາມຫຼັກການອັນພື້ນຖານ “ອຳນາດລັດlແມ່ນເປັນເອກະພາບ, ມີການແບ່ງງານ ປະສານສົມທົບ ກວດກາ ລະຫວ່າງບັນດາອົງການລັດໃນການປະຕິບັດບັນດາອຳນາດນິຕິບັນຍັດ ບໍລິຫານ ແລະ ຕຸລາການ” ນັ້ນແມ່ນເປັນຂະບວນວິວັດໜຶ່ງ. ພິຈາລະນາທາງດ້ານເວລາ, ຂະບວນວິວັດນີ້ເຖິງວ່າຍາວກໍຕາມ ແຕ່ມັນເປັນການເຄື່ອນເໜັງທີ່ຈຳເປັນຂອງຄວາມຮັບຮູ້ ດ້ວຍການປ່ຽນແປງ ແລະ ຍົກສູງຂຶ້ນເທື່ອລະກ້າວ ໂດຍຜ່ານກອງປະຊຸມໃຫຍ່ແຕ່ລະສະໄໝຂອງພັກ.
ພຶດຕິກຳແຫ່ງການຂັບເຄື່ອນ ຂອງກົນໄກກວດກາອຳນາດລັດ ໃນສະໄໝແຫ່ງການປ່ຽນແປງໃໝ່
ຈາກການຜັນປ່ຽນແລະປ່ຽນແປງທາງດ້ານຄວາມຮັບຮູ້ທິດສະດີດັ່ງກ່າວເທິງນີ້, ກົນໄກກວດກາອຳນາດລັດກໍໄດ້ກຳເນີດຂຶ້ນເທື່ອລະກ້າວ ແລະ ໄດ້ຂັບເຄື່ອນໃນພາກຕົວຈິງ ເຊິ່ງສະແດງອອກຢ່າງລະອຽດດັ່ງລຸ່ມນີ້:
ທີໜຶ່ງ, ການເຄື່ອນໄຫວຕິດຕາມກວດກາສູງສຸດຂອງສະພາແຫ່ງຊາດ ແລະ ການເຄື່ອນໄຫວຕິດຕາມກວດກາຂອງບັນດາອົງການຂອງສະພາແຫ່ງຊາດ ແລະ ຂອງສະມາຊິກສະພາແຫ່ງຊາດ ໄດ້ເພີ່ມທະວີຫຼາຍກວ່າແຕ່ກ່ອນ. ທຽບກັບລັດຖະທຳມະນູນປີ 1959 ແລະລັດຖະທຳມະນູນປີ 1980, ອາດຈະເຫັນວ່າ, ລັດຖະທຳມະນູນປີ 1992 ແລະລັດຖະທຳມະນູນປີ 1992 ປັບປຸງປີ 2001 ໄດ້ມອບໃຫ້ສະພາແຫ່ງຊາດມີຮູບການປະຕິບັດສິດຕິດຕາມກວດກາ ຫຼາຍຮູບການທີ່ສຸດ - ນັບແຕ່ການພິຈາລະນາລາຍງານວຽກງານຂອງປະທານປະເທດ, ຄະນະປະຈຳການສະພາແຫ່ງຊາດ, ລັດຖະບານ, ສານປະຊາຊົນສູງສຸດ, ອົງການໄອຍະການປະຊາຊົນສູງສຸດ, ພິຈາລະນາເອກະສານກົດໝາຍຂອງປະທານປະເທດ, ນາຍົກລັດຖະມົນຕີ, ສານປະຊາຊົນສູງສຸດ, ອົງການໄອຍະການປະຊາຊົນສູງສຸດ ທີ່ມີເຄື່ອງສະແດງວ່າຝືນກັບລັດຖະທຳມະນູນ, ກົດໝາຍ, ມະຕິຂອງສະພາແຫ່ງຊາດ, ຈົນເຖິງພິຈາລະນາການຕອບຄຳຊັກຖາມຂອງປະທານປະເທດ, ປະທານສະພາແຫ່ງຊາດ, ນາຍົກລັດຖະມົນຕີ, ລັດຖະມົນຕີວ່າການ ແລະ ບັນດາສະມາຊິກອື່ນຂອງລັດຖະບານ, ປະທານສານປະຊາຊົນສູງສຸດ, ໄອຍະການປະຊາຊົນສູງສຸດ ແລະ ສ້າງຕັ້ງຄະນະກຳມະການຊົ່ວຄາວເພື່ອສືບສວນກ່ຽວກັບບັນຫາທີ່ແນ່ນອນໜຶ່ງ ແລະ ພິຈາລະນາລາຍງານຜົນການສືບສວນຂອງຄະນະກຳມະການ (ມາດຕາ 7 ກົດໝາຍວ່າດ້ວຍການເຄື່ອນໄຫວຕິດຕາມກວດກາຂອງສະພາແຫ່ງຊາດປີ 2003). ມາຮອດລັດຖະທຳມະນູນປີ 1992 ປັບປຸງປີ 2001 ໄດ້ເພີ່ມເຕີມຮູບການ “ລົງຄະແນນສຽງໄວ້ວາງໃຈ” ຕໍ່ກັບບັນດາສັກ ທີ່ສະພາແຫ່ງຊາດໄດ້ເລືອກຕັ້ງ ແລະ ອະນຸມັດ. ສະພາແຫ່ງຊາດບໍ່ພຽງແຕ່ຕິດຕາມກວດກາການເຄື່ອນໄຫວເທົ່ານັ້ນ ຫາກຍັງຕິດຕາມກວດກາບັນດາເອກະສານກຳນົດກົດໝາຍຂອງບັນດາອົງການ ແລະ ບຸກຄົນທີ່ສະພາແຫ່ງຊາດໄດ້ສ້າງຕັ້ງ ແລະ ເລືອກຕັ້ງຂຶ້ນ. ດັ່ງນັ້ນ, ສະພາແຫ່ງຊາດຖືກຖືວ່າເປັນສະຖາບັນທີ່ສຳຄັນທີ່ສຸດໃນກົນໄກກວດກາອຳນາດລັດ. ພາກຕົວຈິງໃນຊຸມປີທີ່ຜ່ານມາໃຫ້ເຫັນວ່າ, ວຽກງານຕິດຕາມກວດກາສູງສຸດຂອງສະພາແຫ່ງຊາດ, ຕິດຕາມກວດກາຂອງສະພາບັນດາເຜົ່າ ແລະ ບັນດາກຳມາທິການຂອງສະພາແຫ່ງຊາດ, ບັນດາຄະນະສະມາຊິກສະພາແຫ່ງຊາດ, ພິເສດແມ່ນ ການເຄື່ອນໄຫວຊັກຖາມຢູ່ທີ່ສະພາ, ໄດ້ຮັບການເພີ່ມທະວີ, ແລະ ເບິ່ງລວມ, ໄດ້ຮັບຄວາມເຫັນດີເຫັນພ້ອມ ສະໜັບສະໜູນຂອງປະຊາຊົນ.
ທີສອງ, ໃນກົງຈັກບໍລິຫານ, ວຽກງານຕິດຕາມກວດກາ ກວດກາຮັບໃຊ້ການຄຸ້ມຄອງບໍລິຫານລັດ ກໍໄດ້ຮັບການເພີ່ມທະວີ, ປະກອບສ່ວນເຂົ້າໃນການຄຸ້ມຄອງບໍລິຫານລັດ ແລະ ຕໍ່ສູ້ປ້ອງກັນ, ຕ້ານການສໍ້ລາດບັງຫຼວງ.
ທີສາມ, ໜັງສືພິມ ແລະ ບັນດາພາຫະນະສື່ມວນຊົນ ເບື້ອງຕົ້ນໄດ້ປະກອບສ່ວນເຂົ້າໃນການກວດກາອຳນາດລັດ ດ້ວຍຖານະນາມເປັນພາກສ່ວນໜຶ່ງທີ່ປະກອບເປັນກົນໄກກວດກາອຳນາດລັດ ທີ່ຢູ່ນອກກົງຈັກແຫ່ງລັດ.
ແຕ່ວ່າ, ກົນໄກກວດກາອຳນາດລັດກໍຍັງມີດ້ານຄົງຄ້າງຕົ້ນຕໍຈຳນວນໜຶ່ງດັ່ງນີ້:
ທາງດ້ານຄວາມຮັບຮູ້, ຄວາມເຄີຍຊິນອັນເປັນມູນເຊື້ອນ ຂອງຕົວແບບຈັດຕັ້ງອຳນາດລັດຕາມຫຼັກການລວມສູນອຳນາດສັງຄົມນິຍົມ ໄດ້ຫັນເປັນເດັດຖານ, ກາຍເປັນແຮງເຊື່ອຍ, ກີດຂວາງການປະຕິບັດຈິນຕະນາການ, ຄວາມຮັບຮູ້ໃໝ່ຕ່າງໆ. ເພາະສະນັ້ນ, ກົນໄກກວດກາອຳນາດລັດ, ພິຈາລະນາທາງດ້ານຄວາມຮັບຮູ້, ເຫັນວ່າມັນຍັງມີຫຼາຍບັນຫາທີ່ຂັດແຍ່ງກັນ, ບໍ່ເປັນເອກະພາບນຳກັບ. ຕົວຢ່າງ, ລັດຖະທຳມະນູນປີ 2013 ຮັບຮູ້ປະຊາຊົນເປັນເຈົ້າພາບຂອງອຳນາດສ້າງລັດຖະທຳມະນູນ, ເປັນຜູ້ “ກໍ່ສ້າງ, ປະຕິບັດ ແລະ ປົກປັກຮັກສາລັດຖະທຳມະນູນ” (ຄຳນຳ), ແຕ່ຍັງບໍ່ທັນຮັບຮອງກົນໄກພິພາກສາຄະດີລະເມີດລັດຖະທຳມະນູນ ໃນການປະຕິບັດບັນດາອຳນາດນິຕິບັນຍັດ ບໍລິຫານ ແລະ ຕຸລາການ, ຄືດັ່ງທີ່ເອກະສານໄດ້ລະບຸໄວ້. ດັ່ງນັ້ນ, ການເຄື່ອນໄຫວສ້າງກົດໝາຍຂອງສະພາແຫ່ງຊາດຍັງບໍ່ທັນມີກົນໄກເພື່ອກວດກາ. ອາດຈະເວົ້າໄດ້ວ່າ, ພັກໄດ້ຊີ້ໃຫ້ເຫັນຫຼາຍບັນຫາໃໝ່ທີ່ສຸດ, ສອດຄ່ອງທີ່ສຸດກັບທັດສະນະກໍ່ສ້າງລັດແຫ່ງອຳນາດກົດໝາຍສັງຄົມນິຍົມ, ເຊັ່ນ “ແບ່ງງານ, ປະສານສົມທົບ ແລະ ກວດກາໃນການປະຕິບັດບັນດາອຳນາດນິຕິບັນຍັດ ບໍລິຫານ ຕຸລາການ”... ເຊິ່ງຍັງບໍ່ມີຄວາມຮັບຮູ້ຢ່າງເປັນເອກະພາບ ສະເໝີຕົ້ນສະເໝີປາຍ ແລະເລິກເຊິ່ງ ຢູ່ໃນບັດກາກົດໝາຍ, ເປັນຕົ້ນແມ່ນກົດໝາຍວ່າດ້ວຍການຈັດຕັ້ງກົງຈັກແຫ່ງລັດ ທີ່ໄດ້ປະການໃຊ້ພາຍຫຼັງທີ່ລັດຖະທຳມະນູນປີ 2013 ມີຄວາມສັກສິດ.
ທາງດ້ານພຶດຕິກຳ, ກົນໄກກວດກາອຳນາດລັດຢູ່ປະເທດຫວຽດນາມປັດຈຸບັນ, ນັບທັງພາຍຫຼັງທີ່ມີລັດຖະທຳມະນູນປີ 2013 ແລ້ວ ກໍຍັງບໍ່ທັນສົມບູນເທື່ອ. ຍັງບໍ່ມີກົນໄກປົກປ້ອງລັດຖະທຳມະນູນທີ່ເປັນເອກະລາດ, ຄືດັ່ງທີ່ມະຕິກອງປະຊຸມໃຫຍ່ຄັ້ງທີ X ຂອງພັກໄດ້ລະບຸ: “ກໍ່ສ້າງກົນໄກຕັດສິນການລະເມີດລັດຖະທຳມະນູນ ໃນການເຄື່ອນໄຫວນິຕິບັນຍັດ ບໍລິຫານ ຕຸລາການ”. ຕາມນັ້ນ, ການເຄື່ອນໄຫວສ້າງກົດໝາຍຂອງສະພາແຫ່ງຊາດຍັງນອນຢູ່ນອກກົນໄກກວດກາອຳນາດລັດ.
ການກວດສອບ ກວດກາໃນກົງຈັກບໍລິຫານ ເປັນພາຫະນະຕົ້ນຕໍທີ່ຮັບໃຊ້ໃຫ້ແກ່ການຄຸ້ມຄອງບໍລິຫານລັດ, ທີ່ຖືກຖືວ່າເປັນກົນໄກເອກະລາດທີ່ປະຕິບັດການກວດກາອຳນາດລັດ, ແຕ່ໃນພາກຕົວຈິງ, ອົງການກວດກາຂອງລັດຖະບານ ແລະ ກວດກາຂອງບັນດາອົງການຄຸ້ມຄອງບໍລິຫານລັດ ເປັນບັນດາກົນໄກທີ່ຂຶ້ນກັບຫົວໜ້າຜູ້ຄຸ້ມຄອງ, ຮັບໃຊ້ໃຫ້ແກ່ການຄຸ້ມຄອງລັດ. ເພາະສະນັ້ນ, ການກວດສອບ ກວດກາໃນກົງຈັກຄຸ້ມຄອງລັດບໍ່ແມ່ນເປັນເຈົ້າພາບ ແລະ ພາຫະນະກວດກາອຳນາດລັດ ຖືກຕ້ອງຕາມຄວາມໝາຍຂອງມັນ.
ການຍົກເລີກພາລະໜ້າທີ່ຂອງອົງການໄອຍະການ ກ່ຽວກັບການກວດກາການປະຕິບັດຕາມກົດໝາຍຂອງບັນດາກະຊວງ, ອົງການທຽບເທົ່າກະຊວງ, ອຳນາດການປົກຄອງທ້ອງຖິ່ນ ແລະ ບັນດາກຸ່ມບໍລິສັດແຫ່ງລັດ ເພື່ອມອບພາລະໜ້າທີ່ນັ້ນໃຫ້ບັນດາອົງການໂດຍປະຊາຊົນເລືອກຕັ້ງ ແລະ ອົງການກວດສອບ ກວດກາໃນກົງຈັກບໍລິຫານ ພາຍຫຼັງປັບປຸງລັດຖະທຳມະນູນປີ 1992 ໃນປີ 2001 ນັ້ນ ຄືວ່າເຮັດໃຫ້ການກວດກາອຳນາດລັດບໍ່ໄດ້ຮັບການເພີ່ມທະວີ, ບັນດາປະກົດການຫຍໍ້ທໍ້ ສໍ້ລາດບັງຫຼວງ ກໍ່ບໍ່ຖືກຄົ້ນເຜີຍແລະແກ້ໄຂຢ່າງທັນການ.
ສຳລັບພາຍໃນພັກ, ລະບົບຄະນະກຳມະການກວດກາ ເນື້ອແທ້ກໍເຮັດໝ້າທີ່ກວດກາອຳນາດລັດໂດຍຜ່ານການກວດກາພະນັກງານ ສະມາຊິກພັກໃນກົງຈັກແຫ່ງລັດ. ແຕ່ ຄະນະກຳມະການກວດກາຂອງການຈັດຕັ້ງພັກ ຊ້ຳພັດພຽງແຕ່ເຄື່ອນໄຫວເມື່ອມີການຮ້ອງທຸກ ຟ້ອງຮ້ອງ, ດັ່ງນັ້ນຈຶ່ງຂາດຄວາມເປັນເຈົ້າການ ແລະ ບໍ່ມີລັກສະນະຮອບດ້ານຂອງການກວດກາອຳນາດລັດ.
ບັນດາພາຫະນະສື່ມວນຊົນມີບົດບາດສຳຄັນໃນການປະກອບສ່ວນກວດກາອຳນາດລັດ, ແຕ່ຍັງບໍ່ເສີມຂະຫຍາຍບົດບາດຢ່າງພຽງພໍເທື່ອ.
ສືບຕໍ່ກໍ່ສ້າງ ແລະ ປັບປຸງບູລະນະ ກົນໄກກວດກາອຳນາດລັດ ໃນສະພາບການໃໝ່
ທີໜຶ່ງ, ລັດຖະທຳມະນູນປີ 2013 ໄດ້ຢັ້ງຢືນເຈົ້າພາບກວດກາອຳນາດລັດແມ່ນປະຊາຊົນ. ມາຕາ 2 ລັດຖະທຳມະນູນປີ 2013 ຢັ້ງຢືນ, ທາດແທ້ຂອງລັດເຮົາແມ່ນລັດແຫ່ງອຳນາດກົດໝາຍສັງຄົມນິຍົມ ຂອງປະຊາຊົນ ໂດຍປະຊາຊົນ ເພື່ອປະຊາຊົນ. ປະຊາຊົນເປັນເຈົ້າຂອງລັດ. ດັ່ງນັ້ນ, ປະຊາຊົນເປັນເຈົ້າພາບກວດກາອຳນາດລັດຂອງຕົນ. ນີ້ແມ່ນຄວາມຮຽກຮ້ອງອັນຈຳເປັນແນ່ນອນ ທີ່ເກີດມາຈາກຄວາມຕ້ອງການອັນຊອບທຳ ແລະ ໂດຍທຳມະດາຂອງຜູ້ເປັນເຈົ້າຂອງ. ຍ້ອນ, ຖ້າຫາກບໍ່ກວດກາອຳນາດລັດ ອຳນາດລັດຈະຖືກເສື່ອມເສຍ, ປະຊາຊົນເປັນເຈົ້າພາບມອບສິດ ມອບອຳນາດ (ອຳນາດລັດ) ຂອງຕົນໃຫ້ລັດ ກໍຈະຖືກເສຍອຳນາດ, ຖືກລັດລ່ວງລ້ຳອຳນາດ.
ຈາກທັດສະນະທີ່ກ່າວມາເທິງນີ້, ໃນສາຍພົວພັບກັບການກວດກາອຳນາດລັດ, ມີຄວາມຮັບຮູ້ໃໝ່ຫຼາຍປະການໄດ້ສະແດງອອກສອດຮ້ອຍຕະຫຼອດໃນລັດຖະທຳມະນູນປີ 2013. ນັ້ນແມ່ນ, ລັດຖະທຳມະນູນປີ 2013 ໄດ້ກຳນົດ ປະຊາຊົນເປັນເຈົ້າພາບຂອງການສ້າງລັດຖະທຳມະນູນ; ສະພາແຫ່ງຊາດບໍ່ແມ່ນສະຖາບັນໜຶ່ງດຽວທີ່ມີອຳນາດສ້າງລັດຖະທຳມະນູນ ຄືທີ່ໄດ້ກຳນົດໃນລັດຖະທຳມະນູນປີ 1992. ເພາະສະນັ້ນ, ລັດຖະທຳມະນູນປີ 2013 ໄດ້ຕັ້ງຮາກຖານດ້ານລັດຖະທຳມະນູນ ໃຫ້ແກ່ການກຳເນີດກົນໄກກວດກາອຳນາດລັດຈາກພາຍນອກ, ໝາຍຄວາມວ່າ ຈາກຝ່າຍປະຊາຊົນ. ສະແດງສິ່ງດັ່ງກ່າວ, ມາດຕາ 6 ລັດຖະທຳມະນູນປີ 2013 ກຳນົດ, ນອກຈາກການປະຕິບັດອຳນາດລັດດ້ວຍປະຊາທິປະໄຕແບບຕົວແທນ (ໂດຍຜ່ານສະພາແຫ່ງຊາດ, ສະພາປະຊາຊົນ ແລະ ບັນດາອົງການອື່ນຂອງລັດ), ປະຊາຊົນຍັງປະຕິບັດອຳນາດລັດດ້ວຍບັນດາຮູບການປະຊາທິປະໄຕໂດຍກົງ, ເຊັ່ນເລືອກຕັ້ງ ແລະ ປົດຕຳແໜ່ງໜ້າທີ່ (ມາດຕາ 7); ພົນລະເມືອງມີສິດລົງຄະແນນສຽງເມື່ອລັດເອົາປະຊາມະຕິ (ມາດຕາ 29); ພົນລະເມືອງມີສິດເຂົ້າຮ່ວມການຄຸ້ມຄອງລັດ ແລະ ສັງຄົມ, ເຂົ້າຮ່ວມການສົນທະນາ ແລະ ປະກອບຄວາມເຫັນຕໍ່ອົງການລັດ,... (ມາດຕາ 28); ແນວໂຮມປະເທດຊາດຫວຽດນາມເປັນພື້ນຖານການເມືອງຂອງອຳນາດການປົກຄອງປະຊາຊົນ... ຕິດຕາມກວດກາ ແລະ ວິຈານສັງຄົມຕໍ່ກັບການເຄື່ອນໄຫວຂອງອົງການລັດ, ຂອງຜູ້ແທນປະຊາຊົນ ແລະ ພະນັກງານ, ລັດຖະກອນ (ມາດຕາ 9); ພົນລະເມືອງຫວຽດນາມ... ເຂົ້າຮ່ວມການກວດກາ ກວດສອບ ຕິດຕາມກວດກາການເຄື່ອນໄຫວຂອງອົງການລັດ (ມາດຕາ 10). ເປັນອັນວ່າ, ລັດຖະທຳມະນູນປີ 2013 ໄດ້ວາງພື້ນຖານໃຫ້ແກ່ການສ້າງຕັ້ງກົນໄກກວດກາອຳນາດລັດຂຶ້ນຈາກຝ່າຍປະຊາຊົນ ດ້ວຍບັນດາຮູບການປະຊາທິປະໄຕໂດຍກົງ. ດ້ວຍບັນດາການກຳນົດອັນເປັນພື້ນຖານນີ້, ຕ້ອງກໍ່ສ້າງກົນໄກນິຕິທຳແຫ່ງການປະຊາຊົນກວດກາອຳນາດລັດ ດ້ວຍບັນດາຮູບການປະຊາທິປະໄຕໂດຍກົງ (ຫຼືຍັງໄດ້ເອີ້ນວ່າ ກົນໄກກວດກາອຳນາດລັດຈາກພາຍນອກ).
ທີສອງ, ເວົ້າເຖິງການກວດກາອຳນາດລັດ, ສິ່ງທີ່ສຳຄັນກ່ອນອື່ນໝົດແມ່ນ ການຈັດຕັ້ງກົງຈັກແຫ່ງລັດຕ້ອງໄດ້ແບ່ງງານ, ແບ່ງໜ້າທີ່ຢ່າງຖືກຕ້ອງ ຈະແຈ້ງລະຫວ່າງສາມອຳນາດນິຕິບັນຍັດ ບໍລິຫານ ແລະ ຕຸລາການ. ມີການແບ່ງງານ, ແບ່ງໜ້າທີ່ຈຶ່ງມີພື້ນຖານເພື່ອກວດກາອຳນາດລັດ. ປະຊາຊົນເປັນເຈົ້າພາບຂອງອຳນາດການສ້າງລັດຖະທຳມະນູນ, ພ້ອມກັນນັ້ນ ປະຊາຊົນກໍເປັນເຈົ້າພາບຂອງການຈັດແບ່ງອຳນາດລັດ, ໂດຍບໍ່ແມ່ນສະພາແຫ່ງຊາດເປັນເຈົ້າພາບຈັດແບ່ງອຳນາດລັດ ຄືແຕ່ກ່ອນ. ຕາມຄວາມຮັບຮູ້ດັ່ງກ່າວ, ລັດຖະທຳມະນູນປີ 2013 ໄດ້ມີບາດກ້າວໃໝ່ໃນການຈັດແບ່ງອຳນາດລັດ.
ເປັນເທື່ອທຳອິດໃນປະຫວັດສາດແຫ່ງການສ້າງລັດຖະທຳມະນູນຂອງປະເທດຫວຽດນາມ, ລັດຖະທຳມະນູນປີ 1992 ໄດ້ກຳນົດອຳນາດລັດໄດ້ປະກອບດ້ວຍສາມອຳນາດນິຕິບັນຍັດ ບໍລິຫານ ແລະ ຕຸລາການ (ມາດຕາ). ແຕ່ ລັດຖະທຳມະນູນປີ 1992 ຍັງບໍ່ທັນຊີ້ອອກຢ່າງຈະແຈ້ງວ່າ ອົງການໃດເປັນອົງການນິຕິບັນຍັດ, ອົງການໃດເປັນອົງການບໍລິຫານ ແລະ ອົງການໃດເປັນອົງການຕຸລາການ. ລັດຖະທຳມະນູນປີ 2013 ໄດ້ຜ່ານຜ່າຂໍ້ບົກພ່ອງດັ່ງກ່າວ ດ້ວຍການກຳນົດສະພາແຫ່ງຊາດເປັນອົງການປະຕິບັດອຳນາດນິຕິບັນຍັດ, ລັດຖະບານເປັນອົງການປະຕິບັດອຳນາດບໍລິຫານ ແລະ ສານປະຊາຊົນປະຕິບັດອຳນາດຕຸລາການ. ການຮັບຮູ້ບັນດາອົງການທີ່ຕ່າງກັນ ປະຕິບັດບັນດາອຳນາດນິຕິບັນຍັດ ບໍລິຫານ ແລະ ຕຸລາການ ນັ້ນ ເປັນການປ່ຽນແປງໃໝ່ທີ່ສຳຄັນ ທຽບກັບຕົວແບບລວມສູນອຳນາດສັງຄົມນິຍົມກ່ອນໜ້ານີ້. ມັນສ້າງເງື່ອນໄຂເພື່ອກຳນົດໜ້າທີ່, ສິດຂອບເຂດຢ່າງຖືກຕ້ອງ ຈະແຈ້ງ ລະຫວ່າງບັນດາອົງການສະພາແຫ່ງຊາດ, ລັດຖະບານ ແລະ ສານປະຊາຊົນ ໃນການປະຕິບັດອຳນາດນິຕິບັນຍັດ ອຳນາດບໍລິຫານ ແລະ ອຳນາດຕຸລາການ. ນີ້ແມ່ນພື້ນຖານເພື່ອກວດກາອຳນາດລັດ ແລະ ປະຊາຊົນມີຫຼັກຖານເພື່ອສັງເກດພິຈາລະນາ, ຕີລາຄາຄວາມສັກສິດ ແລະ ປະສິດທິຜົນແຫ່ງການປະຕິບັດອຳນາດລັດ ຂອງແຕ່ລະອຳນາດນັ້ນ; ພ້ອມກັນນັ້ນ ກໍກຳຈັດແກ້ໄຂຄວາມຊ້ຳຊ້ອນ ຢຽບໃສ່ກັນ, ເອື່ອຍອີງກັນ ຫຼືບໍ່ມີຄວາມຮັບຜິດຊອບຢ່າງຈະແຈ້ງ ໃນການຈັດຕັ້ງປະຕິບັດອຳນາດລັດ ຂອງຕົວແບບລວມສູນອຳນາດສັງຄົມນິຍົມ ກ່ອນໜ້ານີ້ ແລະ ຂອງການກໍ່ສ້າງກົນໄກກວດກາອຳນາດລັດພາຍໃນກົງຈັກແຫ່ງລັດ. ແຕ່, ກົນໄກແບ່ງງານ ປະສານສົມທົບ ແລະ ກວດກາອຳນາດລັດຢູ່ຂັ້ນຕ່າງໆ ກໍຍັງບໍ່ທັນໄດ້ຮັບການກຳນົດຢ່າງຈະແຈ້ງ. ໃນພາກຕົວຈິງ, ການຈັດຕັ້ງກົງຈັກແຫ່ງລັດ ແລະ ກົນໄກເຄື່ອນໄຫວຂອງບັນດາສະຖາບັນຕົ້ນຕໍໃນ ກົງຈັກອຳນາດກົດໝາຍສັງຄົມນິຍົມ, ເຊັ່ນສະພາແຫ່ງຊາດ, ປະທານປະເທດ, ລັດຖະບານ, ລະບົບຕຸລາການ ຍັງມີບາງຈຸດທີ່ຍັງບໍ່ທັນສົມເຫດສົມຜົນ, ຍັງບໍ່ມີຄວາມສັກສິດ ປະສິດທິຜົນແທ້ເທື່ອ. ເພາະສະນັ້ນ, ຕ້ອງສືບຕໍ່ກໍ່ສ້າງ ແລະ ປັບປຸງບູລະນະກົນໄກກວດກາອຳນາດລັດ ລະຫວ່າງບັນດາອຳນາດນິຕິບັນຍັດ ບໍລິຫານ ແລະ ຕຸລາການ (ໝາຍຄວາມວ່າກົນໄກກວດກາອຳນາດລັດພາຍໃນກົງຈັກແຫ່ງລັດ), ຮັບປະກັນໃຫ້ບັນດາອຳນາດນິຕິບັນຍັດ ບໍລິຫານ ຕຸລາການ ລ້ວນແຕ່ຖືກກວດກາ.
ທີສາມ, ລັດຖະທຳມະນູນປີ 2013 ໄດ້ສ້າງຕັ້ງພື້ນຖານດ້ານລັດຖະທຳມະນູນ ເພື່ອກໍ່ຮ່າງສ້າງຮູບກົນໄກປົກປ້ອງລັດຖະທຳມະນູນ ໂດຍກົດໝາຍກຳນົດ (ມາດຕາ 119); ພ້ອມກັນັ້ນ ກໍມອບໃຫ້ “ສະພາແຫ່ງຊາດ, ບັນດາອົງການຂອງສະພາແຫ່ງຊາດ, ປະທານປະເທດ, ລັດຖະບານ, ສານປະຊາຊົນ, ອົງການໄອຍະການປະຊາຊົນ, ບັນດາອົງການອື່ນຂອງລັດ ມີໜ້າທີ່ຮັບຜິດຊອບປົກປັກຮັກສາລັດຖະທຳມະນູນ”. ດັ່ງນັ້ນ, ໃນລັດຖະທຳມະນູນປີ 2013 ເຖິງວ່າຍັງບໍ່ທັນມີກົນໄກປົກປ້ອງລັດຖະທຳມະນູນສະເພາະກິດ, ແຕ່ ດ້ວຍການກຳນົດໃນມາດຕາ 119 ກໍໄດ້ສ້າງພື້ນຖານດ້ານລັດຖະທຳມະນູນ ເພື່ອກໍ່ສ້າງກົນໄກປົກປ້ອງລັດຖະທຳມະນູນໂດຍກົດໝາຍກຳນົດ. ຕາມນັ້ນ, ຕ້ອງສືບຕໍ່ຄົ້ນຄວ້າກໍ່ສ້າງກົນໄກປົກປ້ອງລັດຖະທຳມະນູນ ໂດຍກົດໝາຍກຳນັດ ເພື່ອນຳມາຈັດຕັ້ງປະຕິບັດໃນເວລາຕໍ່ໜ້າ.
ບັນຫາອັນພື້ນຖານຂອງການກວດກາອຳນາດລັດແມ່ນ ເຮັດໃຫ້ກົງຈັກແຫ່ງລັດທັງມີຄວາມສາມາດກວດກາສັງຄົມໄດ້, ທັງມີຄວາມສຳຄັນບໍ່ໜ້ອຍຄື ບັງຄັບໃຫ້ລັດຕ້ອງກວດກາກະໂຕຕົນເອງໄດ້. ຕາມນັ້ນ, ກົນໄກກວດກາອຳນາດລັດຕ້ອງເປັນກົນໄກສັງລວມທີ່ປະກອບມີ: ກົນໄກກວດກາອຳນາດລັດຈາກພາຍນອກ ໂດຍແມ່ນບັນດາພາກສ່ວນທີ່ບໍ່ແມ່ນລັດ ເປັນຜູ້ປະຕິບັດ; ກົນໄກກວດກາອຳນາດລັດພາຍໃນ ໂດຍແມ່ນບັນດາອຳນາດນິຕິບັນຍັດ ບໍລິຫານ ແລະ ຕຸລາການ ກວດກາຊຶ່ງກັນແລະກັນ; ແລະກົນໄກກວດກາອຳນາດລັດຢ່າງເປັນເອກະລາດ ໂດຍລັດຖະທຳມະນູນ ແລະ ກົດໝາຍກຳນົດ./.
ສຈ. ດຣ. ເຈິ່ນງອກເດື່ອງ
ອະດີຮອງຫົວໜ້າຫ້ອງການສະພາແຫ່ງຊາດ
-------------------------------
ບົດນີ້ໄດ້ລົງພິມໃນວາລະສານກອມມູນິດ ສະບັບທີ 880 (ເດືອນກຸມພາ 2016)
